Vekaletsiz İşgörmeÖzel Uygulama Hali:Acil Tıbbi Müdahaleler
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ vii
TEŞEKKÜR ix
İÇİNDEKİLER xi
KISALTMALAR xix
GİRİŞ
KONU VE KAVRAM
§ 1 KONU
I. Konunun Takdimi 1
II. Konunun Sınırlandırılması 7
§ 2 VEKÂLETSİZ İŞGÖRME KAVRAMI
I. Vekâletsiz İşgörmenin Tanımı 8
II. Vekâletsiz İşgörmenin Dogmatik Temeli 13
A. Genel Olarak 13
B. Teoriler 14
1. İnsanlık Gereği Yardım Teorisi (Theorie der
Menschenhilfe) 14
2. Sözleşme Benzeri Teorisi (Quasivertragstheorie) 17
3. Objektif Teori 19
4. Yetki Teorisi (Die Zuständigkeitstheorie) 23
5. Sübjektif Teori 25
6. Menfaatlerin Korunması Teorisi (Interessenwahrnehmung/Subordination) 30
7. Karma Teori 32
8. Değerlendirme ve Yeni Teori: Sübjektifleştirilmiş
Karma Teori 33
III. Vekâletsiz İşgörmenin Türleri 37
A. Genel Olarak 37
B. Türleri 39
1. Gerçek Vekâletsiz İşgörme 39
a. Caiz Gerçek Vekâletsiz İşgörme 39
b. Caiz Olmayan Gerçek Vekâletsiz İşgörme 42
2. Gerçek Olmayan Vekâletsiz İşgörme 45
a. Kötüniyetli Gerçek Olmayan Vekâletsiz İşgörme 45
b. İyiniyetli Gerçek Olmayan Vekâletsiz İşgörme 48
IV. Vekâletsiz İşgörmenin Hukuki Niteliği 49
A. Genel Olarak 49
B. Gerçek Vekâletsiz İşgörmenin Hukuki Niteliği 50
C. Gerçek Olmayan Vekâletsiz İşgörmenin Hukuki Niteliği 55
I. BÖLÜM
VEKÂLETSİZ İŞGÖRMENİN DÜZENLENİŞ
TARZI VE UNSURLARI
§ 3 VEKÂLETSİZ İŞGÖRMENİN DÜZENLENİŞ TARZI
I. Mukayeseli Hukukta Vekâletsiz İşgörmenin Düzenlenmesi 57
A. Roma Hukukunda 57
B. İslam Hukukunda 59
C. Anglo-Amerikan Hukukunda 60
D. Fransız Hukukunda 65
E. Alman Hukukunda 67
F. İsviçre Hukukunda 68
1. Halihazırdaki Düzenleme 68
2. İsviçre Borçlar Kanunu 2020 Tasarısı 69
II. Türk Hukukunda Vekâletsiz İşgörmenin Düzenlenmesi 72
A. Genel Olarak 72
B. Borç İlişkisinin Kaynakları ve Vekâletsiz İşgörmenin
Kanundaki Yerinin Değerlendirilmesi 74
§ 4 VEKÂLETSİZ İŞGÖRMENİN UNSURLARI
I. Vekâletsiz İşgörmenin Genel Unsurları 78
A. Genel Olarak 78
B. Genel Unsurlar 80
1. Bir İşin Görülmesi 80
2. Bir Başkası İçin İşgörme 84
a. Başkasına Ait Bir İşin Bulunması 84
b. İşgörme Amacı (Başkasına Ait İşgörme İradesi) 92
i. Genel Olarak 92
ii. İşgörme Amacının İspatı 97
iii. İşgörmede İşgörenin de Menfaatinin Bulunması/Başkasına da Ait İş (Auch Gestion/
Auch fremdes Geschäft) Kavramının Yerinde
Olup Olmadığı Sorunu 102
iv. İşsahibinin Belirlenmesi ve Yansıma Yarar (Reflexvorteil) 108
v. İşgören ve İşgören Yardımcısı 112
3. Vekâlet Olmaksızın İşgörme: Yetkili veya Yükümlü Olmaksızın İşgörme 114
a. Genel Olarak 114
b. Gönüllü Olarak İşgörmenin (Vekâletsiz İşgörme Bilincinin) Gerekliliğinin Değerlendirilmesi 116
c. İşgörmenin Dayandığı Bir Sözleşmenin Bulunması 120
i. Taraflar Arasında İşgörmenin Dayandığı Bir Sözleşmenin Bulunması 120
ii. Taraflar Arasındaki Sözleşmenin Geçersiz
Olması 122
iii. Yetkinin Aşılması 128
iv. İşgören ve Üçüncü Kişi Arasında Bir
Sözleşmenin Olması 130
(1) Genel Olarak 130
(2) Uygulamada Karşılaşılan Bazı Örneklerin Vekâletsiz İşgörme Kapsamında Değerlendirilmesi 135
d. İşgörmenin Kanunda Düzenlenmesi 141
e. Özel Durumlar 145
i. Sonuca Ulaşmayan Sözleşme Hazırlıkları
Sebebiyle Yapılan Masrafların Vekâletsiz İşgörme Hükümlerine Dayanarak Talep Edilebilirliği 145
ii. İşgörenin Üçüncü Kişi Yararına Sözleşme
Sebebiyle İşgörmesi 146
C. Tarafların Fiil Ehliyetinin Vekâletsiz İşgörme İlişkisine
Etkisi 150
II. Caiz ve Caiz Olmayan Vekâletsiz İşgörme Arasındaki
Sınırları Belirleyen Özel Unsurlar 153
A. Genel Olarak 153
B. Özel Unsurlar 160
1. İşsahibinin Müdahale Yasağının Yokluğu 160
a. Genel Olarak 160
b. Müdahale Yasağının Sınırları 163
i. Hukuka ve Ahlaka Aykırılık 163
ii. Alman Medeni Kanunu § 679’un Türk-İsviçre Hukukunda Uygulanabilirliği Meselesi 165
2. İşgörmenin Gerekliliği (Gebotenheit der
Geschäftsführung) 170
III. Uygulamada Karşılaşılan Bazı Özel Hallere İlişkin
Değerlendirmeler 180
II. BÖLÜM
VEKÂLETSİZ İŞGÖRMENİN HÜKÜM VE SONUÇLARI
§ 5 CAİZ VEKÂLETSİZ İŞGÖRMENİN
HÜKÜM VE SONUÇLARI
I. Caiz Vekâletsiz İşgörmenin Genel Sonuçları 187
A. Genel Olarak 187
B. İç ve Dış İlişki Arasında Vekâletsiz İşgörmenin Konumlandırılması 190
II. İşgörenin Yükümlülükleri 197
A. İşi Özenle Görme Borcu 197
B. Elde Ettiği Faydaları İşsahibine Devretme Borcu
(Teslim Borcu) 202
C. İşgörenin Yan Yükümlülükleri: Bilgi ve Hesap Verme
ile Sadakat Yükümlülüğü 207
D. İşsahibinin Zararını Giderme Borcu 211
1. Özen Yükümlülüğünün İhlali Halinde Zararı
Giderme Borcu 211
a. Genel Olarak 211
b. Zarar veya Zarar Tehlikesini Önlemek İçin İşgörme Halinde Sorumluluğun Hafifletilmesi 214
c. İşgörenin Ehliyetsizliği Halinde Sorumluluğun Hafifletilmesi 219
d. Sorumluluğun Ağırlaştırılması 220
e. İşgörenin Yardımcı Kişilerin Fiillerinden
Sorumluluğu 220
2. Diğer Yükümlülüklerin İhlali Halinde Zararı
Giderme Borcu 222
3. İspat Yükü 222
III. İşsahibinin Yükümlülükleri 223
A. Genel Olarak 223
B. Masrafları Ödeme Borcu (Aufwendungsersatzverpflichtung) 224
C. İşgöreni İşgörme Dolayısıyla Üstlendiği Yükümlülüklerden Kurtarma Borcu (Befreiungsverpflichtung) 229
D. İşgörenin Zararını Giderme Borcu 232
1. Genel Olarak 232
2. Karayolları Trafik Kanunu’nda Özel Olarak Öngörülen Zararı Giderme Borcu 242
3. İşgörenin Manevi Zarar Talebinin Değerlendirilmesi 244
E. İşsahibinin Ücret Ödeme Borcunun Olup Olmadığı Sorunu 245
F. İşsahibinin Yükümlülüklerine İlişkin Diğer Hususlar 251
IV. Birden Fazla İşgören veya İşsahibinin Olması 254
V. İşsahibinin Kimliği Hakkkında İşgörenin Yanılması 256
VI. İşgörenin Bağışlama veya Ahlaki Bir Yükümlülüğü Yerine
Getirme Amacıyla ya da Hatır İlişkisinden Dolayı Hareket
Etmesinin Vekâletsiz İşgörmenin Sonuçlarına Etkisi 258
VII. Vekâletsiz İşgörme İlişkisinin Sona Ermesi 264
§ 6 CAİZ OLMAYAN VEKÂLETSİZ İŞGÖRMENİN
HÜKÜM ve SONUÇLARI
I. Genel Olarak 267
II. Vekâletsiz İşgörmeye İlişkin Hükümlerin Caiz Olmayan
Vekâletsiz İşgörmeye Uygulanabilirliği 267
III. Sözleşme Dışı Sorumluluk Hükümlerine Göre Caiz Olmayan Vekâletsiz İşgörmenin Sonuçları 272
A. Genel Olarak 272
B. Sebepsiz Zenginleşme Hükümlerinin Caiz Olmayan
Vekâletsiz İşgörmeye Uygulanması 274
C. Caiz Olmayan Vekâletsiz İşgörenin Bilgi ve Hesap
Verme Yükümlülüğü 282
D. Caiz Olmayan Vekâletsiz İşgörenin Sorumluluğu 283
1. Genel Olarak 283
2. Caiz Olmayan Vekâletsiz İşgörenin TBK m. 527/II Kapsamında Beklenmedik Hâlden Sorumluluğu 284
3. Zararın Önlenmesinde Sorumluluğun Hafifletilmesi 288
4. Sözleşme Yapma Ehliyetine Sahip Olmayan İşgörenin Sorumluluğunun Hafifletilmesi 289
5. Caiz Olmayan İşgörenin Yardımcı Kişilerin Fiilerinden Sorumluluğu 289
§ 7 İŞSAHİBİNİN İŞGÖRMEYİ UYGUN
BULMASI ve ZAMANAŞIMI
I. İşsahibinin İşgörmeyi Uygun Bulması 291
A. Uygun Bulmanın Özellikleri ve Hukuki Niteliği 291
B. Uygun Bulmanın Sonuçları 295
1. Genel Olarak 295
2. Caiz İşgörme Durumunda 301
3. Caiz Olmayan İşgörme Durumunda 302
II. Zamanaşımı 304
A. Caiz Vekâletsiz İşgörmede 304
1. Genel Olarak 304
2. İstisnai Durumlar 306
B. Caiz Olmayan Vekâletsiz İşgörmede 307
III. BÖLÜM
VEKÂLETSİZ İŞGÖRMENİN BENZER KURUMLARLA İLİŞKİSİ VE ÖZEL UYGULAMA HALİ: ACİL TIBBİ MÜDAHALELER
§ 8 VEKÂLETSİZ İŞGÖRMENİN BENZER
KURUMLARLA İLİŞKİSİ
I. Genel Olarak 309
II. Sözleşme ve Vekâletsiz İşgörme 309
A. Sözleşme İlişkisinin Üstünlüğü 309
B. İstisnai ve Tartışmalı Durumlar 312
1. Genel Olarak 312
2. Geçmişe Etkili Geçersiz Sözleşmeler 313
3. Sözleşmeyle Tanınan Yetkinin Aşılması 320
4. Kendiliğinden Hak Alma Masrafları (Nama İfa ve Kendiliğinden Satma Hakkı) 324
i. Genel Hükümler Bağlamında 324
ii. Satış Sözleşmesinde ve Eser Sözleşmesinde 325
iii. Kira Sözleşmesinde 327
C. Vekâlet Sözleşmesi ve Vekâletsiz İşgörme 334
III. Haksız Fiil ve Vekâletsiz İşgörme 335
IV. Sebepsiz Zenginleşme ve Vekâletsiz İşgörme 338
A. Benzerlikler ve Farklılıklar 338
B. Sebepsiz Zenginleşmenin Uygulama Bulduğu Alanlar 340
C. Tartışmalı Durumlar: Başkasına Ait Bir Yükümlülüğün
Yerine Getirilmesi 342
V. Temsil ve Vekâletsiz İşgörme 346
VI. Halefiyet ve Vekâletsiz İşgörme 351
VII. Eşya Hukukuna İlişkin Düzenlemeler ve Vekâletsiz İşgörme 359
A. İşleme, Karışma ve Birleşme 359
B. Bulunmuş Eşya 361
C. Haksız Yapı 362
D. Paylı Mülkiyet 365
VIII. Haksız Zilyetlik ve Vekâletsiz İşgörme 366
IX. Vekâletsiz İşgörmeye Atıf Yapılan Durumlar 368
§ 9 VEKÂLETSİZ İŞGÖRMENİN ÖZEL UYGULAMA
HALİ: ACİL TIBBİ MÜDAHALELER
I. Genel Olarak 371
II. Hekim/Hastane ve Hasta Arasındaki Hukuki İlişki ve Bu
Hukuki İlişkinin Tarafları 372
III. Tıbbi Müdahale ve Hukuka Uygunluk 377
IV. Tıbbi Müdahale ve Vekâletsiz İşgörme 379
A. Genel Olarak 379
B. Acil Tıbbi Müdahalelerde Vekâletsiz İşgörmenin
Şartlarının Değerlendirilmesi 380
1. Genel Unsurlar 380
2. Özel Unsurlar 382
a. Genel Olarak 382
b. İşsahibinin İradesi, Müdahale Yasağı ve Hasta Talimatının (Vasiyetinin) Birlikte
Değerlendirilmesi 384
C. Vekâletsiz İşgörme Kapsamına Giren Olay Grupları 390
1. Acil Tıbbi Müdahaleler 390
2. Ameliyatın Genişletilmesi 391
D. Caiz Vekâletsiz İşgörmenin Sonuçları 393
E. Caiz Olmayan Vekâletsiz İşgörmenin Sonuçları 395
F. Tıp Hukukundaki İşi Üstlenme Kusurunun Vekâletsiz İşgörmedeki Karşılığı 396
G. Hekimin Sorumluluğunun Hafifletilmesi 398
V. Tıbbi Müdahaleye İlişkin Sözleşme ve Vekâletsiz İşgörme Arasındaki Sınırlar 399
VI. Sözleşmenin Tarafı Olan Hekimin Vekâletsiz İşgörme
Hükümlerine Dayanıp Dayanamayacağı ile Vekâletsiz
İşgörmede İşsahibi Konumundaki Çocukların Durumunun Değerlendirilmesi 402
SONUÇ 409
KAYNAKÇA 419
