Vergi Hukukunda Temsil ve Sorumluluk
Zinnur Tunç
Temsil ve sorumluluk konusu, özel hukuk ve kamu hukukunda geniş bir alana karşılık gelen ve vergi hukukunun bağımsız bir hukuk dalı olarak ortaya çıkmasıyla vergi kanunlarında da kendine yer bulmuş bir konudur. Toplumsal ihtiyaçların ekonomik ve teknolojik gelişmelere bağlı olarak şekillendiği günümüzde, temsil ve sorumluluk kurumlarının vergilendirme ilişkisindeki rolü giderek artmaktadır. Küreselleşmeyle birlikte genişleyen ticaret hacmi, zaman ve mekan kısıtlarını ortadan kaldırırken; temsil kurumunun, geleneksel yapısından uzaklaşmasına da neden olmuştur. Nitekim, ihtiyari veya zorunlu hallerde başka bir kişi yerine hukuki işleme taraf olunabilmesini sağlayan temsil kurumu, günümüzde sınırsız işlem kapasitesine sahip olan tüzel kişilerin temsil ilişkilerindeki gereklilikleri karşılamakta yetersiz kalmıştır. Başta 213 sayılı Vergi Usul Kanunu ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun olmak üzere çeşitli vergi kanunlarında yer alan sorumluluk hükümlerinin yeni ihtiyaçları karşılamak üzere sürekli değişikliğe uğraması, farklı sistematiğe sahip olan kanunların birbiriyle uyumunu bozmakta ve sorumluların kimliği ile sorumluluğun hukuki niteliğinin tespitini zorlaştırmaktadır. Bu nedenle kitapta temsil ve sorumluluk kurumları; vergi hukukunda temsilin kapsamı, niteliği, temsilcilerin özellikleri ve temsilci sıfatının yüklediği ödev ve sorumluluklar çerçevesinde incelenmektedir. Bu kapsamda, vergi ve ilişkili kamu alacaklarının yanı sıra, vergi ödevlerini ilgilendiren fiillerden kaynaklanan ceza sorumluluğuna ilişkin konular da yer almaktadır. Merkezinde kanuni temsilcilerin sorumluluğuna yönelik analiz ve değerlendirmelerin bulunduğu eserde, temsil ve sorumluluk genel hükümlerinden hareketle, vergi hukukunun temsil ve sorumluluk kurumlarına belli bir mantık silsilesi içinde geçişin sağlandığı bir yaklaşım benimsenerek; konuya ilişkin sorun ve tartışmaların güncel gelişmeler çerçevesinde değerlendirilmesiyle bir senteze ulaşılması amaçlanmıştır. Bazı seçilmiş ülke hukuklarına da yer verilmekle birlikte, çalışmanın ana eksenini Türk Vergi Hukukunda temsil ve sorumluluk kurumlarının doktrin, mevzuat ve yargısal içtihatlar bağlamında incelenmesi oluşturmaktadır.(ARKA KAPAKTAN)
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
BİRİNCİ BÖLÜM
HUKUKTA TEMSİL VE SORUMLULUK
I. Genel Açıklama
II. Temsil Kavramı ve Hukuki Niteliği
A. Temsil Kavramının Gelişimi ve Temsili Açıklayan Teoriler
B. Temsil İlişkisinin Kurulması ve Tarafları
C. Temsil İlişkisinin Türleri ve Sonuçları
D. Temsil İlişkisinin Sona Ermesi
III. Vergi Hukuku Özelinde Temsil Kavramı ve Hukuki Niteliği
A. Vergi Hukukunda İradi Temsil
B. Vergi Hukukunda Kanuni Temsil
IV. Temsil ve Ehliyet İlişkisinin Hukuki Niteliği
A. Ehliyet Kavramı ve Hukuki Niteliği
B. Genel Nitelikli Ehliyet Türleri ve Temsil İlişkisi
C. Vergi Hukukunda Temsil ve Ehliyet İlişkisi
V. Sorumluluk Kavramı ve Hukuki Niteliği
A. Hukuki Sorumluluk
B. Cezai Sorumluluk
C. İdari Sorumluluk
İKİNCİ BÖLÜM
VERGİ HUKUKUNDA SORUMLULUK
I. Genel Açıklama
II. Vergilendirme İlişkisi ve İlişkinin Tarafları Açısından Vergi Sorumlusu
A. Vergilendirme İlişkisinin Alacaklı Tarafı
B. Vergilendirme İlişkisinin Borçlu Tarafı
III. Ana Hatlarıyla Vergi Hukukunda Sorumluluk
A. Vergi Sorumluluğunun Gelişimi ve Çeşitli Hukuk Dallarıyla İlişkisi
B. Vergi Sorumluluğunun Hukuki Niteliği
C. Vergi Sorumluluğunun Genişletilmesi: Müteselsil ve Müşterek Sorumluluk
D. Vergi Sorumluluğunun Devri ve Özel Sözleşmelerle İlişkisi
E. Vergi Borcunun Devri ve Sorumlulukla İlişkisi
IV. Sorumluluğun Vergi Hukukuna Özgü Biçimleri
A. Vergi Kesenler Açısından Vergi Sorumluluğu
B. Mirasçılar Açısından Vergi Sorumluluğu
C. İcra Edilen Meslek ve Görevler Bakımından Çeşitli Sorumluluk Halleri
D. Kefiller Açısından Vergi Sorumluluğu
E. Türk Vergi Hukukundaki Diğer Vergi Sorumlulukları
V. Sorumluluğun Biçimine Göre Değişen Haklar
A. Yargıya Başvurma (Dava Açma) Hakkı
B. İdareye Başvurma Hakkı
VI. Vergi Sorumluluğuna Yönelik Seçilmiş Ülke Düzenlemeleri
A. Almanya'daki Temsil ve Sorumluluk Uygulamalarının Vergi Hukuku Kapsamında İncelenmesi
B. Birleşik Krallık'taki Temsil ve Sorumluluk Uygulamalarının Vergi Hukuku Kapsamında İncelenmesi
C. Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Temsil ve Sorumluluk Uygulamalarının Vergi Hukuku Kapsamında İncelenmesi
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
KANUNİ TEMSİLCİNİN SORUMLULUĞU VE HUKUKİ NİTELİĞİ
I. Genel Açıklama
II. Kanuni Temsilci Kavramı ve Temsil Edilenin Kimliğine Göre Kanuni Temsilci Sıfatının Değişkenliği
A. Kanuni Temsilci Sıfatını Haiz Olanlar ile Kanuni Temsilci 'Gibi' Sorumlu Tutulanlar
B. Kanuni Temsilci Sıfatını Haiz Olmayanlar
III. Özel Bir Sorumluk Hali Olarak Vergi Usul Kanunu'nda ve Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun'da Kanuni Temsilcinin Sorumluluğu
A. Sorumluluğun Yakın Geçmişi ve Süreç İçindeki Değişimi
B. Vergi Usul Kanunu'nda Kanuni Temsilcinin Sorumluluğu
C. Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun'da Kanuni Temsilcinin Sorumluluğu
D. Vergi Usul Kanunu ve Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun Hükümlerinin Sorumluluk Bakımından Birlikte Değerlendirilmesi
IV. Tasfiye Sürecinin Kanuni Temsilcinin Sorumluluğuna Etkisi
A. Tasfiyenin Hukuki Niteliği ve Tasfiye Süreci
B. Vergi Usul Kanunu'nda ve Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun'da Vergi Sorumluluğu Bakımından Tasfiye Sürecinin Özellikli Durumları
V. Kanuni Temsilci Özelinde Çeşitli Sorumluluk Hallerinin Vergi Cezaları Kapsamında Değerlendirilmesi
A. Sorumluluk Bakımından Vergi Cezalarının Hibrit Yapısı
B. Vergisel Sorumluluklar ve Vergi Cezaları İlişkisi
C. Kanuni Temsilcinin Vergi Cezalarından Sorumluluğu
VI. Kanuni Temsilcinin Sorumluluğu Bakımından Rücu Hakkının Değerlendirilmesi
A. Vergi Aslı ve Fer'ileri Bakımından Rücu
B. Vergi Cezaları Bakımından Rücu
VII. Vergi Hukukunda Temsil ve Sorumluluğun Geleceği
A. Sorumluluğun Pozitif ve Normatif Yaklaşımlar Çerçevesinde Değerlendirilmesi
B. Grup Şirketlerin Kanuni Temsilcileri Bakımından Farklı Bir Yaklaşım: Konsolide Sorumluluk Önerisi
SONUÇ
KAYNAKÇA
EKLER
