Ceza Genel Hukuku Temel Bilgiler
Prof. Dr. Veli Özer ÖZBEK
Doç. Dr. Koray DOĞAN
Dr. Öğr. Üyesi Pınar BACAKSIZ
Arş. Gör. İlker TEPE
- | Ceza Hukukunun Temel Kavramları |
- | Suç Genel Teorisi Kavramı, Suçun Tanımı ve Kavramı, Suçun Yapısal Unsurları ve Özel Görünüş Şekilleri, Suçluların ve Suçların Çokluğu |
- | Ceza Hukukunun Yaptırımları, Belirlenmesi ve Bireyselleştirilmesi |
- | Dava ve Ceza İlişkisini Düşüren Sebepler |
- | Koşullu Salıverilme – Adli Sicil ve Hükümlülük Kaydının Silinmesi |
IV. Muhakeme Şartları 272
A. Şikayet 273
1. Tanım–Kavram 273
2. Özellikleri 273
B. İzin 275
C. Talep (İstem) 275
D. Karar 276
E. Uzlaşma 276
İkinci Bölüm
SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ
§1. TEŞEBBÜS AŞAMASINDA KALMIŞ SUÇLAR 279
I. Genel Olarak 279
II. Teşebbüsün Şartları 280
A. Ön Şart: Suç Tipinin Teşebbüse Elverişli Olması 280
B. Suç İşleme Kastının Varlığı (Suç, Kasten İşlenen Suçlardan Olmalıdır) 281
C. Suçun İcrasına Elverişli Hareketlerle Doğrudan Doğruya Başlamak 281
1. Sübjektif Teori 282
2. Objektif Teoriler 282
D. Failin İşlemeyi Kastettiği Suçu Elinde Olmayan Nedenlerle Tamamlayamaması 284
1. Genel Olarak 284
2. Suçun Tamamlanması Kavramı 284
3. Suçun Bitmesi Kavramı ve Teşebbüs ile İlişkisi 285
III. Teşebbüs Halinde Verilecek Cezanın Belirlenmesi 286
IV. İşlenemez Suça Teşebbüs (Elverişsiz Teşebbüs) 287
A. Objektif Teori 287
B. Sübjektif Teori 288
C. Yeni Objektif Teori (Tehlike Teorisi) 288
D. Görüşümüz 289
V. Teşebbüste Özellik Gösteren Diğer Bazı Haller 289
VI. Gönüllü Vazgeçme 290
§2. TAKSİRLİ SUÇLAR 292
I. Taksir Kavramı 292
II. Taksirin Tanımı 293
III. Taksirin Unsurları 293
A. Fiilin Taksirle İşlenebilen Bir Suç Olması 294
B. Hareketin İradi Olması–Neticenin İstenmemiş Bulunması 294
C. Özen Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemiş Olması 294
D. Neticenin Öngörülebilir Olması 295
E. Hareket ile Netice Arasında Nedensellik Bağının Varlığı 296
VI. Taksir Şekilleri 297
V. Bilinçli Taksir–Bilinçsiz Taksir 299
VI. Taksirli Suçlara İştirak 300
VII. Taksirli Suçlarda Verilecek Cezanın Belirlenmesi 302
VIII. Ceza Sorumluluğunun Kalkması 302
§3. İHMALİ HAREKETLE İŞLENEN SUÇLAR 303
I. Kavram 303
II. Gerçek İhmali Suçlar 304
III. Gerçek Olmayan İhmali Suçlar 304
§4. NETİCESİ SEBEBİYLE AĞIRLAŞMIŞ SUÇLAR 305
I. Genel Olarak 305
II. Tanım–Çeşitleri–Koşulları 305
A. Tanım 305
B. Çeşitleri 306
C. Koşulları 307
III. Temel Suç ile Ağır veya Başka Netice Arasındaki Bağlantı 308
Üçüncü Bölüm
SUÇLULARIN ÇOKLUĞU: FAİLLİK VE İŞTİRAK
§1. KAVRAM 309
§2. SUÇA KATILANLARIN SORUMLULUĞU KONUSUNDAKİ SİSTEMLER 310
§3. TCK’NIN KABUL ETTİĞİ SİSTEM 311
I. Genel Olarak 311
II. Faillik 311
A. Birlikte (Müşterek) Faillik 311
1. Genel Olarak 311
2. TCK Anlamında Birlikte (Müşterek) Faillik 314
B. Dolayısıyla Faillik (TCK. m. 37/2) 315
III. Suç Ortaklığı (Şeriklik) 317
A. Suç Ortaklığının Koşulları 317
1. Birden Çok Kişi (Fail) Tarafından Yapılan ve Aralarında Nedensel Bağlantı Bulunan Birden Çok Hareketin Varlığı (Objektif Koşul) 317
2. Suça Katılma Kastı (İştirak İradesi) (Sübjektif Koşul) 317
3. Karar Verilen Suçun İşlenmesi (Bağlılık Kuralı) 318
B. Suç Ortaklığı Halleri 321
1. Azmettirme 321
a. Kavram 321
b. Azmettirmede Ağırlatıcı Sebep 322
c. Muhbir Suç Ortağı (TCK m. 38/3) 323
2. Yardım Etme 323
a. Suç İşlemeye Teşvik Etmek 324
b. Suç İşleme Kararını Kuvvetlendirmek 324
c. Fiilin İşlenmesinden Sonra Yardımda Bulunacağını Vaat Etmek 325
d. Suçun Nasıl İşleneceği Hususunda Yol Göstermek 325
e. Fiilin İşlenmesinde Kullanılan Araçları Sağlamak 325
f. Suçun İşlenmesinden Önce veya İşlenmesi Sırasında Yardımda Bulunarak İcrasını Kolaylaştırmak 326
IV. Özgü Suçlarda İştirak 326
V. İştirak Hâlinde İşlenen Suçlarda Gönüllü Vazgeçme 326
Dördüncü Bölüm
SUÇLARIN ÇOKLUĞU (SUÇLARIN İÇTİMAI)–
YASALARIN TEKLİĞİ (GÖRÜNÜŞTE İÇTİMA)
§1. SUÇLARIN ÇOKLUĞU (SUÇLARIN İÇTİMAI) HALLERİ 329
I. Bileşik Suç 329
A. Genel Olarak 329
B. Bileşik Suç Olarak Kabul Edilmeyen Haller 330
II. Zincirleme Suç 330
A. Tanım–Kavram 330
B. Koşulları 331
1. Aynı Suçun Birden Fazla İşlenmesi 331
2. Aynı Suçun Değişik Zamanlarda İşlenmesi 333
3. Bir (Aynı) Suç İşleme Kararı 333
4. Mağdurun Aynı (Tek) Kişi Olması 334
C. Zincirleme Suçun Varlığının Sonucu 334
D. Zincirleme Suç Hükmünün Uygulanamayacağı Suçlar 335
E. Aynı Suçun Birden Fazla Kişiye Karşı Tek Bir Fiille İşlenmesi 335
III. Fikri İçtima 336
A. Terim–Kavram 336
B. Koşulları 337
1. Tek Fiil 337
2. Birden Fazla Farklı Suçun Oluşması (Kanunun Değişik Hükümlerinin İhlali) 338
§2. YASALARIN TEKLİĞİ (GÖRÜNÜŞTE İÇTİMA) 339
ÜÇÜNCÜ KİTAP
CEZA HUKUKUNUN YAPTIRIMLARI, BELİRLENMESİ VE BİREYSELLEŞTİRİLMESİ
§1. CEZA KAVRAMI VE CEZANIN (CEZALANDIRMANIN) AMAÇLARI 344
§2. CEZANIN NİTELİKLERİ 344
§3. CEZANIN TÜRLERİ 345
§4. TCK’DA YAPTIRIMLAR 346
I. Cezalar 347
A. Hapis Cezaları 347
1. Ağırlaştırılmış Hapis Cezası 347
2. Müebbet Hapis Cezası 347
3. Süreli Hapis Cezası 348
a. Kavram 348
b. Kısa Süreli Hapis Cezası ve Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlar 348
aa. Kısa Süreli Hapis Cezası 348
bb. Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlar 349
aaa. Çevirmenin Koşulları 349
bbb. Çevirme Zorunluluğu 349
ccc. Çevirme Yasağı 351
ddd. TCK m. 5 ve m. 50 352
ggg. Çevirmeye Konu Yaptırımlar 353
a1. Adli Para Cezasına Çevirme 353
a2. Tedbire Çevirme 353
aa1. Aynen İade, Suçtan Önceki Hale Getirme veya Tazmin Suretiyle Tamamen Giderme 353
aa2. Bir Eğitim Kurumuna Devam Etme 353
aa3. Belirli Yerlere Gitmekten veya Belirli Etkinlikleri Yapmaktan Yasaklanma 353
aa4. Ehliyet ve Ruhsat Belgelerinin Geri Alınması, Belli Bir Meslek ve Sanatı Yapmaktan Yasaklanma 354
aa5. Gönüllü Olarak Kamuya Yararlı Bir İşte Çalıştırılma 354
aa6. Çevrilen Ceza ve Tedbirlere Uymamanın Yaptırımı 354
aa7. Önlemin Değiştirilmesi 355
cc. Kısa Süreli Hapis Cezalarının Özel İnfaz Usulleri 355
B. Adli Para Cezası 356
1. Tanım–Kavram 356
2. Para Cezasına İlişkin Sistemler 357
3. TCK’da Para Cezası 357
4. Adli Para Cezasının İnfazı 358
II. Güvenlik Tedbirleri 358
A. Genel Olarak 358
B. Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma 360
C. Müsadere 365
1. Genel Olarak 365
2. Hukuki Nitelik 366
3. Müsaderenin Çeşitleri 366
4. Koşulları 366
a. Eşya Müsaderesi ve Koşulları (TCK m. 54/1, 3) 367
b. Eşdeğer Müsaderenin Koşulları (TCK m. 54/2) 369
c. TCK m. 54/4 Anlamında Müsaderenin Koşulları 370
5. Kazanç Müsaderesi 370
a. Genel Olarak 370
b. Hukuki Nitelik 370
c. Kazanç Müsaderesinin Koşulları 370
d. Kaim Değerlerin Müsaderesinin Koşulları 371
D. Çocuklara Özgü Güvenlik Tedbirleri 373
E. Akıl Hastalarına Özgü Güvenlik Tedbirleri 373
F. Suçta Tekerrür ve Özel Tehlikeli Suçlular 374
1. Kavram 374
2. Koşulları 374
a. Önceden İşlenen Suçtan Dolayı Verilen Hükmün Kesinleşmiş Olması 374
b. Yeni Bir Suçun İşlenmesi 376
3. Tekerrürde Süre 376
4. Tekerrürün Sonuçları 377
5. Özel Tehlikeli Suçlular 378
G. Sınır Dışı Edilme 380
H. Tüzel Kişiler Hakkında Güvenlik Tedbirleri 382
1. İznin İptali 382
2. Müsadere 384
3. Hakimin Takdir Yetkisi 384
§5. CEZANIN BELİRLENMESİ VE BİREYSELLEŞTİRİLMESİ 385
I. Cezanın Belirlenmesi 386
A. Genel Olarak 386
B. Ceza Türünün Belirlenmesi 387
C. Temel Cezanın Belirlenmesi 387
1. Genel Olarak 387
2. Cezanın Belirlenmesinde Göz Önünde Bulundurulması Gereken Hususlar 388
a. Suçun İşleniş Biçimi 388
b. Suçun İşlenmesinde Kullanılan Araçlar 389
c. Suçun İşlendiği Zaman ve Yer 389
d. Suçun Konusunun Önem ve Değeri 389
e. Meydana Gelen Zarar ve Tehlikenin Ağırlığı 390
f. Failin Kast veya Taksire Dayalı Kusurunun Ağırlığı 391
g. Failin Güttüğü Amaç ve Saiki 391
3. Olası Kast ve Bilinçli Taksirin Dikkate Alınması 392
4. Nitelikli Hallerin Varlığı 392
D. Sonuç Cezanın Belirlenmesi 395
E. Cezanın Yukarı ve Aşağı Sınırlarının Aşılmaması 396
F. Cezanın Hesaplanması 397
1. Genel Olarak 397
2. Adli Para Cezalarının Hesaplanması 397
3. Cezaların İçtimaı (Birleştirilmesi) 398
a. Genel Olarak 398
b. Cezaların İçtimaı Sistemleri 399
c. Cezaların İçtimaı Kuralları 399
d. İçtima Kurallarını Uygulama Yetkisi 400
II. Cezanın Bireyselleştirilmesi 401
A. Cezanın Bireyselleştirilmesi Kavramı 401
B. Cezanın Bireyselleştirilmesi Araçları 401
1. Takdiri İndirim Nedenleri 401
2. Mahsup 403
a. Genel Olarak 403
b. Hukuki Esası 404
c. Mahsup Hükümlerinin Uygulanış Şekli 404
d. Adli Kontrol ve Mahsup 405
e. Yurtdışında Geçen Sürenin Mahsubu 405
3. Hapis Cezasının Ertelenmesi 406
a. Tanım–Kavram 406
b. Koşulları 407
aa. İşlenen Suçtan Dolayı Verilecek Cezanın Belli Ağırlıkta Olması 407
bb. Daha Önce Kasıtlı Bir Suçtan Dolayı Hapis Cezasına Mahkum Edilmemiş Olmak 408
cc. Suç İşlemeyeceği Konusunda Mahkemede Bir Kanaatin Oluşması 410
c. Erteleme Kararı 411
d. Ertelemenin Koşula Bağlanması 411
e. Ertelemenin Denetime Tabi Tutulması: Denetimli Serbestlik 411
aa. Denetim Süresi 412
bb. Denetim Süresince Öngörülebilecek Yükümlülükler 412
cc. Uzman Kişinin Görevlendirilmesi ve Görevleri 413
f. Ertelemenin Sonucu 413
g. Ertelemenin Düşmesi 413
DÖRDÜNCÜ KİTAP
DAVA VE CEZA İLİŞKİSİNİ DÜŞÜREN SEBEPLER
§1. GENEL OLARAK 415
§2. DAVA VE CEZA İLİŞKİSİNİ DÜŞÜREN SEBEPLER 416
I. Sanığın veya Hükümlünün Ölümü 416
A. Genel Olarak 416
B. Sanığın Ölümü 416
C. Hükümlünün Ölümü 416
D. Mağdurun Ölümü 417
II. Af 417
A. Genel Olarak 417
B. Affın Çeşitleri 418
1. Genel Af 418
2. Özel Af 419
3. Cumhurbaşkanınca Af 419
III. Zamanaşımı 419
A. Genel Olarak 419
B. Dava Zamanaşımı 420
1. Dava Zamanaşımına Tabi Olmayan Suçlar 421
2. Dava Zamanaşımı Süreleri 422
3. Dava Zamanaşımı Süresinin Kısalması 422
4. Dava Zamanaşımı Süresinin Belirlenmesi 423
5. Dava Zamanaşımı Süresinin Başlaması 423
a. Genel Olarak 423
b. Bazı Suçlar Bakımından Dava Zamanaşımı Sürelerinin Başlamasına İlişkin Özel Düzenlemeler 423
aa. Birden Çok Evlilik ve Hileli Evlenme Suçu (TCK m.230/1, 2, 3) 423
bb. İftira Suçu (TCK m.267) 424
6. Dava Zamanaşımının Durması 424
a. İzin – Karar 424
b. Bekletici Mesele 424
c. Kaçaklık Kararı 425
d. TCK Dışındaki Bazı Kanunlarda Zamanaşımının Durmasına İlişkin Hükümler 425
aa. Uzlaşma (CMK m.253 – 255) 425
bb. Kamu Davası Açılmasının Ertelenmesi (CMK m.171/2 vd.) 425
cc. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (CMK. m.231/5 vd.) 426
dd. Çocuk Koruma Kanunu Bakımından Çocuk Hakkında Açılacak Kamu Davasının Ertelenmesi (ÇKK m.19) 426
ee. Çocuk Koruma Kanunu Bakımından Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (ÇKK m.23) 426
ff. Askeri Mahkemeler Kuruluşu ve Yargılama Usulü Kanunu Bakımından Geri Bırakma (m.20) 426
gg. Bankacılık Kanunu Bakımından Dosyanın Bilirkişiye Tevdii (m.165) 427
7. Dava Zamanaşımının Kesilmesi 427
a. Kesilme Halinde Dava Zamanaşımının Uzaması 428
b. Dava Zamanaşımının Kesilmesinin Şeriklere Etkisi 428
C. Ceza Zamanaşımı 428
1. Genel Olarak 428
2. Ceza Zamanaşımı Süreleri 429
3. Kısa Süreli Hapis Cezalarının Adli Para Cezasına Çevrilmesi Halinde Ceza Zamanaşımı Süresinin Tespiti 429
4. Farklı Türde Cezalar İçeren Hükümlerde Ceza Zamanaşımı Süresinin Değerlendirilmesi 430
5. Ceza Zamanaşımı Süresinin Kısalması 430
6. Ceza Zamanaşımı Süresinin Başlaması 430
a. Hükmün Kesinleşmesi 431
b. İnfazın Herhangi Bir Sebeple Kesilmesi 431
7. Ceza Zamanaşımına Tabi Olmayan Suçlar 432
8. Ceza Zamanaşımının Durması 432
9. Ceza Zamanaşımı ve Hak Yoksunlukları 432
10. Ceza Zamanaşımının Kesilmesi 433
11. Ceza Zamanaşımı Süresinin Kesilme Nedenleri 433
12. Kesilmenin Etkisi 434
13. Ceza Zamanaşımının Sonuçları 434
D. Müsadere Zamanaşımı 434
E. Zamanaşımının Hesabı ve Uygulanması 435
IV. Uzlaşma 435
V. Önödeme 435
A. Genel Olarak 435
B. Önödeme Usulünün Uygulanacağı Suçlar 436
§3. DAVA VEYA CEZANIN DÜŞMESİNİN ETKİSİ 439
BEŞİNCİ KİTAP
KOŞULLU SALIVERİLME – ADLİ SİCİL VE HÜKÜMLÜLÜK KAYDININ SİLİNMESİ
§1. KOŞULLU SALIVERİLME (ŞARTLA SALIVERME–MEŞRUTEN TAHLİYE) 441
I. Tanım–Kavram 441
II. Koşulları 441
A. Hükmedilmiş Cezanın Bir Süre Çekilmiş Olması 441
B. İyi Hal 444
III. Koşullu Salıverilmeye Karar Verecek Mahkeme 444
IV. Koşullu Salıverilme Yasağı 444
V. Denetim Süresi–Denetimli Serbestlik 445
A. Koşullu Salıverilmenin Geri Alınması 447
1. Geri Alınmayı Gerektiren Haller 447
2. Geri Alınmanın Sonucu 447
3. Geri Almaya Karar Verecek Makam 448
B. Koşullu Salıverilmenin Sonucu 448
§2. ADLİ SİCİL VE HÜKÜMLÜLÜK KAYDININ SİLİNMESİ 448
Kaynakça 453
Kavramlar Dizini 457