Vicdani Hukuk

Dr. Ahmet TAŞKIN

İÇİNDEKİLER
SUNUŞ 5

BİRİNCİ BÖLÜM
HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI
 I. HAK VE HAKKANİYET KAVRAMI 27
A. Hak Kavramı 27
1) Kişi Unsuru 28
2) Menfaat Unsuru 31
3) Hukuk Düzeni Tarafından Tanınma Unsuru 31
B. Hakkaniyet ve Nasafet 32
1) Genel Olarak 32
2) Hakkaniyetin Uluslararası Hukukta Görünüm Şekli 34
a) Hakkaniyetin Yasanın İçinde Olması 34
b) Hakkaniyetin Yasanın Yanında Olması 35
c) Hakkaniyetin Yasanın Karşısında Olması 35
3) Yargı Kararlarında Hakkaniyet İlkesi 35
4) İnsaf ve Hakkaniyet İlişkisi 37
5) Hâkimin Takdir Hakkı 38
a) Özel Hukukta Hâkimin Takdir Hakkı 40
b) İdari Yargıda Hâkimin Takdir Hakkı 41
c) Medeni Hukuk Muhakemesinde Hâkimin Takdir Hakkı 42
aa) Genel Olarak 42
bb) Delillerin ve Usul İşlemlerinin Takdiri 43
cc) Bilirkişinin Takdir Hakkı 45
d) Ceza ve İnfaz Hukukunda Hâkimin Takdir Hakkı 46
aa) Cezanın Bireyselleştirilmesinde Takdir 47
bb) Temel Cezanın Belirlenmesinde Takdir 49
cc) Cezanın İnfazında Takdir 51
6) Hâkimin Hukuk Yaratması 52
C. Hak Kavramını Açıklayan Teoriler 54
1) İrade Teorisine Göre Hak 54
2) Menfaat Teorisine Göre Hak 54
3) Karma Teoriye Göre Hak 55
D. Hakkın Sınıflandırılması ve Türleri 55
1) Mutlak ve Nisbi Haklar 56
a) Mutlak Haklar 56
aa) Ayni Haklar- Mal Üzerindeki Haklar 56
bb) Kişiler Üzerinde Haklar ve Kişilik Hakları 56
cc) Fikri ve Sınaî Haklar- Maddi Olmayan Mallar Üzerindeki Haklar 57
b) Nisbi Haklar 58
aa) Borçlar Hukukundan Doğan Nisbi Haklar 58
bb) Aile Hukukundan Doğan Nisbi Haklar 59
cc) Miras Hukukundan Doğan Nisbi Haklar 59
dd) Eşya Hukukundan Doğan Nisbi Haklar 60
2) Kamu ve Özel Hukuk Hakları 60
a) Kamu Hukukuna Dayalı Haklar 61
aa) Kamu Hukukundan Kaynaklanan Kişisel Haklar- Negatif Statü Hakları 61
bb) Sosyal ve Ekonomik Haklar- Pozitif Statü Hakları 62
cc) Siyasi Haklar- Aktif Statü Hakları 63
b) Özel Hukuka Dayalı Haklar 63
E. Hak Kavramının Özgürlük Kavramından Farkı 64
 II. HUKUK KAVRAMI 65
A. Tanım 66
B. Hukukun Temeline İlişkin Görüşler 67
1) Hukuku Bilinçli İrade Ürünü Sayan Görüşler 67
a) Tanrısal İrade Kuramı 67
b) Beşeri İrade Kuramı - Hukuki Pozitivizm 68
aa) İradeci Pozitivizm 68
bb) Normcu Pozitivizm 70
c) Toplumsal Sözleşme 71
aa) Thomas Hobbes 71
bb) John Locke 74
cc) Jean-Jacques Rousseau 75
2) Hukuku İrade Dışı Sayan Görüşler 76
a) Tabii (Doğal) Hukuk Kuramı 76
aa) İlk Çağda Tabii (Doğal) Hukuk 78
bb) Orta Çağda Tabii (Doğal) Hukuk 79
cc) Yeni Çağda Tabii (Doğal) Hukuk 81
b) Tarihçi Hukuk Kuramı 82
c) Sosyolojik Hukuk Akımı 83
C. Hukuk Kurallarının Çeşitleri 83
1) Maddi ve Şekli Hukuk Ayrımı 83
2) Emredici Hukuk Kuralları 86
a) Mutlak Emredici Hukuk Kuralları 86
b) Nisbi Emredici Hukuk Kuralları 87
3) Tamamlayıcı Hukuk Kuralları 87
4) Yorumlayıcı Hukuk Kuralları 88
5) Tanımlayıcı Hukuk Kuralları 89
D. Hukuk Kurallarının Uygulanması 89
1) Yer Bakımında Uygulanma 89
a) Mülkilik İlkesi 90
b) Şahsilik İlkesi 90
2) Zaman Bakımından Uygulanma 91
a) Mevzuatın Yürürlüğe Girmesi 92
b) Kanunların Yürürlükten Kalkması 93
aa) Kendiliğinden Yürürlükten Kalkma-
Belirli Süreli Kanun 94
bb) Başka Bir Kanunla Yürürlükten Kalkma ve
Kanunların Çatışması 94
cc) Anayasa Mahkemesinin Kararıyla Yürürlükten
Kalkma (İptal) 96
dd) Metrukiyet İle Yürürlükten Kalkma 97
E. Hukuk Kurallarının Birey ve Toplum Üzerinde Etkisi 98
 III. HUKUKUN KAYNAKLARI 99
A. Hukukun Asıl Kaynakları 100
1) Yazılı Kaynaklar 100
a) Anayasa 100
b) Kanun 101
c) Kanun Hükmünde Kararname 103
d) Uluslararası (Milletlerarası) Antlaşma 104
e) Tüzük 104
f) Yönetmelik 106
g) Adsız Düzenleyici İşlemler 106
2) Yazılı Olmayan Kaynaklar – Örf ve Âdet 107
B. Hukukun Yardımcı Kaynakları 108
1) Doktrin-Bilimsel Görüşler 109
2) Yargı Kararları-İçtihat 110
 IV. ADALET 112
A. Adalet Kavramı 114
B. Adaletin Unsurları 116
1) Adaletin Genel Unsurları 116
2) Adaletin Yardımcı Unsurları 117
C. Adalet Çeşitleri 118
1) Genel Olarak 118
a) Denkleştirici Adalet 119
b) Dağıtıcı Adalet 119
c) Sosyal Adalet 120
2) Maddi ve Şekli Adalet Ayrımı 122
D. Adaletin Birey ve Toplum İçin Önemi 123
1) Adaletin Toplum İçin Önemi 123
2) Adaletin Erdem Oluşu 124
3) Toplumun Adalete Bakışı 128
4) Adaletin Kültür ve Kişilikle İlişkisi 129
E. Felsefi Açıdan Adalet 133
F. Teolojik ve Mitolojik Yönden Adalet 136
1) Yunan Mitolojisinde Adalet 136
2) İslam Hukukunda Adalet 137
a) Genel Olarak 137
b) Yönetimde Adalet 140
c) Yargılamada Adalet 141
 V. EŞİTLİK 142
A. Genel Olarak Eşitlik Kavramı 142
B. Hukukta Eşitlik 142
C. Demokraside Eşitlik 144
D. Sosyal Eşitlik 145
E. Fırsat Eşitliği ve Pozitif Ayrımcılık 146
1) Fırsat Eşitliği Kavramı 146
2) Pozitif Ayrımcılık 149
3) Kaynakların Eşit Dağıtımı 152
4) Hukuk Önünde Fırsat Eşitliği ve Pozitif Ayrımcılık 153
 VI. ÖZGÜRLÜK 155
A. Genel Olarak Özgürlük 155
B. Hukukta Özgürlük 157
1) İfade Özgürlüğü 159
a) Düşünce ve Kanaat Özgürlüğü 162
b) Düşünceyi Açıklama ve Yayma Özgürlüğü 163
c) Bilgi ve Kanaat Özgürlüğü 167
d) İfade Özgürlüğünün Sınırlandırılması 168
e) İfade Özgürlüğünün İhlali Olarak Nefret Suçu 172
2) Din ve Vicdan Özgürlüğü 173
3) Basın Özgürlüğü 174
4) Çalışma ve Sözleşme Özgürlüğü 178
5) Haberleşme Özgürlüğü 178
6) Yerleşme ve Seyahat Özgürlüğü 178
7) Bilim ve Sanat Özgürlüğü 180
8) Dernek Kurma Özgürlüğü 183
9) Hak Arama Özgürlüğü 183
10) Temel Hak ve Özgürlüklerin Korunması 184
C. Felsefede Özgürlük 184
1) Aristoteles’te Özgürlük 185
2) Kant’ın Özgürlük Anlayışı 186
3) Hayek’in Özgürlük Anlayışı 188
4) John Stuart Mill’de Özgürlük 189
5) Jean-Paul Sartre’ın Felsefesinde Özgürlük 190
6) Spinoza’da Özgürlük 191
D. Devlet ve Özgürlük 192
E. Sosyolojik Açıdan Özgürlük 194
1) Özgürlüklerde İnsana Saygı 195
2) Özgürlüğün Eğitim ve Kültürle İlişkisi 196
3) Özgürlüğün Ahlakla İlişkisi 196
4) Özgürlüğün Vicdanla İlişkisi 198
5) Özgürlüğün Ekonomik Güçle İlişkisi 199
F. Özgürlüklerin Sınırlandırılması ve Kötüye Kullanılamaması 201
1) Özgürlüklerin Sınırlandırılması 201
a) Genel Olarak 201
b) Özgürlüklerin Sınırlandırılma Biçimi 204
2) Özgürlüklerin Kötüye Kullanılamaması 205
 VII. VİCDANİLİK 206
A. Vicdan Kavramı 207
1) Genel Olarak 207
2) Vicdanın Merhametle İlişkisi 210
3) Psikanaliz Kuramında Vicdan 212
a) Alt Benlik 213
b) Benlik 214
c) Üst Benlik 216
4) Vicdanın Erdem ve Ahlakla İlişkisi 217
5) Vicdanın Sosyolojik Yönü 218
B. Hukuk Kuralında ve Hukukçuda Vicdanilik 220
1) Hukuk Kuralları, Yasalar ve Vicdan 220
2) Hukukçuluk ve Vicdan 222
C. Özel Hukuk ile Ceza ve İnfaz Hukukunda Vicdanilik 224
1) Özel Hukukta Vicdanilik 224
2) Ceza Hukukunda Vicdanilik 225
a) Sorun 226
b) Gerekçe 226
c) Sonuç 227
3) Cezanın İnfazında Vicdanilik 227
4) Vicdani Kanaat 228
a) Genel Olarak 228
b) Cezanın Belirlenmesinde Vicdani Kanaat 230
c) Takdiri İndirimde ve Haksız Tahrikte Vicdani Kanaat 233
d) Suç Konusunun Önem ve Değeri 235
D. Yargının Tarafsızlık ve Bağımsızlığında Vicdanilik 237
1) Genel Olarak 237
2) Kuvvetler Ayrılığının Yargı Bağımsızlığındaki Rolü 240
3) Yargının Bağımsızlık ve Tarafsızlığında Ahlak ve
Erdemin Rolü 243
4) Yargı Bağımsızlığında Tabii Hâkim İlkesi 246
5) Milli Egemenliğin, Yargı Bağımsızlığı ile İlişkisi 247
E. Yönetimde Vicdanilik 248
VIII. DÜRÜSTLÜK KURALI 248
A. Genel Olarak Dürüstlük 248
1) Ahlaki Kural Olarak Dürüstlük 249
2) Felsefede Dürüstlük 249
B. Hukukta Dürüstlük 250
1) Medeni Hukukta Dürüstlük 250
2) Hukuk Muhakemesinde Dürüstlük 251
3) Borçlar Hukukunda Dürüstlük 252
4) Hukuk Kuralının Yorumunda Dürüstlük 252
a) Sözleşmenin Yapılışında ve Yorumunda Dürüstlük 253
aa) Genel Olarak 253
bb) Hâkimin Sözleşmeye Müdahalesi- Sözleşmenin
Değişen Şartlara Uyarlanması 254
b) Kanun Normunun Hazırlanmasında ve Uygulanmasında Dürüstlük 255
5) Ceza Hukuku Açısından Dürüstlük 255
C. Hakkın Kötüye Kullanımı 257
 IX. HUKUKLA İLGİLİ KAVRAMLAR VE İLKELER 257
A. Norm- Yasa 257
1) Normlar Hiyerarşisi 258
2) Hukuk Kuralları Arasında Çatışma 259
a) Üst Kanun İlkesi 260
b) Özel Kanun ve Genel Kanun İlişkisi 260
c) Önceki Kanun ve Sonraki Kanun İlişkisi 260
3) Normların Hazırlanması 261
a) Biçimsel Norm Anlayışı 262
b) Maddi Norm Anlayışı 262
4) Kanunların Hukuka ve Vicdana Uygunluğu 263
B. Sözleşmeye Sadakat- Ahde Vefa 266
C. Hayatın Olağan Akışı İlkesi 268
1) Genel Olarak 268
2) İş Hukukunda 271
3) Sosyal Sigortalar Hukukunda 274
4) Miras Hukukunda 277
5) Medeni Hukukta 279
6) Borçlar Hukukunda 281
7) Kamulaştırma Hukukunda 283
8) Ticaret Hukukunda 284
9) Ceza Hukukunda Hayatın Olağan Akışı 284

İKİNCİ BÖLÜM
HUKUKTA YORUM VE İSPAT
 I. GENEL OLARAK 287
A. Felsefede Yorum 288
B. Hukukta Yorum 290
 II. YORUM ÇEŞİTLERİ 293
A. Yasama Yorumu 293
B. Yargı Yorumu 293
C. Bilimsel Yorum 294
 III. YORUM YÖNTEMLERİ-METOTLARI 295
A. Lâfzî-Sözel Yorum 297
B. Tarihsel Yorum 300
C. Sistematik ve Mantıksal Yorum 301
D. Amaçsal (Gai) Yorum 302
E. Kavramcı Yorum-Kavramlar İçtihadı 303
F. Menfaatler İçtihadı 304
 IV. YORUM TEORİLERİ 305
A. Klasik Yorum Teorisi 305
B. Realist Yorum Teorisi 306
C. Sosyolojik Yorum 309
 V. YORUM İLKELERİ 310
A. Genel Olarak 310
B. Temel İlkeler 313
1) Dürüstlük İlkesi 313
2) Açıklık İlkesi 314
3) Kanuna Bağlılık İlkesi 315
C. Söze Anlam Yüklemekle İlgili İlkeler 316
 VI. YORUMUN KONUSU 316
A. Hukuk Metninin Yorumu 316
B. Delillerin Yorumu 317
1) Delil Gösterme (İkame Etme) Yükü 319
2) İspat Yükü 320
3) Somutlaştırma Yükü 320
4) İlk Görünüş İspatı 321
C. Maddi Olguların (Vakıaların) Yorumu 322
 VII. HUKUKTA İSPAT 323
A. İspat Kavramı 323
B. İspatın ve Delilin Konusu 327
C. İspat Şekilleri 328
1) Tam İspat ve Yaklaşık İspat 328
2) İspat Kolaylığı 330
3) Doğrudan İspat ve Dolaylı İspat 332
4) Asıl İspat, Karşı İspat ve Aksine İspat 332
5) İlk Görünüş İspatı 334
6) İspatta İhtimal Kavramı 335
7) Emarelere Dayanan İspat 337
D. İspat Hakkı ve İspat Yükü 338
1) İspat Hakkı 338
2) İspat (Delil Gösterme) Yükü 339
a) Normal Durumun Aksini İspat 341
b) İspat Yükünün Kanunla Belirlendiği Haller 341
c) Karineler 342
E) İspat Ölçüsü 343
1) Sübjektif İspat Ölçüsü 343
2) Objektif İspat Ölçüsü 344

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
DEVLET, İKTİDAR VE HUKUK DEVLETİ KAVRAMI
 I. DEVLET VE İKTİDAR KAVRAMI 345
A. Devlet Kavramı 345
1) Eski Yunanda Devlet 347
2) Orta Çağda Devlet 347
3) Yeni ve Yakınçağda Devlet 348
B. Devlet Tanımının Unsurları 349
1) Millet-Ulus-Toplum 350
2) Ülke 352
3) Egemenlik 354
4) Kurumsal ve Örgütsel Yapı 357
5) Otorite 359
C. Siyasal İktidar (Hükümet) Kavramı 361
1) Genel Olarak 361
2) Siyasal İktidarın Meşruiyeti 364
a) Meşruiyet Kavramı ve Önemi 364
b) Meşruiyet ile Yasallık Ayrımı 365
c) Meşruiyetin Kaynağı, Kazanılması ve Kaybedilmesi 367
d) Siyasal İktidarın Sınırlandırılması 370
3) Siyasal Rejimler 373
a) Monarşi 375
b) Diktatörlük 377
c) Despotizm 381
d) Oligarşi 381
e) Otoriter Rejimler 382
f) Totaliter Rejimler 383
g) Halk Egemenliğine Dayalı Rejimler 386
h) Demokrasi 389
4) Siyasal Rejimlerin Dönüşümü 394
D. Laik ve Sosyal Devlet 394
1) Laik Devlet 394
2) Sosyal Devlet 396
E. Anayasal Devlet 399
F. Baskıya Karşı Direnme Hakkı ve Sivil İtaatsizlik 401
1) Baskıya Karşı Direnme Kavramı ve Hakkı 401
a) Genel Olarak 401
b) Baskıya Karşı Direnmenin Şekli 402
c) Orta Çağ Siyasal Düşüncesinde Baskıya Karşı 
Direnme 403
d) Yeni Çağ Siyasal Düşüncesinde Baskıya Karşı 
Direnme 405
e) Yakın Çağ Siyasal Düşüncesinde Baskıya Karşı 
Direnme 406
f) 1961 Anayasasında ve İnsan Hakları Evrensel
Bildirgesinde Direnme 406
g) Doktrinde Baskıya Karşı Direnme 408
2) Sivil İtaatsizlik- Pasif Direnme 409
a) Sivil İtaatsizlik Kavramı 409
b) Sivil İtaatsizliğin Unsurları 410
c) Sivil İtaatsizliğin Meşruiyeti 412
d) Sivil İtaatsizliğin Etkisi ve Önemi 414
 II. HUKUK DEVLETİ 415
A. Hukuk Devleti Kavramı 415
B. Hukuk Devletinin Erdemi 419
C. Hukuk Devletinin Özellikleri 420
D. Hukukun Üstünlüğü Kavramı 421
E. Kuvvetler Ayrılığı 423
F. Hukuk Devletinin Polis ve Kanun Devletinden Farkı 427
1) Genel Olarak Kanun Devleti 427
2) Kanun Devletinde “Devlet” Kavramı 429
3) Kanun Devletinde “Toplum” Kavramı 429
4) Kanun Devletinde “Birey” Kavramı 430
5) Kanun Devletinde “Hukuk” Kavramı 431
6) Polis Devletinin Hukuk Devletinden Farkı 433

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
HUKUK VE AHLAK FELSEFESİ
I. HUKUK FELSEFESİ 435
A. Kavram 435
B. Hukuk Felsefesinin Önemi 436
C. Hukuk Felsefesinin Hukuk Tarihi ile İlişkisi 438
D. Hukuk Felsefesinin Hukuk Dogmatiği ile İlişkisi 439
 II. AHLAK FELSEFESİ 439
A. Etik ve Ahlak Kavramları 441
B. Ahlak Felsefesinin Temel Kavramları 442
1) İyi, Kötü ve Ahlaki Davranış 442
2) Özgürlük 443
3) Erdem 443
4) Sorumluluk 445
5) Vicdan 446
C. Ahlâk Felsefesinin Temel Soruları 447
1) Ahlaki Eylemin Amacı 447
2) İnsanın Ahlâki Eylemde Özgürlüğü 447
3) Ahlakın Yönü 448
4) Ahlakın Kaynağı 448
D. Hukukun Ahlakla İlişkisi 448
 III. SİYASET FELSEFESİ 451
A. Siyaset Felsefesi Kavramı 451
B. Siyasi Yozlaşma 452
1) Yozlaşma Kavramı 452
2) Siyasette Yozlaşma 453
C. Siyaset ve Hukuk 453

BEŞİNCİ BÖLÜM
HUKUK TARİHİ VE HUKUK SOSYOLOJİSİ
I. HUKUK TARİHİ 455
A. Genel Olarak Tarih 455
B. Hukuk Tarihi 455
C. Hukuk Tarihinin Önemi 457
D. Osmanlı Devleti’nde Adalet 458
1) Adalet Teşkilatı 460
a) Şer’i Hukuk 462
b) Örfi Hukuk 463
c) Mahkemeler 463
d) Yargılama 464
2) Adalet Anlayışı 464
a) Yöneticilerin Adil Olması 467
b) Hükümdarın ve Yöneticilerin Adalet Görevi 469
c) Hâkimlerin Adalet Anlayışı 471
 II. HUKUK SOSYOLOJİSİ 472
A. Genel Olarak Sosyoloji 472
1) Sosyolojinin Önemi 474
2) Sosyolojinin Konusu Olarak Toplum 475
B. Hukuk Sosyolojisi 477
1) Kelsen’in Hukuk Anlayışı 479
2) Sosyolojik Pozitivizm 480
3) Hukuk Sosyolojisinin Siyaset Sosyolojisinden Farkı 481
C. Hukuk Sosyolojisinin Önemi ve Gerekliliği 482
1) Yazılı Hukuk Kurallarının Sosyolojik Yönü 484
2) Hukuk Politikası 485
D. Hukuk Sosyolojisi Açısından İçtihat Analizi ve Davranış İncelemesi 487
1) İçtihat Analizi 487
2) Hukuksal Davranışların Araştırılması 489

ALTINCI BÖLÜM
HUKUK METODOLOJİSİ VE HUKUK MANTIĞI
 I. HUKUK METODOLOJİSİ 491
A. Genel Olarak Metodoloji Kavramı 491
B. Hukukçuda Metodoloji 492
C. Doğruya Ulaşma 493
1) Biçimsel (Formel) Doğruluk 494
2) İçeriksel Doğruluk 494
3) Bilgi 495
D. Hakikat, Doğruluk ve Gerçeklik 496
 II. HUKUKTA AKIL YÜRÜTME (ÇIKARIM) 496
A. Genel Olarak Akıl Yürütme (Çıkarım, Uslamlama) 496
B. Akıl Yürütmenin (Çıkarımın) Türleri 498
1) Doğrudan Akıl Yürütme- Doğrudan Çıkarım 498
a) Karşı Olum 499
b) Eşdeğerlik (Döndürme) 501
aa) Düz Döndürme 501
bb) Ters Döndürme 502
2) Dolaylı Akıl Yürütme- Dolaylı Çıkarım 502
a) Dedüksiyon (Tümdengelim) 502
b) Endüksiyon (Tümevarım) 503
c) Analoji (Temsil) 505
C. Kıyas 506
1) Kıyasın Unsurları 507
2) Kıyasın Kuralları 508
3) Kıyasın Türleri 508
a) Kategorik (Basit, Yüklemli) Kıyas 508
aa) Kesin Kıyas 509
bb) Koşullu (Seçmeli) Kıyas 510
aaa) Bitişik Koşullu Kıyas 511
bbb) Ayrık Koşullu Kıyas 511
b) Bileşik Kıyas 511
aa) Zincirleme Kıyas 512
bb) Sorit 513
cc) Karma Kıyas 513
c) Düzensiz Kıyas 513
aa) Kısaltılmış (Eksik Önermeli) Kıyas- Entimem 513
bb) Delilli (Gerekçeli) Kıyas 514
d) Safsata (Sofizm) 514
e) Münferit ve Genel Kıyas 516
aa) Münferit Kıyas (Yasa Kıyası) 516
bb) Genel Kıyas (Hukuk Kıyası) 516
f) Kategorik Olmayan Kıyaslar 516
aa) Hipotetik (Koşullu) Kıyas 516
aaa) Ön Bileşenin Evetlenmesi 517
bbb) Art Bileşenin Değillenmesi 517
bb) Ayrık Öncüllü Kıyas 518
cc) İkilem (Dilemma) 518
 III. MANTIK 519
A. Mantığın Ortaya Çıkışı ve Amacı 519
B. Klasik Mantık 521
1) Kavramlar Mantığı 523
2) Önermeler Mantığı 524
3) İçlem ve Kaplam 525
C. Sembolik (Modern) Mantık 526
D. Bulanık Mantık 527
E. Mantık İlkeleri 528
1) Özdeşlik (Aynılık) 529
2) Çelişmezlik 530
3) Üçüncü Durumun Olanaksızlığı 532
4) Yeter- Neden İlişkisi 532
F. Mantığın Konusu ve Mantık Yanlışları 533
1) Mantığın Konusu 533
2) Mantık Hataları 534
a) Bilgi ve Tecrübe Eksikliği 534
b) Önyargı 534
c) İhtiraslar 535
d) Aşırı Duygular 535
e) Dış Faktörler 535
f) Bazı Sapmalar ve Sıralama Hataları 536
G. Mantığın Hukukta Kullanımı 537
1) Hukuk Mantığının Unsurları 538
a) Amaç 538
b) Kural 538
c) Bilimsellik ve Yönteme Uygunluk 539
d) Önermeler (öncüller) İle Sonuç Arasında Uyumluluk 539
2) Hukukta Mantıksal Çıkarımlar 540
a) Evleviyet (Öncelik) Kuralı 540
b) Çoğun İçinde Azı da Vardır Kuralı 541
c) Aksiyle Kanıt (Mefhum-u Muhalif) 542
3. Norm Analizi 544
a) Normatif Önermelerin Temel Niteliği 544
b) Hukuk Önermesi 545

KAYNAKLAR 547