Vergi Hukukunda Hibrit Uyumsuzluk Düzenlemeleri
İmran ARITI ERDEM
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ .5
KISALTMALAR DİZİNİ.17
ŞEKİLLER DİZİNİ.19
GİRİŞ.21
HİBRİT UYUMSUZLUK DÜZENLEMELERİNE GENEL
BAKIŞ29
2.1. Vergiden Kaçınma Olgusu ve Hibrit Uyumsuzluk
Düzenlemeleri.29
2.1.1. Genel Hatlarıyla Mükelleflerin Vergilere Karşı
Tepkileri.32
2.1.1.1. Vergi Kaçırma35
2.1.1.2. Vergiden Kaçınma .36
2.1.1.2.1. Vergiden Kaçınma
Kavramının Tanımlanmasına
Yönelik Birinci Yaklaşım38
2.1.1.2.2. Vergiden Kaçınma
Kavramının Tanımlanmasına
Yönelik İkinci Yaklaşım40
2.1.1.3. Peçeleme 42
2.1.1.4. Vergi Planlaması47
2.1.1.5. Agresif Vergi Planlaması.51
2.1.1.6. Hibrit Uyumsuzluk Düzenlemelerinin
Mükelleflerin Vergilere Karşı Tepkileri
Bağlamında Değerlendirilmesi 66
2.1.2. Genel Hatlarıyla Hibrit Uyumsuzluk Düzenlemeleri 68
2.2. Hibrit Uyumsuzluk Düzenlemelerinin Arka Planı:
İşletmelerde Finansal Yönetim, Finansman Kaynakları ve
Vergiden Kaçınma Arasındaki Köprü 76
VERGİ HUKUKUNDA HİBRİT UYUMSUZLUK DÜZENLEMELERİ
8
2.2.1. İşletmelerin Hukuki Yapılarına Genel Bakış.77
2.2.2. İşletmelerin Finansman Kaynaklarına Genel Bakış.87
2.2.2.1. Borçla ve Öz Sermayeyle Finansman
Ayrımı89
2.2.2.2. Hibrit Finansal Araçlar.100
2.2.2.2.1. İkinci Dereceden Teminatsız
Borçlanma Araçları (İkincil
Borçlar)114
2.2.2.2.2. Kâra İştirakli Tahvil.116
2.2.2.2.3. Gizli Ortaklık.117
2.2.2.2.4. Dönüştürülebilir Tahviller .118
2.2.2.2.5. Ara Finansman.121
2.2.2.2.6. Diğer Hibrit Finansal Araçlar124
HİBRİT UYUMSUZLUK DÜZENLEMELERİNİN
ETKİLERİNİN GİDERİLMESİ: BEPS 2 NO’LU EYLEM
PLANI’NDAKİ İÇ HUKUKA YÖNELİK TAVSİYELERİN
İNCELENMESİ127
3.1. BEPS 2 No’lu Eylem Planı’nın Genel Çerçevesi.127
3.2. Tavsiye 1: Hibrit Finansal Araç Kuralı 148
3.2.1. Hibrit Finansal Araç Kuralında Yer Alan
Kavramların İçeriği153
3.2.1.1. Ödeme 153
3.2.1.2. İndirilebilirlik.154
3.2.1.3. Vergilendirilmeme (Dâhil Edilmeme) .155
3.2.1.4. Uyumsuzluk .162
3.2.2. Hibrit Finansal Araç Kuralının Kapsamına Giren
Finansal Düzenlemeler 163
3.2.2.1. Finansal Araç Kavramı 163
3.2.2.2 Hibrit Transferler .174
3.2.2.3. İkame Ödemeler.182
3.2.3. Hibrit Finansal Araç Kuralı: Birincil ve
İkincil/Koruyucu Kurallar .185
3.2.3.1. Kuralın Çerçevesi.185
İÇİNDEKİLER
9
3.2.3.2. Zamanlama Farklılıkları.197
3.2.3.3. Birincil Kural: İndirimin Kabul
Edilmemesi 199
3.2.3.4. İkincil/Koruyucu Kural: Finansal Araç
Kapsamında Yapılan Ödemenin
Vergilendirilebilir Gelire Dâhil Edilmesi.202
3.2.4. Kuralın Kapsamı205
3.2.5. Kuralın İstisnaları 207
3.3. Tavsiye 2: Finansal Araçlara Yönelik Vergisel Muamelelere
İlişkin Özel Tavsiyeler .212
3.3.1. İndirilebilir Nitelikteki Ödemeler Bakımından
İstisna Uygulanmaması214
3.3.2. Hibrit Transferler Bakımından Mahsup İmkânının
Sınırlandırılması 218
3.3.3.Kuralın Kapsamı.220
3.4. Tavsiye 3: İhmal Edilmiş Hibrit Ödemeler Kuralı .221
3.4.1. İhmal Edilmiş Hibrit Ödemeler Kuralında Yer Alan
Kavramların İçeriği223
3.4.1.1. İhmal Edilmiş Ödeme 223
3.4.1.2. Hibrit Ödeyen.224
3.4.1.3. İki Ülke Tarafından Vergilendirilebilir
Gelir İçinde Kabul Edilen Gelir.232
3.4.2. Kuralın Yalnızca Hibrit Uyumsuzluğa Yol Açan
Ödemelere Uygulanması .235
3.4.3. İhmal Edilmiş Hibrit Ödemelerin Etkilerinin
Giderilmesinde Birincil Kural ve İkincil/Koruyucu
Kurallar236
3.4.4. Kuralın Kapsamı239
3.5. Tavsiye 4: Ters Hibrit Kuralı240
3.5.1. Ters Hibrit Kuralında Yer Alan Kavramların İçeriği 241
3.5.1.1. Yatırımcının Mukim Olduğu Ülke.242
3.5.1.2. Kuruluş Ülkesi .243
3.5.1.3. Ters Hibrit249
VERGİ HUKUKUNDA HİBRİT UYUMSUZLUK DÜZENLEMELERİ
10
3.5.2. Kuralın Yalnızca Hibrit Uyumsuzluklara
Uygulanması251
3.5.3. Ödemenin İndirim/Vergilendirilmeme Sonucuna Yol
Açtığı Ölçüde Uyumsuzluğun Giderilmesi255
3.5.4. Kuralın Kapsamı257
3.6. Tavsiye 5: Ters Hibitlere Yönelik Vergisel Muameleler
Üzerine Özel Tavsiyeler.258
3.6.1. Kontrol Edilen Yabancı Kurumlara İlişkin Kurallara
ve Diğer Sınır Ötesi Yatırım Rejimlerine Yönelik
Geliştirmeler259
3.6.2. Mukim Olmayan Yatırımcıların Şeffaflığının
Sınırlandırılması 261
3.6.3. Aracılar İçin Raporlama Yükümlülüğü .262
3.7. Tavsiye 6: İndirilebilir Hibrit Ödemeler Kuralı266
3.7.1. İndirilebilir Hibrit Ödemeler Kuralında Yer Alan
Kavramların İçeriği268
3.7.1.1. Hibrit Ödeyen.268
3.7.1.2. Çifte İndirim.274
3.7.2 Kuralın Yalnızca Hibrit Uyumsuzluğa Yol Açan
Ödemelere Uygulanması .275
3.7.3. İndirilebilir Hibrit Ödemelerin Etkilerinin
Giderilmesinde Birincil ve İkincil/Koruyucu
Kurallar280
3.7.4. Kuralın Kapsamı281
3.8. Tavsiye 7: Çifte Mukim Ödeyen Kuralı.282
3.8.1. Çifte Mukim Ödeyen Kuralında Yer Alan
Kavramların İçeriği284
3.8.1.1. İndirilebilirlik.284
3.8.1.2. Çifte İndirim.285
3.8.2. Kuralın Yalnızca Çifte Mukimler Tarafından
Yapılan İndirilebilir Nitelikteki Ödemelere
Uygulanması286
3.8.3. Kuralın Yalnızca Hibrit Uyumsuzluğa Yol Açan
Ödemelere Uygulanması .288
İÇİNDEKİLER
11
3.8.4. Çifte Mukim Ödeyen Kuralı Kapsamındaki Hibrit
Uyumsuzlukların Etkilerinin Giderilmesi289
3.9. Tavsiye 8: İçe Aktarılmış Uyumsuzluk Kuralı.290
3.9.1. İçe Aktarılmış Uyumsuzluk Kuralında Yer Alan
Kavramların İçeriği292
3.9.1.1. İçe Aktarılmış Uyumsuzluğu Doğuran
Ödeme 293
3.9.1.2. Hibrit İndirim.293
3.9.1.3. Hibrit İndirim ve İçe Aktarılmış
Uyumsuzluk Yaratan Ödeme Arasındaki
Bağlantı294
3.9.1.4. Takip ve Öncelik Kuralları 295
3.9.1.4.1. Kurgulanmış İçe Aktarılmış
Uyumsuzluk Kuralı296
3.9.1.4.2. Doğrudan İçe Aktarılmış
Uyumsuzluk Kuralı296
3.9.1.4.3. Dolaylı İçe Aktarılmış
Uyumsuzluk Kuralı297
3.9.2. İçe Aktarılmış Uyumsuzlukların Etkilerinin
Giderilmesi 297
3.9.2.1. Ön İnceleme .300
3.9.2.2. Birinci Yöntemin/Aşamanın
Uygulanması 300
3.9.2.3. İkinci Yöntemin/Aşamanın Uygulanması303
3.9.2.4. Üçüncü Yöntemin/Aşamanın
Uygulanması 306
3.9.3. Kuralın Kapsamı309
3.10. Tavsiye 9: Tasarım İlkeleri.310
3.10.1. Tasarım İlkeleri313
3.10.1.1. Ülke Mevzuatı Kapsamında Ortaya
Çıkan Vergi Avantajını Tersine
Çevirmek Yerine Uyumsuzluğu
Gidermek314
3.10.1.2. Kapsayıcı Olmak314
VERGİ HUKUKUNDA HİBRİT UYUMSUZLUK DÜZENLEMELERİ
12
3.10.1.3. Otomatik Olarak Uygulanmak .315
3.10.1.4. Kural Koordinasyonu Yoluyla Çifte
Vergilendirmeden Kaçınmak .315
3.10.1.5. Mevcut İç Hukuktaki Aksamayı En Aza
İndirmek.320
3.10.1.6. Uygulamada Açık ve Şeffaf Olmak .320
3.10.1.7. Kuralların Her Ülkenin Vergi
Kanunlarına Dahil Edilmesi İçin Yeterli
Esnekliği Sağlamak321
3.10.1.8. Vergi Mükellefleri/İdareleri İçin
Uygulanabilir Olmak ve Uyum
Maliyetlerini Asgari Düzeyde Tutmak.322
3.10.2. Uygulama ve Koordinasyon 323
3.10.2.1. Tavsiyeler Konusunda Üzerinde
Anlaşmaya Varılmış Bir Rehberlik
Geliştirilmesi323
3.10.2.2. Tavsiyelerin Uygulanmasında
(Zamanlamayı da İçerecek Şekilde)
Koordinasyonun Sağlanması324
3.10.2.3. Geçiş Kurallarının Geliştirilmesi .325
3.10.2.4. Tavsiyelerin Etkili ve Tutarlı Bir Şekilde
Uygulanıp Uygulanmadığının Gözden
Geçirilmesi.326
3.10.2.5. Ülkelerin Hibrit Finansal Araçlar ve
Hibrit İşletmelere Yönelik
Muamelelerine İlişkin Bilgi Alışverişi.329
3.10.2.6. İlgili Bilgileri Vergi Mükelleflerine
Sunmaya Çalışmak.333
3.10.2.7. Tavsiyelerin, 3 ve 4 No’lu Eylem Planları
Dahil Olmak Üzere BEPS Projesi
Kapsamındaki Diğer Eylemlerle
Etkileşiminin Dikkate Alınması.333
3.11. Tavsiye 10: Kurgulanmış Düzenlemelerin Tanımı.336
3.11.1. Genel Tanım 338
İÇİNDEKİLER
13
3.11.2.Kurgulanmış Düzenlemeler İçin Örnekler342
3.11.2.1. Hibrit Uyumsuzluk Yaratmak İçin
Tasarlanmış Ya Da Bu Amaçla
Oluşturulmuş Bir Planın Parçası Olan
Düzenlemeler.342
3.11.2.2. Hibrit Uyumsuzluk Yaratmak İçin
Kullanılan Bir Koşul, Adım Ya Da İşlemi
İçeren Düzenlemeler 343
3.11.2.3. Hibrit Uyumsuzluktan Kaynaklanan
Vergisel Avantajın Ön Plana Çıkarılması
Suretiyle Pazarlanan Düzenlemeler .344
3.11.2.4. Öncelikle Hibrit Uyumsuzluğun Ortaya
Çıktığı Ülkede Mukim Mükelleflere
Pazarlanan Düzenlemeler.345
3.11.2.5. Hibrit Uyumsuzluğun Ortadan Kalkması
Durumunda Koşulları Değişir Nitelikteki
Düzenlemeler.346
3.11.2.6. Hibrit Uyumsuzluk Gerçekleşmediğinde
Negatif Sonuç Doğuracak Düzenlemeler.347
3.11.2.7. Mükellefin Bir Kurgulanmış
Düzenlemenin Tarafı Olmaması Hali 348
3.12. Tavsiye 11: İlişkili Kişiler, Kontrol Grubu ve Birlikte
Hareket Etme Kavramlarının Tanımları.354
3.12.1. Genel Tanım 357
3.12.1.1. Yatırıma Sahip Olma .357
3.12.1.2. Kontrol Grubu364
3.12.1.3. İlişkili Kişiler .367
3.12.2. Çıkarların Toplanması .370
3.12.3. Birlikte Hareket Etme 370
3.13. Tavsiye 12: Diğer Tanımlar376
VERGİ HUKUKUNDA HİBRİT UYUMSUZLUK DÜZENLEMELERİ
14
TÜRK VERGİ MEVZUATININ HİBRİT UYUMSUZLUK
DÜZENLEMELERİ ÇERÇEVESİNDE
DEĞERLENDİRİLMESİ393
4.1. Bölüme Giriş: Genel Hatlarıyla Türk Kurumlar Vergisi
Sistemi393
4.2. Türk Vergi Mevzuatı Çerçevesinde Tavsiye 1’de Yer Alan
Hibrit Finansal Araç Kuralının İrdelenmesi .400
4.2.1. Hibrit Finansal Araç Kuralında Yer Alan
Kavramların Türk Vergi Mevzuatı Çerçevesinde
Değerlendirilmesi 400
4.2.1.1. İndirilebilirlik.400
4.2.1.2. Vergilendirilmeme (Dâhil Edilmeme) .405
4.2.2. Hibrit Finansal Araç Kuralının Kapsamına Giren
Finansal Düzenlemelerin Türk Vergi Mevzuatı
Çerçevesinde Değerlendirilmesi415
4.2.2.1. Hibrit Finansal Araçlar.415
4.2.2.2. Hibrit Transferler .422
4.2.2.3. İkame Ödemeler.428
4.2.3. Hibrit Finansal Araç Kuralına İlişkin Tavsiye 1’in
Türk Vergi Mevzuatı Çerçevesinde
Değerlendirilmesi 429
4.2.3.1. Birincil Kural .429
4.2.3.2. İkincil/Koruyucu Kural442
4.2.3.3. Kuralın Kapsamı 447
4.2.3.4. Kuralın İstisnaları.448
4.3. Türk Vergi Mevzuatı Çerçevesinde Tavsiye 2’de Yer Alan
Finansal Araçlara Yönelik Vergisel Muamelelere İlişkin
Kuralların İrdelenmesi458
4.3.1. İndirilebilir Nitelikteki Ödemeler Bakımından
İstisna Uygulanmaması459
4.3.2. Hibrit Transferler Bakımından Mahsup İmkânının
Sınırlandırılması 460
İÇİNDEKİLER
15
4.4. Türk Vergi Mevzuatı Çerçevesinde Tavsiye 3’te Yer Alan
İhmal Edilmiş Hibrit Ödemelere İlişkin Kuralların
İrdelenmesi .464
4.4.1. İhmal Edilmiş Hibrit Ödemeler Kuralında Yer Alan
Kavramlara İlişkin Değerlendirme 464
4.4.2. İhmal Edilmiş Hibrit Ödemelere İlişkin Birincil ve
İkincil/Koruyucu Kuralların Türk Vergi Mevzuatı
Çerçevesinde Değerlendirilmesi469
4.5. Türk Vergi Mevzuatı Çerçevesinde Tavsiye 4’te Yer Alan
Ters Hibritlere İlişkin Kuralların İrdelenmesi472
4.5.1. Ters Hibrit Kuralında Yer Alan Kavramların Türk
Vergi Mevzuatı Çerçevesinde Değerlendirilmesi472
4.5.2. Ters Hibrite İlişkin Birincil Kuralın Türk Vergi
Mevzuatı Çerçevesinde Değerlendirilmesi483
4.6. Türk Vergi Mevzuatı Çerçevesinde Tavsiye 5’te Yer Alan
Ters Hibitlere Yönelik Vergisel Muameleler Üzerine Özel
Tavsiyelerin İrdelenmesi 484
4.7. Türk Vergi Mevzuatı Çerçevesinde Tavsiye 6’da Yer Alan
İndirilebilir Hibrit Ödemelere İlişkin Kuralların İrdelenmesi 488
4.7.1. İndirilebilir Hibrit Ödemeler Kuralında Yer Alan
Kavramların Türk Vergi Mevzuatı Çerçevesinde
Değerlendirilmesi 488
4.7.2. İndirilebilir Hibrit Ödemelere İlişkin Birincil ve
İkincil/Koruyucu Kuralların Türk Vergi Mevzuatı
Çerçevesinde Değerlendirilmesi489
4.8. Türk Vergi Mevzuatı Çerçevesinde Tavsiye 7’de Yer Alan
Çifte Mukim Ödeyenlere İlişkin Kuralların İrdelenmesi491
4.9. Türk Vergi Mevzuatı Çerçevesinde Tavsiye 8’de Yer Alan
İçe Aktarılmış Uyumsuzluklara İlişkin Kuralların
İrdelenmesi .494
4.9.1. İçe Aktarılmış Hibrit Uyumsuzluk Kuralında Yer
Alan Kavramların Türk Vergi Mevzuatı
Çerçevesinde Değerlendirilmesi495
4.9.2. İçe Aktarılmış Uyumsuzluklara İlişkin Birincil
Kuralın Türk Vergi Mevzuatı Çerçevesinde
Değerlendirilmesi 496
VERGİ HUKUKUNDA HİBRİT UYUMSUZLUK DÜZENLEMELERİ
16
4.10. Türk Vergi Mevzuatı Çerçevesinde Tavsiye 9’da Yer Alan
Tasarım İlkelerine İlişkin Kuralların İrdelenmesi 498
4.11. Türk Vergi Mevzuatı Çerçevesinde Tavsiye 10’da Yer Alan
Kurgulanmış Düzenlemelerin Tanımına İlişkin Kuralların
İrdelenmesi .503
4.12. Türk Vergi Mevzuatı Çerçevesinde Tavsiye 11’de Yer Alan
İlişkili Kişiler, Kontrol Grubu ve Birlikte Hareket Etme
Kavramlarının Tanımına İlişkin Kuralların İrdelenmesi 507
4.12.1 Kontrol Grubu508
4.12.2. İlişkili Kişiler.510
4.13. Türk Vergi Mevzuatı Çerçevesinde Tavsiye 12’de Yer Alan
Diğer Tanımlara İlişkin Kuralların İrdelenmesi .514
SONUÇ 523
KAYNAKÇA.543
EKLER 591
EK-1. Karşılaştırma tablosu591
