Ceza Genel Hukuku Temel Bilgiler

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Onuncu Basıya Önsöz 5
Kısaltmalar 33
BİRİNCİ KİTAP
CEZA HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI
Birinci Bölüm
CEZA HUKUKU TERİMİ – TANIM – KAVRAM – CEZA HUKUKUNUN GÖREVİ VE İŞLEVİ CEZA HUKUKUNUN HUKUK DÜZENİ İÇİNDEKİ YERİ, DİĞER HUKUK DALLARI İLE İLİŞKİSİ VE
CEZA HUKUKUNA YARDIMCI DİSİPLİNLER
§1. CEZA HUKUKU TERİMİ–TANIM VE KAVRAM 35
I. Terim 35
II. Tanım 36
III. Kavram 36
§2. CEZA HUKUKUNUN GÖREVİ, İŞLEVİ VE AMACI 37
I. Görevi 37
II. İşlevi 38
III. Amacı 38
§3. CEZA HUKUKUNUN HUKUK DÜZENİ İÇİNDEKİ YERİ, DİĞER HUKUK DALLARI İLE İLİŞKİSİ VE CEZA HUKUKUNA YARDIMCI DİSİPLİNLER 39
I. Ceza Hukukunun Hukuk Düzeni İçindeki Yeri 39
II. Diğer Hukuk Dalları ile İlişkisi ve Ceza Hukukuna Yardımcı Disiplinler 40
A. Diğer Hukuk Dalları ile İlişkisi 40
1. Medeni Hukuk ile Arasındaki İlişki 40
2. Anayasa Hukuku ile İlişkisi 41
3. İdare Hukuku ile İlişkisi 41
a. İdari Ceza Hukuku Kavramı ve Kabahatlerin Suç Olmaktan Çıkarılması 42
b. Kabahatler Kanunu 43
aa. Genel Olarak 43
bb. Kanunilik İlkesi ve Kabahatler Kanunu 43
cc. Lehe Kanunun Geçmişe Yürümesi Kuralı 43
dd. Kabahat Fiilinin İşlendiği Zaman 43
ee. Kabahat Fiilinin İşlendiği Yer 44
ff. Kabahat Fiilinde Hareket 44
gg. Hukuka Uygunluk Sebepleri ve Kusurluluğu Kaldıran Haller 44
hh. Kabahat Fiilinde Kusur Yeteneği ve Kusurluluk 44
ii. Teşebbüs 44
jj. İştirak 45
kk. İçtima 45
ll. Tüzel Kişilerin, Temsil Edilenin ve İş Sahibinin Sorumluluğu 46
mm. Yaptırım 46
nn. Zamanaşımı 47
oo. Yaptırıma Karar Verme Yetkisi 47
pp. Denetimi 47
aaa. Başvuru Yolu (KK m.27) 47
bbb. İtiraz Yolu (KK m.29) 48
rr. Vazgeçme ve Kabul (KK m.30) 48
ss. Kabahatler ile Suçların Karşılaştırılması 49
c. Disiplin Ceza Hukuku Kavramı 49
4. Devletler Genel Hukuku ile İlişkisi 50
5. Ceza Muhakemesi Hukuku ile İlişkisi 51
6. İnfaz Hukuku ile İlişkisi 51
B. Ceza Hukukuna Yardımcı Disiplinler 52
1. Kriminoloji 52
2. Kriminalistik 52
3. Viktimoloji 52
4. Adli Tıp 52
İkinci Bölüm
DEMOKRATİK HUKUK DEVLETİNDE
CEZA HUKUKUNUN TEMEL İLKELERİ
§1. KANUNİLİK İLKESİ (CEZA KANUNLARININ GÜVENCE İŞLEVİ) 55
I. Genel Olarak 55
II. İlkeye Yönelik Eleştiriler 56
III. İlkenin Zorunlu Sonuçları 56
A. Örf ve Adet Kuralları ile Suç ve Ceza Yaratılamaz 56
B. Kıyas Yasaktır 57
C. Ceza Kanunları Belirli ve Açık Olmalıdır 58
D. Ceza Kanunları Geçmişe Yürümez 58
E. İdarenin Düzenleyici İşlemlerle Suç Yaratabilip Yaratamayacağı Sorunu 58
§2. CEZA SORUMLULUĞUNUN ŞAHSİLİĞİ İLKESİ 60
§3. KUSURSUZ SUÇ VE CEZA OLMAZ İLKESİ 61
§4. CEZA HUKUKU BAKIMINDAN ÖNEMLİ DİĞER İLKELER 62
I. İnsan Onurunun Dokunulmazlığı 62
II. Eşitlik İlkesi 63
III. Oranlılık ve İkincillik İlkeleri ile Aşırılık Yasağı 63
§5. CEZA HUKUKU İLKELERİNİN SOMUTLAŞTIRILMASI: CEZA HUKUKU DOGMATİĞİ 64
Üçüncü Bölüm
CEZA HUKUKUNUN TARİHSEL GELİŞİM SÜRECİ VE
CEZA SORUMLULUĞUNUN ESASINA ETKİSİ
§1. İLKEL CEZA HUKUKU DÖNEMİ 67
I. İlkel Topluluklarda 67
II. Eski Hukuk Düzenlerinde 68
§2. BATI'DA 68
I. Eski Yunan Hukuku'nda 68
II. Roma Hukukunda 69
III. Germen Hukuku 70
IV. Frank Hukuku 70
V. Ortaçağ Hukukunda 71
VI. Müşterek Ceza Hukuku Dönemi 72
§3. TÜRK HUKUKUNDA 73
I. İslamiyet Öncesi Dönemde 73
II. İslamiyet’ten Sonraki Dönemde 74
A. Osmanlı’da 75
1. Tanzimata Kadarki Dönemde 76
a. Genel Olarak 76
b. Kanunnameler 76
2. Tanzimat Döneminde 76
a. 1840 Tarihli Kanunname–i Ceza 76
b. 1851 Tarihli Kanun–u Cedit 77
c. 1858 Ceza Kanunname–i Humayunu 77
B. Cumhuriyet Türkiyesi'nde 77
§4. CEZA HUKUKUNUN TARİHSEL GELİŞİM SÜRECİNİN CEZA SORUMLULUĞUNUN ESASINA ETKİSİ 78
I. Klasik Okul 78
II. Pozitivist Okul 79
III. Üçüncü Okul 80
IV. Toplumsal Savunma Akımı 80
Dördüncü Bölüm
CEZA HUKUKUNUN KAYNAKLARI
§1. KAYNAK KAVRAMI VE KAYNAKLARIN ÖZELLİKLERİ 81
§2. ÇEŞİTLERİ 81
I. Asıl Kaynaklar 81
A. Anayasa 81
B. Uluslararası Sözleşmeler 81
C. Kanun 82
1. Genel Olarak 82
2. TCK ve Diğer Ceza Kanunları Arasındaki İlişki 83
II. Yardımcı Kaynaklar 84
A. Örf ve Adet (Gelenek) Kuralları 84
B. Ahlak ve Din Kuralları 85
C. Mahkeme İçtihatları 85
D. Doktrin (Öğreti) 86
§3. KAYNAKLARIN YORUMU 86
I. Yorum Kavramı ve Kıyastan Farkı 86
II. Yorum Yöntemleri 87
A. Gramatik ya da Sözel Yorum Yöntemi 87
B. Sistematik Yorum Yöntemi 87
C. Tarihsel Yorum Yöntemi 88
D. Amaçsal (Teleolojik) Yorum Yöntemi 88
III. Yorum Araçları 89
A. Mantık 89
B. Tarihçe 90
C. Hukukun Genel İlkeleri 90
D. Karşılaştırmalı Hukuk 90
E. Örf ve Adet Kuralları 90
IV. Yorum Çeşitleri 91
A. Daraltıcı Yorum 91
B. Genişletici Yorum 91
Beşinci Bölüm
CEZA HUKUKU KURALLARININ UYGULAMA ALANI
§1. CEZA HUKUKU KURALLARININ ZAMAN BAKIMINDAN UYGULAMA ALANI 93
I. Zaman Bakımından Uygulamaya İlişkin İlkeler 93
A. Hemen Uygulama 93
B. Lehe Kanunun Uygulanması: Lehe Kanunun Geçmişe Yürüyüp Yürümeyeceği Sorunu–Geriye Yürüme Yasağı 94
1. Lehe Yasanın Geriye Yürüyüp Yürümeyeceği Sorunu 95
2. Lehe Kanunun Tespiti 95
3. Zamanaşımına İlişkin Kurallar Bakımından Lehe Kanunun Belirlenmesi 97
4. Mahkeme İçtihatlarının Geçmişe Yürüyüp Yürümeyeceği Sorunu 98
5. İçtihadı Birleştirme Kararlarının Geçmişe Yürüyüp Yürümeyeceği Sorunu 98
6. Anayasa Mahkemesinin İptal Kararlarının Geçmişe Yürüyüp Yürümeyeceği Sorunu 98
C. İleriye Yürüme 99
II. Ceza Kanunlarının Yürürlüğe Girmesi, Yürürlükten Çıkması ve Yürürlük Süreleri Bakımından Ceza Kanunları 99
III. Suçun İşlendiği An 100
A. Ani Suçlar 100
B. İhmali Suçlar 101
C. Kesintisiz (Mütemadi) ve Zincirleme (Müteselsil) Suçlar 101
§2. CEZA HUKUKU KURALLARININ YER BAKIMINDAN UYGULAMA ALANI 102
I. Mülkilik İlkesi (Sistemi) 102
A. Genel Olarak 102
B. Ülke Kavramı 102
C. Suçun İşlendiği Yer Sorunu 107
D. Yabancı Ülkede Hüküm Verilmesi (TCK m.9) 109
II. Şahsilik İlkesi (Sistemi) 110
A. Faile Göre Şahsilik İlkesi 110
1. Görev Suçları (TCK m.10) 111
2. Vatandaş Tarafından İşlenen Suç (TCK m.11) 111
B. Mağdura Göre Şahsilik 113
1. Türkiye’nin Zararına İşlenen Suçlar (TCK m. 12/1) 113
2. Vatandaşın Zararına İşlenen Suçlar (Vatandaşı Koruma İlkesi
ya da Mağdura Göre Şahsilik İlkesi) (TCK m. 12/2) 114
III. Evrensellik İlkesi (TCK m. 12/3) 115
IV. Koruma İlkesi (TCK m.13) 116
V. Yer Bakımından Uygulamada Özellik Gösteren Haller 116
A. Seçimlik Cezalarda Soruşturma (TCK m.14) 116
B. Soruşturma Koşulu Olan Cezanın Hesaplanması (TCK m.15) 117
C. Cezadan Mahsup (TCK m.16) 117
D. Hak Yoksunlukları (TCK m.17) 118
VI. İade (Geri Verme) 118
A. İade Kavramı 118
B. İadenin Kaynakları 119
C. İadenin Çeşitleri 119
D. İadenin Koşulları 120
1. Fiile İlişkin Koşullar 120
a. Fiil Her İki Devlet Kanununa Göre de Suç Sayılmalı ve Belli Ağırlıkta Olmalıdır (6706 sayılı Kanun m.10/2) 120
b. Suç Türkiye Devletinin Güvenliğine Karşı, Türkiye Devletinin veya Bir Türk Vatandaşının ya da Türk Kanunlarına Göre Kurulmuş Bir Tüzel Kişinin Zararına İşlenmiş Olmamalıdır (6706 sayılı Kanun m.11/1–c–3) 121
c. Suç Zamanaşımına veya Affa Uğramamış Olmalıdır (6706 sayılı Kanun m.11/1–c–5) 121
d. İadeye Konu Olan Suçun Talep Eden Ülke Yasasına Göre Ölüm Cezasını Gerektirmesi Halinde Bu Cezanın İnfaz Edilmeyeceği Konusunda Güvence Verilmiş Olmalıdır (6706 sayılı Kanun m.11/3) 122
e. Suç, Türkiye’nin Yargılama Yetkisine Giren Bir Suç Olmamalıdır (6706 sayılı Kanun m.11/1–c–4) 122
f. Suçun Düşünce Suçu veya Siyasi, Siyasi Suçla Bağlantısı ya da Askeri Suç Olmaması Gerekir (6706 sayılı Kanun m.11/1–c–1, 2) 122
aa. Düşünce Suçu 122
bb. Siyasi Suç 123
aaa. Siyasi Suçun Tanımı 123
bbb. Çeşitleri: Tam ve Nisbi Siyasi Suç 123
ccc. Siyasal Suç Kapsamında Görülmeyen Eylemler 123
cc. Siyasi Suçla Bağlantılı Suç 124
dd. Askeri Suç 124
2. Faile İlişkin Koşul 125
E. İade Yöntemi 125
F. İadesi İstenen Kişi Hakkında Geçici Tutuklama ((6706 sayılı Kanun m.14) 126
G. Teslim (6706 sayılı Kanun m.20) 126
H. İade İsteminin Reddi 127
I. İadede Hususilik Kuralı [Sözl. m. 14; 6706 sayılı Kanun m. 10/4] 127
İ. Türkiye’nin iade talepleri ve şartları (6706 sayılı Kanun m.22) 128
VII. Yabancı Kanunun Göz Önünde Bulundurulması (TCK m.19) 129
A. Bir Türk veya Yabancının Yabancı Ülkede İşlediği Suç Bakımından Türkiye'de Yapılacak Yargılamada Uygulanacak Kanunun Belirlenmesi 129
B. Hükmün Uygulanması 129
§3. CEZA KANUNLARININ KİŞİ BAKIMINDAN UYGULANMASI 129
I. Genel Olarak 129
II. Ceza Kanununun Uygulanmasında Özellik Gösteren Kişiler 130
A. Cumhurbaşkanı 130
B. Milletvekilleri 131
1. Genel Olarak 131
2. Sorumsuzluğun Koşulları 132
3. Sonuçları 132
4. Dokunulmazlık ile Sorumsuzluk Arasındaki Farklar 133
C. Diplomatlar 133
D. NATO Mensupları (Yabancı Asker Kişiler) 135
1. Genel Olarak 135
2. Sözleşme Kapsamına Giren Kişiler 135
3. Gönderen ve Kabul Eden Devletlerin Yargı Yetkileri 136
a. Mutlak Yargı Yetkisi 136
b. Öncelikli Yargı Yetkisi 137
İKİNCİ KİTAP
SUÇ GENEL TEORİSİ
Birinci Bölüm
SUÇ GENEL TEORİSİ KAVRAMI, SUÇUN TANIMI, SUÇ KAVRAMI VE SUÇUN YAPISAL UNSURLARI, UNSURLARIN DIŞINDA KALAN VE CEZALANDIRMAYA ETKİLİ OLAN ŞARTLAR
§1. SUÇ GENEL TEORİSİ KAVRAMI 139
I. Kavram 139
II. Suç Genel Teorisinin Yararı 140
§2. SUÇUN TANIMI VE SUÇ KAVRAMI 140
§3. SUÇUN YAPISAL UNSURLARI 140
I. Tipe Uygunluk 140
A. Kavram 140
B. Tipin İçeriği 142
1. Objektif Nitelikteki Unsurlar 143
a. Fail 143
b. Mağdur 143
c. Hareketin Konusu 143
d. Eylem 144
aa. Hareket 144
aaa. Hareket Teorileri 144
a1. Hareketin Temelini Hukuk Dışında Arayan Teoriler 144
aa1. Nedensel (Doğal) Hareket Teorisi 144
aa2. Amaççı Hareket Teorisi 145
aa3. Sosyal Hareket Teorisi 146
a2. Hareketin Temelini Hukuk İçinde Arayan Teori: Normativist Teori 146
a3. Görüşümüz 146
bbb. Hareket Yeteneği ve Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu 147
a1. Hareket Yeteneği 147
a2. Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu 147
aa1. Tüzel Kişi Kavramı 147
aa2. Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu 148
ccc. Hareketin Niteliğinin Suçların Sınıflandırılmasına Etkisi 150
a1. Hareketin Sayısına Göre Suçlar 150
aa1. Tek Hareketli Suçlar 150
aa2. Birden Fazla Hareketli Suçlar 150
aaa1. Birleşmiş Hareketli Suçlar 150
aaa2. Bölünebilen ya da Kesintili Suçlar 150
aa3. Seçimlik Hareketli Suçlar 150
aa4. İtiyadi Suçlar 151
a2. Hareketin Şekline Göre Suçlar 151
a3. Hareketin Önemine Göre Suçlar 153
bb. Netice 155
aaa. Kavram 155
bbb. Neticeye Göre Suçların Tasnifi 155
a1. Şekli Suç–Maddi Suç (Neticesiz– Neticeli Suçlar– Neticesi Harekete Bitişik Suçlar) 155
a2. Zarar Suçu–Tehlike Suçu 155
a3. Ani Suç–Kesintisiz (Mütemadi) Suç 156
a4. Kalkışma Suçları 158
cc. Nedensellik Bağı ve Fiilin Objektif Yüklenebilirliği (İsnad Edilebilirliği) 159
aaa. Genel Olarak 159
bbb. Nedensellik Bağlantısını Ortaya Koymaya Çalışan Teoriler 159
a1. Şart Teorisi 159
a2. Uygunluk (Uygun sebep) Teorileri 160
ccc. Nedensellik Bağlantısı Konusunda Çıkabilecek Bazı Sorunlar 161
a1. Nedensellik Bağının Kesilmesi Sorunu 161
a2. Atipik Nedensel Gelişme 162
a3. Failce Bilinmeyen Sebeplerin Neticeye Etkisi 162
a4. Mağdurda Mevcut Bir Halin Tipik Neticenin Meydana Gelmesinde Etkili Olması 163
a5. Öne Geçen Sebep 163
a6. Alternatif Nedensellik (Çift Nedensellik) 164
a7. Kümülatif Nedensellik (Neticenin Sebeplerin Toplamından Meydana Gelmesi) 165
a8. Rezerv Sebebin Önemsizliği (Varsayıma Dayalı Nedensellik) 166
ddd. Objektif Yüklenebilirlik (İsnadiyet) Teorisi 167
a1. Hakim Olabilirlik (Hükmedebilirlik) 168
a2. Yükümlülüğe Aykırılık İlişkisinin Bulunmaması (Hukuka Aykırılık İlişkisi ya da Hukuka Uygun Alternatif Hareketler) 172
a3. Neticenin Normun Koruma Alanı (ya da Amacı) Dışında Kalması (Risk Bağlantısının (İlişkisinin) Bulunmaması) 173
a4. Hukuken Önemli Riskin ya da Tehlikenin Bulunmaması, İzin Verilmiş Bir Riskin Varlığı ya da Riskin Azaltılması 174
a5. Varsayıma Dayalı Nedensellik 175
e. Tipte Yer Alan Diğer Objektif Nitelikteki Unsurlar 175
2. Sübjektif Nitelikteki Unsurlar 176
a. Kast 176
aa. Tanım–Kavram 176
bb. Kastın Unsurları 177
aaa. Bilme Unsuru: (Düşünme ve Öngörme) 177
bbb. İstemek (İrade Etmek) 179
cc. Kastın Aranacağı Zaman– Eklenen Kast 181
dd. Kastın Çeşitleri 183
aaa. Genel Kast–Özel Kast 183
a1. Genel kast 183
a2. Özel Kast (Amaç, maksat, niyet, saik) 183
aa1. Genel Olarak 183
aa2. Özel Kastın İşlevi 184
bbb. Ani Kast–Tasarlama (Taammüt–Düşünce) Kastı 184
ccc. Doğrudan Kast–Dolaylı (Olası) Kast 186
ee. Olası Kast (Dolaylı–Gayrı Muayyen Kast)–Bilinçli Taksir 186
aaa. Genel Olarak 186
bbb. Olası Kastın Sonuçları (Sorumluluğun Kapsamı) 187
ccc. Olası Kastın Uygulanamayacağı Suç Tipleri 189
b. Taksir 189
3. Yaptırım 189
4. Tipin İncelenmesinden Çıkan Sonuçlar (Tipin Sentezi) 190
a. Suçun Temel ve Türemiş Biçimi 190
b. Suçun Birleşik Şekli 190
II. Hukuka Aykırılık 190
A. Genel Olarak 190
B. Hukuka Aykırılık ve Kusur Ayrımı 191
C. Hukuka Uygunluk Sebepleri 191
1. Genel Olarak 191
2. Hukuka Uygunluk Sebeplerinin Niteliği 192
3. Özellikleri 192
4. Çeşitleri 194
a. Kanun Hükmünü Yerine Getirme 194
aa. Kavram– Tanım 194
bb. “Kanun” Teriminin Anlamı 194
cc. Kolluğun Zor ve Silah Kullanma Yetkisi 195
aaa. Genel Olarak 195
bbb. Kapsam 196
ccc. Zor Kullanma Yetkisinin Aşamaları 196
b. Meşru Savunma 198
aa. Hukuki Niteliği 199
bb. Meşru Savunmanın Koşulları 199
aaa. Saldırıya İlişkin Koşullar 199
a1. Bir Saldırı Bulunmalı 199
a2. Saldırı Haksız Olmalı 200
a3. Saldırı Bir Hakka Yönelmiş Olmalı 202
a4. Saldırı Halen Mevcut, Gerçekleşmesi ya da Tekrarı Muhakkak Olmalı 202
bbb. Savunmaya İlişkin Koşullar 203
a1. Savunmada Zorunluluk Bulunmalı 203
a2. Savunma Saldırıya ve Saldırana Karşı Yapılmalı (Saldırı ile Savunma Arasında Nedensellik Bağlantısı Bulunmalı) 203
a3. Saldırı ile Oranlı (=Ölçülü) Olmalı 204
cc. Haksız Tahrik–Meşru Savunma İlişkisi 205
c. Hakkın Kullanılması 206
aa. Genel Olarak 206
bb. Koşulları 206
cc. Hakkın Kullanılması (İcrası) Durumları 206
aaa. Hekimlik Mesleğinin İcrası 206
bbb. Eleştiri Amacıyla Yapılan Düşünce Açıklamaları 208
ccc. Gazetecilik Mesleğinin İcrası 209
ddd. İddia ve Savunma Dokunulmazlığı 210
d. İlgilinin Rızası 212
aa. Hukuksal Nitelik 212
bb. Koşulları 212
aaa. Mağdurun Üzerinde Serbestçe Tasarrufta Bulunabileceği Bir Hakkın Varlığı 212
bbb. Rızaya Ehliyet 214
ccc. Rızanın Açıklanması 215
e. Yükümlülüklerin Çatışması 216
5. Hukuka Uygunluk Sebeplerinde Sınırın Aşılması (TCK m. 27) 219
a. Sınırın Kasten Aşılması 219
b. Sınırın Taksirle Aşılması 219
c. Meşru Savunmada Sınırın Korku, Panik ya da Heyecan Gibi Nedenlerle Aşılması 220
d. Hukuka Uygunluk Sebeplerinde Hata ve Sınırın Aşılması 220
III. Kusurluluk 220
A. Kusurluluğun Koşulları 221
1. Kusur Yeteneğinin Varlığı 221
a. Kusur Yeteneği Kavramı 221
b. Kusur Yeteneğinin Bulunması Gereken Zaman 222
c. Kusur Yeteneğini Etkileyen Haller 223
aa. Yaş Küçüklüğü 223
aaa. Genel Olarak 223
bbb. Yaşla İlgili Bazı Ön Sorunlar 224
ccc. Yaş Küçüklüğü ve Akıl Hastalığının Aynı Kişide Birleşmesi 225
ddd. Yaş Küçüklüğü Halleri 225
a1. 12 Yaşını Doldurmamış Çocuklar (TCK m.31/1) 225
a2. 13–15 Yaş Arasında Kalan Küçükler (TCK m. 31/2) 227
a3. 16–18 Yaş Grubu (TCK m. 31/3) 228
bb. Akıl Hastalığı 229
aaa. Akıl Hastalığı Nedeniyle, İşlenen Fiilin Hukuki Anlam ve Sonuçlarının Algılanamaması veya Bu Fiille İlgili Olarak Davranışlarını Yönlendirme Yeteneğinin Önemli Derecede Azalması 230
a1. Kavram 230
a2. Tedbirin Süresi 231
bbb. Algılama Yeteneğinin Tümüyle Ortadan Kalkmaması ve Fakat İşlenen Fiille İlgili Olarak Önemli Derecede Olmamakla Birlikte Davranışlarını Yönlendirme Yeteneğinin Azalması 231
cc. Sağır ve Dilsizlik 232
dd. Geçici Nedenler, Alkol veya Uyuşturucu Madde Etkisinde Olma 233
aaa. Geçici Nedenler 233
bbb. Alkol ve Uyuşturucu Madde Etkisinde Olma 233
2. Mazeret Sebepleri ve Kusurluluğu Kaldıran ya da Azaltan Hallerin Bulunmaması 236
a. Mazeret Sebepleri 237
aa. Zorunluluk (Zaruret) Hali (m. 25/2) 237
aaa. Zorunluluk Halinin Koşulları 237
a1. Tehlikeye İlişkin Koşullar 237
aa1. Ağır ve Muhakkak Bir Tehlikenin Varlığı 237
aa2. Tehlikenin Bir “Hakka” Yönelik Olması 238
aa3. Tehlikeye Bilerek Sebebiyet Verilmemesi 239
a2. Korunmaya İlişkin Koşullar 239
aa1. Tehlike ile Korunma Hareketi Arasında Nedensellik Bağının Olması 239
aa2. Tehlikeden Başka Türlü Korunma İmkanının Bulunmaması 240
aa3. İşlenen Fiil ile Tehlike Arasında Oran Bulunması 240
aa4. Tehlikeye Göğüs Germe Yükümlülüğünün Bulunmaması 241
bbb. Zorunluluk Hali ve Meşru Savunma Hukuka Uygunluk Sebeplerinin Karşılaştırılması 241
bb. Amirin Emrini İfa (m. 24/2, 3, 4) 242
aaa. Genel Olarak 242
bbb. Hukuki Niteliği 242
ccc. Koşulları 243
a1. Bir Emir Bulunmalıdır 243
a2. Emir Meşru (Bağlayıcı) Olmalıdır 244
a3. Kanuna Aykırı Emir– Konusu Suç Olan Emir 245
cc. Meşru Savunmada Sınırın Heyecan, Korku veya Telaş Nedeniyle Aşılması (m.27/2) 248
b. Kusurluluğu Etkileyen (Kaldıran ya da Azaltan) Haller 249
aa. Cebir–Şiddet–Tehdit 249
bb. Kusurluluğu Azaltan Neden: Haksız Tahrik 252
aaa. Genel Olarak 252
bbb. Haksız Tahrikin Uygulama Koşulları 253
a1. Tahrik Teşkil Eden Haksız Bir Fiil Olmalıdır 253
a2. Haksız Fiil Failde Hiddet veya Şiddetli Elem Etkisi Meydana Getirmelidir 254
a3. Suç Bu Hiddet ve Şiddetli Elem Etkisi Altında İşlenmelidir 254
a4. Suç Tahriki Oluşturan Haksız Eylemi İşleyen Kimseye Karşı İşlenmelidir 254
ccc. Haksız Tahrikle İlgili Olarak Ortaya Çıkabilecek Sorunlar 255
c. Hata 255
aa. Kavram 255
bb. Suçun Maddi Unsurlarında Hata 256
aaa. Suçun Konusunda Hata 256
bbb. Nedensellik Bağında Hata 258
ccc. Suçun Maddi Unsurlarında Hatanın Sonuçları 259
cc. Suçun Nitelikli Unsurlarında (Ağırlatıcı ve Hafifletici Sebeplerde) Hata 260
dd. Ceza Sorumluluğunu Kaldıran veya Azaltan Nedenlere Ait Koşulların Varlığında Hata 262
aaa. Genel Olarak 262
bbb. Hukuka Uygunluk Sebeplerinde Hata 263
a1. Hukuka Uygunluk Sebebinin Varlığında Hata 263
a2. Hukuka Uygunluk Sebeplerinin Koşullarında Hata 264
ccc. Kusurluluğu Kaldıran ya da Azaltan Nedenlerde Hata 267
ee. Şahısta Hata 268
ff. Hedefte Sapma 269
gg. Haksızlık Bilinci (Yasaklılık Yanılması) 272
§4. UNSURLARIN DIŞINDA KALAN VE CEZALANDIRILMAYA ETKİLİ OLAN ŞARTLAR (TİPİKLİK DIŞINDA BULUNAN HUSUSLAR) 274
I. Genel Olarak 274
II. Ön Şartlar 275
III. Cezalandırılabilme Şartları 275
IV. Muhakeme Şartları 277
A. Şikayet 277
1. Tanım–Kavram 277
2. Özellikleri 277
B. İzin 280
C. Talep (İstem) 280
D. Karar 280
E. Uzlaşma 280
İkinci Bölüm
SUÇUN ÖZEL GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ
§1. TEŞEBBÜS AŞAMASINDA KALMIŞ SUÇLAR 285
I. Genel Olarak 285
II. Teşebbüsün Şartları 286
A. Ön Şart: Suç Tipinin Teşebbüse Elverişli Olması 286
B. Suç İşleme Kastının Varlığı (Suç, Kasten İşlenen Suçlardan Olmalıdır) 287
C. Suçun İcrasına Elverişli Hareketlerle Doğrudan Doğruya Başlamak 287
1. Sübjektif Teori 288
2. Objektif Teoriler 288
D. Failin İşlemeyi Kastettiği Suçu Elinde Olmayan Nedenlerle Tamamlayamaması 290
1. Genel Olarak 290
2. Suçun Tamamlanması Kavramı 290
3. Suçun Bitmesi Kavramı ve Teşebbüs ile İlişkisi 291
III. Teşebbüs Halinde Verilecek Cezanın Belirlenmesi 292
IV. İşlenemez Suça Teşebbüs (Elverişsiz Teşebbüs) 293
A. Objektif Teori 293
B. Sübjektif Teori 294
C. Yeni Objektif Teori (Tehlike Teorisi) 294
D. Görüşümüz 295
V. Teşebbüste Özellik Gösteren Diğer Bazı Haller 295
VI. Gönüllü Vazgeçme 296
§2. TAKSİRLİ SUÇLAR 298
I. Taksir Kavramı 298
II. Taksirin Tanımı 299
III. Taksirin Unsurları 299
A. Fiilin Taksirle İşlenebilen Bir Suç Olması 300
B. Hareketin İradi Olması–Neticenin İstenmemiş Bulunması 300
C. Özen Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemiş Olması 300
D. Neticenin Öngörülebilir Olması 301
E. Hareket ile Netice Arasında Nedensellik Bağının Varlığı 302
VI. Taksir Şekilleri 303
V. Bilinçli Taksir–Bilinçsiz Taksir 305
VI. Taksirli Suçlara İştirak 306
VII. Taksirli Suçlarda Verilecek Cezanın Belirlenmesi 308
VIII. Ceza Sorumluluğunun Kalkması 308
§3. İHMALİ HAREKETLE İŞLENEN SUÇLAR 309
I. Kavram 309
II. Gerçek İhmali Suçlar 310
III. Gerçek Olmayan İhmali Suçlar 310
§4. NETİCESİ SEBEBİYLE AĞIRLAŞMIŞ SUÇLAR 311
I. Genel Olarak 311
II. Tanım–Çeşitleri–Koşulları 311
A. Tanım 311
B. Çeşitleri 312
C. Koşulları 313
III. Temel Suç ile Ağır veya Başka Netice Arasındaki Bağlantı 314
Üçüncü Bölüm
SUÇLULARIN ÇOKLUĞU: FAİLLİK VE İŞTİRAK
§1. KAVRAM 315
§2. SUÇA KATILANLARIN SORUMLULUĞU KONUSUNDAKİ SİSTEMLER 316
§3. TCK’NIN KABUL ETTİĞİ SİSTEM 317
I. Genel Olarak 317
II. Faillik 317
A. Birlikte (Müşterek) Faillik 317
1. Genel Olarak 317
2. TCK Anlamında Birlikte (Müşterek) Faillik 320
B. Dolayısıyla Faillik (TCK. m. 37/2) 321
III. Suç Ortaklığı (Şeriklik) 323
A. Suç Ortaklığının Koşulları 323
1. Birden Çok Kişi (Fail) Tarafından Yapılan ve Aralarında Nedensel Bağlantı Bulunan Birden Çok Hareketin Varlığı (Objektif Koşul) 323
2. Suça Katılma Kastı (İştirak İradesi) (Sübjektif Koşul) 323
3. Karar Verilen Suçun İşlenmesi (Bağlılık Kuralı) 324
B. Suç Ortaklığı Halleri 327
1. Azmettirme 327
a. Kavram 327
b. Azmettirmede Ağırlatıcı Sebep 328
c. Muhbir Suç Ortağı (TCK m. 38/3) 329
2. Yardım Etme 329
a. Suç İşlemeye Teşvik Etmek 330
b. Suç İşleme Kararını Kuvvetlendirmek 330
c. Fiilin İşlenmesinden Sonra Yardımda Bulunacağını Vaat Etmek 331
d. Suçun Nasıl İşleneceği Hususunda Yol Göstermek 331
e. Fiilin İşlenmesinde Kullanılan Araçları Sağlamak 331
f. Suçun İşlenmesinden Önce veya İşlenmesi Sırasında Yardımda Bulunarak İcrasını Kolaylaştırmak 332
IV. Özgü Suçlarda İştirak 332
V. İştirak Hâlinde İşlenen Suçlarda Gönüllü Vazgeçme 332
Dördüncü Bölüm
SUÇLARIN ÇOKLUĞU (SUÇLARIN İÇTİMAI)–
YASALARIN TEKLİĞİ (GÖRÜNÜŞTE İÇTİMA)
§1. SUÇLARIN ÇOKLUĞU (SUÇLARIN İÇTİMAI) HALLERİ 335
I. Bileşik Suç 335
A. Genel Olarak 335
B. Bileşik Suç Olarak Kabul Edilmeyen Haller 336
II. Zincirleme Suç 336
A. Tanım–Kavram 336
B. Koşulları 337
1. Aynı Suçun Birden Fazla İşlenmesi 337
2. Aynı Suçun Değişik Zamanlarda İşlenmesi 339
3. Bir (Aynı) Suç İşleme Kararı 339
4. Mağdurun Aynı (Tek) Kişi Olması 340
C. Zincirleme Suçun Varlığının Sonucu 340
D. Zincirleme Suç Hükmünün Uygulanamayacağı Suçlar 341
E. Aynı Suçun Birden Fazla Kişiye Karşı Tek Bir Fiille İşlenmesi 341
III. Fikri İçtima 342
A. Terim–Kavram 342
B. Koşulları 343
1. Tek Fiil 343
2. Birden Fazla Farklı Suçun Oluşması (Kanunun Değişik Hükümlerinin İhlali) 344
§2. YASALARIN TEKLİĞİ (GÖRÜNÜŞTE İÇTİMA) 345
ÜÇÜNCÜ KİTAP
CEZA HUKUKUNUN YAPTIRIMLARI,
BELİRLENMESİ VE BİREYSELLEŞTİRİLMESİ
§1. CEZA KAVRAMI VE CEZANIN (CEZALANDIRMANIN) AMAÇLARI 350
§2. CEZANIN NİTELİKLERİ 350
§3. CEZANIN TÜRLERİ 351
§4. TCK’DA YAPTIRIMLAR 352
I. Cezalar 353
A. Hapis Cezaları 353
1. Ağırlaştırılmış Hapis Cezası 353
2. Müebbet Hapis Cezası 353
3. Süreli Hapis Cezası 354
a. Kavram 354
b. Kısa Süreli Hapis Cezası ve Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlar 354
aa. Kısa Süreli Hapis Cezası 354
bb. Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlar 355
aaa. Çevirmenin Koşulları 355
bbb. Çevirme Zorunluluğu 355
ccc. Çevirme Yasağı 357
ddd. TCK m. 5 ve m. 50 358
ggg. Çevirmeye Konu Yaptırımlar 359
a1. Adli Para Cezasına Çevirme 359
a2. Tedbire Çevirme 359
aa1. Aynen İade, Suçtan Önceki Hale Getirme veya Tazmin Suretiyle Tamamen Giderme 359
aa2. Bir Eğitim Kurumuna Devam Etme 359
aa3. Belirli Yerlere Gitmekten veya Belirli Etkinlikleri Yapmaktan Yasaklanma 359
aa4. Ehliyet ve Ruhsat Belgelerinin Geri Alınması, Belli Bir Meslek ve Sanatı Yapmaktan Yasaklanma 360
aa5. Gönüllü Olarak Kamuya Yararlı Bir İşte Çalıştırılma 360
aa6. Çevrilen Ceza ve Tedbirlere Uymamanın Yaptırımı 360
aa7. Önlemin Değiştirilmesi 361
cc. Kısa Süreli Hapis Cezalarının Özel İnfaz Usulleri 361
B. Adli Para Cezası 363
1. Tanım–Kavram 363
2. Para Cezasına İlişkin Sistemler 363
3. TCK’da Para Cezası 364
4. Adli Para Cezasının İnfazı 364
II. Güvenlik Tedbirleri 364
A. Genel Olarak 364
B. Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma 366
C. Müsadere 371
1. Genel Olarak 371
2. Hukuki Nitelik 372
3. Müsaderenin Çeşitleri 372
4. Koşulları 373
a. Eşya Müsaderesinin Çeşitleri ve Koşulları 373
aa. Suçla ilgili eşyanın müsaderesi (TCK m. 54/1 ve 3) 373
bb. Suç teşkil eden eşyanın müsaderesi (TCK m.54/4) 375
b. Eşdeğer Müsaderenin Koşulları (TCK m. 54/2) 376
c. TCK m. 54/4 Anlamında Müsaderenin Koşulları 376
5. Kazanç Müsaderesi 377
a. Genel Olarak 377
b. Hukuki Nitelik 377
c. Kazanç Müsaderesinin Koşulları 377
d. Kaim Değerlerin Müsaderesinin Koşulları 378
D. Çocuklara Özgü Güvenlik Tedbirleri 379
E. Akıl Hastalarına Özgü Güvenlik Tedbirleri 379
F. Suçta Tekerrür ve Özel Tehlikeli Suçlular 380
1. Kavram 380
2. Koşulları 380
a. Önceden İşlenen Suçtan Dolayı Verilen Hükmün Kesinleşmiş Olması 380
b. Yeni Bir Suçun İşlenmesi 382
3. Tekerrürde Süre 383
4. Tekerrürün Sonuçları 384
5. Özel Tehlikeli Suçlular 385
G. Sınır Dışı Edilme 387
H. Tüzel Kişiler Hakkında Güvenlik Tedbirleri 388
1. İznin İptali 389
2. Müsadere 390
3. Hakimin Takdir Yetkisi 390
§5. CEZANIN BELİRLENMESİ VE BİREYSELLEŞTİRİLMESİ 392
I. Cezanın Belirlenmesi 393
A. Genel Olarak 393
B. Ceza Türünün Belirlenmesi 394
C. Temel Cezanın Belirlenmesi 394
1. Genel Olarak 394
2. Cezanın Belirlenmesinde Göz Önünde Bulundurulması Gereken Hususlar 395
a. Suçun İşleniş Biçimi 395
b. Suçun İşlenmesinde Kullanılan Araçlar 396
c. Suçun İşlendiği Zaman ve Yer 396
d. Suçun Konusunun Önem ve Değeri 396
e. Meydana Gelen Zarar ve Tehlikenin Ağırlığı 397
f. Failin Kast veya Taksire Dayalı Kusurunun Ağırlığı 398
g. Failin Güttüğü Amaç ve Saiki 398
3. Olası Kast ve Bilinçli Taksirin Dikkate Alınması 399
4. Nitelikli Hallerin Varlığı 399
D. Sonuç Cezanın Belirlenmesi 402
E. Cezanın Yukarı ve Aşağı Sınırlarının Aşılmaması 403
F. Cezanın Hesaplanması 404
1. Genel Olarak 404
2. Adli Para Cezalarının Hesaplanması 404
3. Cezaların İçtimaı (Birleştirilmesi) 405
a. Genel Olarak 405
b. Cezaların İçtimaı Sistemleri 406
c. Cezaların İçtimaı Kuralları 406
d. İçtima Kurallarını Uygulama Yetkisi 407
II. Cezanın Bireyselleştirilmesi 408
A. Cezanın Bireyselleştirilmesi Kavramı 408
B. Cezanın Bireyselleştirilmesi Araçları 408
1. Takdiri İndirim Nedenleri 408
2. Mahsup 410
a. Genel Olarak 410
b. Hukuki Esası 411
c. Mahsup Hükümlerinin Uygulanış Şekli 411
d. Adli Kontrol ve Mahsup 412
e. Yurtdışında Geçen Sürenin Mahsubu 412
3. Hapis Cezasının Ertelenmesi 413
a. Tanım–Kavram 413
b. Koşulları 414
aa. İşlenen Suçtan Dolayı Verilecek Cezanın Belli Ağırlıkta Olması 414
bb. Daha Önce Kasıtlı Bir Suçtan Dolayı Hapis Cezasına Mahkum Edilmemiş Olmak 415
cc. Suç İşlemeyeceği Konusunda Mahkemede Bir Kanaatin Oluşması 417
c. Erteleme Kararı 418
d. Ertelemenin Koşula Bağlanması 418
e. Ertelemenin Denetime Tabi Tutulması: Denetimli Serbestlik 418
aa. Denetim Süresi 419
bb. Denetim Süresince Öngörülebilecek Yükümlülükler 419
cc. Uzman Kişinin Görevlendirilmesi ve Görevleri 420
f. Ertelemenin Sonucu 420
g. Ertelemenin Düşmesi 420
DÖRDÜNCÜ KİTAP
DAVA VE CEZA İLİŞKİSİNİ
DÜŞÜREN SEBEPLER
§1. GENEL OLARAK 423
§2. DAVA VE CEZA İLİŞKİSİNİ DÜŞÜREN SEBEPLER 424
I. Sanığın veya Hükümlünün Ölümü 424
A. Genel Olarak 424
B. Sanığın Ölümü 424
C. Hükümlünün Ölümü 424
D. Mağdurun Ölümü 425
II. Af 425
A. Genel Olarak 425
B. Affın Çeşitleri 426
1. Genel Af 426
2. Özel Af 427
3. Cumhurbaşkanınca Af 427
III. Zamanaşımı 427
A. Genel Olarak 427
B. Dava Zamanaşımı 428
1. Dava Zamanaşımına Tabi Olmayan Suçlar 429
2. Dava Zamanaşımı Süreleri 430
3. Dava Zamanaşımı Süresinin Kısalması 430
4. Dava Zamanaşımı Süresinin Belirlenmesi 431
5. Dava Zamanaşımı Süresinin Başlaması 431
a. Genel Olarak 431
b. Bazı Suçlar Bakımından Dava Zamanaşımı Sürelerinin Başlamasına İlişkin Özel Düzenlemeler 431
aa. Birden Çok Evlilik ve Hileli Evlenme Suçu (TCK m.230/1, 2, 3) 431
bb. İftira Suçu (TCK m.267) 432
6. Dava Zamanaşımının Durması 432
a. İzin – Karar 432
b. Bekletici Mesele 432
c. Kaçaklık Kararı 433
d. TCK Dışındaki Bazı Kanunlarda Zamanaşımının Durmasına İlişkin Hükümler 433
aa. Uzlaşma (CMK m.253 – 255) 433
bb. Kamu Davası Açılmasının Ertelenmesi (CMK m.171/2 vd.) 433
cc. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (CMK. m.231/5 vd.) 434
dd. Çocuk Koruma Kanunu Bakımından Çocuk Hakkında Açılacak Kamu Davasının Ertelenmesi (ÇKK m.19) 434
ee. Çocuk Koruma Kanunu Bakımından Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (ÇKK m.23) 434
ff. Askeri Mahkemeler Kuruluşu ve Yargılama Usulü Kanunu Bakımından Geri Bırakma (m.20) 434
gg. Bankacılık Kanunu Bakımından Dosyanın Bilirkişiye Tevdii (m.165) 435
7. Dava Zamanaşımının Kesilmesi 435
a. Kesilme Halinde Dava Zamanaşımının Uzaması 436
b. Dava Zamanaşımının Kesilmesinin Şeriklere Etkisi 436
C. Ceza Zamanaşımı 436
1. Genel Olarak 436
2. Ceza Zamanaşımı Süreleri 437
3. Kısa Süreli Hapis Cezalarının Adli Para Cezasına Çevrilmesi Halinde Ceza Zamanaşımı Süresinin Tespiti 437
4. Farklı Türde Cezalar İçeren Hükümlerde Ceza Zamanaşımı Süresinin Değerlendirilmesi 438
5. Ceza Zamanaşımı Süresinin Kısalması 438
6. Ceza Zamanaşımı Süresinin Başlaması 438
a. Hükmün Kesinleşmesi 439
b. İnfazın Herhangi Bir Sebeple Kesilmesi 439
7. Ceza Zamanaşımına Tabi Olmayan Suçlar 440
8. Ceza Zamanaşımının Durması 440
9. Ceza Zamanaşımı ve Hak Yoksunlukları 440
10. Ceza Zamanaşımının Kesilmesi 441
11. Ceza Zamanaşımı Süresinin Kesilme Nedenleri 441
12. Kesilmenin Etkisi 442
13. Ceza Zamanaşımının Sonuçları 442
D. Müsadere Zamanaşımı 442
E. Zamanaşımının Hesabı ve Uygulanması 443
IV. Uzlaşma 443
V. Önödeme 443
A. Genel Olarak 443
B. Önödeme Usulünün Uygulanacağı Suçlar 444
§3. DAVA VEYA CEZANIN DÜŞMESİNİN ETKİSİ 447
BEŞİNCİ KİTAP
KOŞULLU SALIVERİLME – ADLİ SİCİL VE
HÜKÜMLÜLÜK KAYDININ SİLİNMESİ
§1. KOŞULLU SALIVERİLME (ŞARTLA SALIVERME–MEŞRUTEN TAHLİYE) 449
I. Tanım–Kavram 449
II. Koşulları 449
A. Hükmedilmiş Cezanın Bir Süre Çekilmiş Olması 449
B. İyi Hal 452
III. Koşullu Salıverilmeye Karar Verecek Mahkeme 452
IV. Koşullu Salıverilme Yasağı 452
V. Denetim Süresi–Denetimli Serbestlik 453
A. Koşullu Salıverilmenin Geri Alınması 455
1. Geri Alınmayı Gerektiren Haller 455
2. Geri Alınmanın Sonucu 455
3. Geri Almaya Karar Verecek Makam 456
B. Koşullu Salıverilmenin Sonucu 456
§2. ADLİ SİCİL VE HÜKÜMLÜLÜK KAYDININ SİLİNMESİ 456
Kaynakça 461
Kavramlar Dizini 46