Vergi Ombudsmanı

Bu Çalışma; Vergi Ombudsmanlığının Fonksiyonlarını Belirlemek, Yabancı Ülke Uygulamalarını İnceleyerek Karşılaştırmalar Yapmak Ve Türkiye İçin Çıkarımlarda Bulunmak Amacıyla Yapılmıştır. Eserde, Kamu Yönetimi Ve Denetim Olgusu, Ombudsmanlık Kurumu, Türkiye’de Kamu Denetçiliği Hukuku, Vergilendirme Açısından Ombudsman Kurumunun Rolü Ve Fonksiyonları, Çeşitli Ülkelerde Vergi Ombudsmanı Uygulamaları, Kamu Denetçiliği Kurumunun Faaliyetlerinin Değerlendirilmesi Ve Öneriler Konuları Yer Almaktadır.

Konu Başlıkları

- Teorik Çerçeve

- Ülke Uygulamaları

- Türkiye için Önderiler

İçindekiler
Önsöz I
Kısaltmalar Vıı
Tablolar Xvıı
Şekiller Xıx
Giriş 1
Birinci Bölüm
Kamu Yönetimi Ve Denetim Olgusu
1. Kavramsal Çerçeve: Yönetim Ve Denetim 7
1.1.Yönetim Kavramı 7
1.2.Kamu Yönetimi 11
1.3.Denetim Kavramı Ve İçeriği 13
2. İdarenin Denetlenmesi 20
2.1.İdarenin Üzerinde Uygulanan Denetim Türleri 22
2.1.1.Hukuka Uygunluk Denetimi 22
2.1.2.Yerindelik Denetimi 24
2.1.3.Etkinlik Ve Verimlilik Denetimi 25
2.2.İdarenin Denetlenme Yolları 26
2.2.1.İdarenin Yargı Yolu İle Denetimi 26
2.2.2.İdarenin Yargı Dışı Yollardan Denetlenmesi 29
2.2.2.1.İdari Denetim  29
2.2.2.1.1.İdarenin İç Denetim Yolları 30
2.2.2.1.1.1.Hiyerarşik Denetim 30
2.2.2.1.1.2.İsti’taf Yoluyla Denetim (İdarenin Kendini Denetlemesi) 30
2.2.2.1.1.3.5018 Sayılı Kanuna Göre Kurulan İç Denetim Birimlerince Yapılan Denetim 31
2.2.2.1.1.4.İdari Organik Denetim 31
2.2.2.1.2.İdarinin Dış Denetim Yolları 32
2.2.2.1.2.1.İdari Vesayet 32
2.2.2.1.2.2.Sayıştay Denetimi 33
2.2.2.1.2.3.Bağımsız İdari Otoriteler (Bio) Eliyle Yapılan Denetim 34
2.2.2.1.2.4. Devlet Denetleme Kurulu Tarafından Yapılan Denetim 35
2.2.2.2. Siyasi Denetim 35
2.2.2.3. Baskı Grupları Ve Kamuoyu Denetimi 39
2.2.2.4. Uluslararası Denetim 41
2.2.2.5. Ombudsman Denetimi 41
İkinci Bölüm
Ombudsmanlık Kurumu
1. Ombudsman Kavramı Ve İçeriği 43
1.1. Ombudsman Kavramı Ve Dünyadaki Tarihsel Gelişimi 43
1.1.1. Ombudsman Kavramı 43
1.1.2. Ombudsmanın Dünyadaki Tarihsel Gelişimi 49
1.1.2.1. Çeşitli Ülkelerde Tarihsel Gelişim 49
1.1.2.2. Türk-İslam Devletlerinde Tarihsel Gelişim 54
1.1.2.2.1. Hisbe Teşkilatı (Muhtesip Kurumu) 55
1.1.2.2.2.Divan-I Hümayun 56
1.1.2.2.3.Kadılık Müessesesi 57
1.1.2.2.4.Ahilik Teşkilatı 58
1.1.2.2.5.Uzlaştırma Heyeti (Sulh Meclisi) 59
1.1.2.2.6.Şurta Teşkilatı 59
1.1.2.2.7.Divan-I Mezalim (Haksızlıklar Divanı) 60
1.2.Ombudsman Kurumuna İhtiyaç Duyulma Nedenleri 60
1.2.1.Geleneksel Denetim Yollarının Yetersizliği 61
1.2.2.Modern Devletin Artan İşlevleri 64
1.3.Ombudsmanın Temel Özellikleri, Görev Alanı, Statüsü, Yetkileri Ve Sorumlulukları 66
1.3.1.Ombudsmanın Özellikleri 66
1.3.2.Ombudsmanın Görevleri 70
1.3.3.Ombudsmanın Statüsü Ve Atanması 76
1.3.4.Ombudsmanın Yetkileri Ve Sorumlulukları 77
2. Ombudsman İle Benzerlik Gösteren Bazı Müesseseler 83
2.1.Tahkim 83
2.2.Uzlaşma-Uzlaştırma 84
2.3.Arabuluculuk 86
2.4.Sulh 88
2.5.Müzakere 89
2.6.Bilirkişilik 90
2.7.Üst Makama Başvuru 91
2.8.Müesseselerin Karşılaştırmalı Değerlendirilmesi 93
3. Ombudsman Türleri 96
3.1.Seçen Veya Atama Yapan Otoriteye Göre Sınıflandırma 97
3.1.1.Parlamento Ombudsmanı 97
3.1.2.Hükümet Ombudsmanı 98
3.1.3.Yerel Yönetim Ombudsmanı 98
3.1.4.Uluslararası Ombudsman 99
3.2.Üstlendiği Görevlere Göre Sınıflandırma 99
3.2.1.Genel (Klasik) Ombudsman 99
3.2.2.Özel (İhtisas) Ombudsman 100
3.2.2.1.Etnik Ayrımcılık Ombudsmanı 102
3.2.2.2.Çocuk Ombudsmanı 102
3.2.2.3.Tüketici Ombudsmanı 104
3.2.2.4.Öğrenci Ombudsmanı 105
3.2.2.5.Sigorta Ombudsmanı 106
3.2.2.6.Basın Ombudsmanı 107
3.2.2.7.Vergi Ombudsmanı 108
3.2.3.Kurumsal (Organizational / Corporate) Ombudsman 110
3.2.4.Avukat (Advocate) Ombudsman 112
3.2.5.Yasama (Legislative) Ombudsmanı 113
3.2.6.İdari (Executive) Ombudsman 113
Üçüncü Bölüm
Türkiye’de Kamu Denetçiliği Hukuku
1.Kamu Denetçiliği Kurumunun İncelenmesi 120
1.1.Kamu Denetçiliği Kurumunun Amacı 121
1.1.1.İdare Kavramı 121
1.1.2.İdari İşlemler 123
1.1.2.1.İdari İşlemlerin Özellikleri 124
1.1.2.1.1.Kesin Ve Yürütülmesinin Gerekli Olması (İcrailik) 124
1.1.2.1.2.Re’sen İcra Edilebilir Olma 125
1.1.2.1.3.Hukuka Uygunluk Karinesinden Yararlanma 126
1.1.2.1.4.İdari Makamlar Tarafından Yapılmış Olması 126
1.1.2.1.5.Kamu Hizmetlerinin Yürütülmesi Amacıyla Yapılmış Olması 127
1.1.2.2.İdari İşlemlerin Unsurları 127
1.1.2.2.1.Yetki Unsuru 128
1.1.2.2.2.Şekil Unsuru 129
1.1.2.2.3.Usul Unsuru 130
1.1.2.2.4.Sebep Unsuru 131
1.1.2.2.5.Konu Unsuru 131
1.1.2.2.6.Amaç Unsuru 132
1.1.3.İdari Eylemler 133
1.1.4.İdarenin Tutum Ve Davranışları 135
1.1.5.Hukuka Ve Hakkaniyete Uygunluk 137
1.1.6.İnsan Haklarına Dayalı Adalet Anlayışı 140
1.2.Kamu Denetçiliği Kurumunun Görev Ve Yetkileri 141
1.2.1.Kamu Denetçiliği Kurumunun Görev Alanı 141
1.2.2.Kamu Denetçiliği Kurumunun Yetkileri 145
1.3.Kamu Denetçiliği Kurumunun Yapısı Ve İş Bölümüne İlişkin Konular 149
1.3.1.Kamu Denetçiliği Kurumunun Yapısı Ve İdari Teşkilat İçerisindeki Yeri 150
1.3.2.Kamu Denetçiliği Kurumunun İş Bölümüne İlişkin Konular (İhtisas Alanları) 154
1.4.Kamu Denetçiliği Kurumuna Yapılacak Şikâyet Başvuruları 156
1.4.1. İyuk’da Öngörülen İdari Başvuru Yolları 161
1.4.1.1.İdari Makamların Sükûtu Kapsamında Başvuru 162
1.4.1.2.Üst Makamlara Başvurma Kapsamında Başvuru 165
1.4.1.3.İptal Ve Tam Yargı Davaları Kapsamında Başvuru 166
1.4.1.4.Doğrudan Doğruya Tam Yargı Davası Açılması Kapsamında Başvuru 169
1.4.2.Özel Kanunlarda Yer Alan Zorunlu İdari Başvuru Yolları 171
1.5.Kamu Denetçiliği Kurumuna Başvurunun Dava Açma Süresine Etkisi 173
1.6.Kamu Denetçiliği Kurumunun Bağımsızlığı Ve Tarafsızlığı 176
1.7.Kamu Denetçiliği Kurumu Kararlarının Hukuki Niteliği 181
2.Kamu Denetçiliği Kurumuna Benzer Bazı Kurumlar 185
2.1.Devlet Denetleme Kurulu 186
2.2.Tbmm İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu 189
2.3.Tbmm Dilekçe Komisyonu 192
2.4.Türkiye İnsan Hakları Ve Eşitlik Kurumu 195
2.5.Kamu Görevlileri Etik Kurulu 197
2.6.Tüketici Hakem Heyeti 199
2.7.Ekonomik Ve Sosyal Konsey 202
2.8.Kurumların Karşılaştırmalı Değerlendirilmesi 204
Dördüncü Bölüm
Vergilendirme Açısından Ombudsman Kurumunun
Rolü Ve Fonksiyonları
1.Vergilendirmede Ombudsman Kurumunun Rolü 207
1.1.Vergilendirme İşlemi İle İdari İşlem Etkileşimi 207
1.1.1.Vergilendirme Sürecine Genel Bir Bakış 208
1.1.2.İdari İşlem Unsurları Açısından Vergilendirme İşlemleri 212
1.1.2.1.İdari İşlem Unsurları Açısından Tarh İşlemi 213
1.1.2.1.1.Yetki Unsuru 213
1.1.2.1.2.Şekil Unsuru 216
1.1.2.1.3.Usul Unsuru 218
1.1.2.1.4.Sebep Unsuru 219
1.1.2.1.5.Konu Unsuru 220
1.1.2.1.6.Amaç Unsuru 221
1.1.2.2.İdari İşlem Unsurları Açısından Tahsil İşlemi 223
1.1.2.2.1.Yetki Unsuru 223
1.1.2.2.2.Şekil Unsuru 225
1.1.2.2.3.Usul Unsuru 226
1.1.2.2.4.Sebep Unsuru 226
1.1.2.2.5.Konu Unsuru 227
1.1.2.2.6.Amaç Unsuru 227
1.2.Vergilendirme İşlemlerinde Uyuşmazlık Konuları Ve Ombudsmanın Rolü 228
1.2.1. Tarh İşlemi İle İlgili Uyuşmazlıklar 228
1.2.1.1.Tarh İşlemi İle İlgili Hukuka Aykırılıklar 229
1.2.1.2.Hazırlık İşlemlerinin Hukuka Aykırılığı 229
1.2.2. Tahsilat Sürecinde Ortaya Çıkan Uyuşmazlıklar 230
1.2.2.1.Tahsilat İşlemi İle İlgili Hukuka Aykırılıklar 230
1.2.2.2.Kamu Alacağının Güvence Önlemlerinden Kaynaklanan Uyuşmazlıklar 231
1.2.2.3.Cebren Tahsil Sürecine İlişkin Uyuşmazlıklar 233
1.2.3. Vergilendirme İşlemlerinde Ombudsmanın Rolü 235
2.Ombudsman Kurumunun Vergilendirme İşlemleri İle İlgili Fonksiyonları 236
2.1.Vergi Uyuşmazlıklarını Çözmek 240
2.2.Gelir (Vergi) İdaresi İşlemlerini Denetlemek 245
2.3.Mükellef Haklarını Korumak 247
2.4.Mükelleflere Danışmanlık Hizmeti Sunmak 251
2.5.Vergi Sorunları İle İlgili Görüş Bildirmek 254
2.6.Vergi Sistemini Geliştirmek 255

Beşinci Bölüm
Çeşitli Ülkelerde
Vergi Ombudsmanı Uygulamaları
1.Vergi Ombudsmanı Şeklinde Örgütlenen Ülkeler 262
1.1.Avustralya: Vergilendirme Ombudsmanı (Taxation Ombudsman) 262
1.2.Güney Afrika: Vergi Ombudsmanı (Tax Ombud) 268
1.3.Hindistan: Vergi Ombudsmanı (Income Tax Ombudsman) 273
1.4.Kanada: Vergi Mükellefi Ombudsmanı (The Office Of Taxpayers Ombudsman) 276
1.5.Pakistan: Federal Vergi Ombudsmanı (Federal Tax Ombudsman) 286
2.Mükellefin Avukatı İdaresi (Savunucusu) Şeklinde Örgütlenen Ülkeler 292
2.1.Amerika Birleşik Devletleri: Mükellefin Avukatı İdaresi (Taxpayer Advocate Service) 292
2.2.İspanya: Mükellefleri Savunma Konseyi (Taxpayers Counsel= Consejo Para La Defensa Del Contribuyente) 302
2.3.Kolombiya: Mükellefin Avukatı Ofisi (The Office Of Taxpayers Advocate= Defensoria Del Contribuyente) 306
2.4.Meksika: Mükellefin Savunma Avukatı (Taxpayers Attorneys Office= Procuraduría De La Defensa Del Contribuyente) 308
3.Özel İsimlendirme Şeklinde Örgütlenen Ülkeler 310
3.1.Belçika: Vergi Arabuluculuk Ofisi (Tax Mediation Department) 310
3.2.İngiltere: Hakem Ofisi (Adjudicator’s Office) 312
3.3.İtalya: Mükellef Garantörü (Garante Del Contribuente) 321
4.Genel Ombudsman Şeklinde Örgütlenen Ülkeler 322
4.1.Avrupa Birliği: Avrupa Ombudsmanı (European Ombudsman) 322
4.2.Finlandiya: Parlamento Ombudsmanı (The Parliamentary Ombudsman) 329
4.3.İsveç: Parlamento Ombudsmanı (The Parliamentary Ombudsman) 332
5.Uygulamaların Karşılaştırmalı Değerlendirilmesi 335
Altıncı Bölüm
Kamu Denetçiliği Kurumunun Faaliyetlerinin 
Değerlendirilmesi Ve Öneriler
1.Türkiye’de Kamu Denetçiliği Kurumunun Faaliyetlerinin Değerlendirilmesi 339
1.1.Genel Olarak Faaliyetlerin Değerlendirilmesi 339
1.2.Vergilendirme İle İlgili Yapılan Başvuruların Ve Kararların Değerlendirilmesi 353
2.Çeşitli Ülke Uygulamalarından Hareketle Türkiye İçin Vergi Ombudsmanı (Kamu Denetçisi) Yapılanması İle İlgili Öneriler 358
2.1.İdari Teşkilat İçerisindeki Yeri (Yapılandırılması) Açısından Öneriler 359
2.1.1.Kdk Bünyesinde Vergi Ve Mükellef Hakları Alanına Özgü Kamu Denetçisi 359
2.1.2.Gelir İdaresi Başkanlığı Bünyesinde Ayrı Bir Vergi Ombudsmanı 360
2.2.Vergi Ombudsmanının Fonksiyonları Açısından Öneriler 363

2.3.Uygulamada Yaşanan Sorunlara İlişkin Öneriler 365
2.3.1.Genel Konulara İlişkin Öneriler 365
2.3.2.Vergilendirme İle İlgili Öneriler 370
Sonuç 373
Ekler 381
Kaynaklar 419
Kavram Dizini 471