Viyana Sözleşmesi'nde Tazminat Sorumluluğu

Viyana Satım Sözleşmesi'nde Tazminat Sorumluluğu

Abdulkerim ÇEVİK

2020/05 1. Baskı, 183 Sayfa

ISBN 978-605-05-0580-1

Viyana Satım Sözleşmesi (CISG), Kıta Avrupası ile Anglosakson Hukuk Sistemleri arasında bir denge kurulması ve satım hukukunun yeknesaklaştırılması maksadına matuf bir milletlerarası antlaşmadır.  Anglosakson Hukuk Sistemi’nde aslî başvuru yolu tazminat olsa da, Kıta Avrupası Hukuk Sistemi’nde aynen ifa talebine öncelik tanınmaktadır. Viyana Satım Sözleşmesi’nde her iki hukuk düzeninin beklentilerinin karşılanması adına tazminatın yanında aynen ifayı talep hakkının da düzenlenmesi, başvuru yollarının sistemdeki konumları hakkında tartışmaların doğmasına sebebiyet vermiştir.

Çalışmamızın temel amacı, Viyana Satım Sözleşmesi’nde tazminat sorumluluğunun konumunu tespit edebilmektir. Bu doğrultuda, birinci bölümde öncelikle Viyana Satım Sözleşmesi’nin tarihçesi, konusu ve uygulama alanı hakkında verilmiş, ardından ifa engelleri sistemi ve akdî sorumluluğa ilişkin genel bir değerlendirme yapılarak, tazminat sorumluluğunun sistemdeki konumu hakkında bir bakış açısı yakalamak amaçlanmıştır. İkinci bölümde, tarafların yükümlülüklerine ve bunların ihlâli hakkında açıklamalar yapılmış, ardından 74, 75 ve 76’ncı maddelerde düzenlenen tazminat sorumluluğu hakkında bilgi verilmiştir. Bölümün sonunda, seçimlik haklar ile tazminat sorumluluğunun ilişkisine değinilmiştir. Üçüncü bölümde ise Viyana Satım Sözleşmesi’nin 44, 74, 77, 79 ve 80’inci madde hükümleri, tazminat sorumluluğuna istisna teşkil etme biçimleri bakımından incelenmiştir.

Bir yüksek lisans tezi olarak üzerinde çalıştığım bu eserin hitama erip yayınlanması sebebiyle şükranlarımı sunmam gereken isimleri anmak isterim. Öncelikle, tez danışmanım olmayı kabul ederek değerli vakitlerini ayıran ve yönlendirmeleriyle akademik çalışma yapma konusunda beni daima teşvik eden saygıdeğer hocam Prof. Dr. Hasan AYRANCI’ya, kıymetli görüşleriyle çalışmama katkılarını sunan değerli hocalarım Doç. Dr. Yıldız ABİK ve Doç. Dr. Dr. Mehmet KILIÇ’a, her an fikir alışverişinde bulunduğum dostlarım Yiğit ÇELİK ve Eren YILDIZ’a, bu eserin yayınlanmasındaki katkıları için Yetkin Yayınevi’ne ve Muharrem BAŞER’e teşekkürü borç bilirim.

Ayrıca, halen yazma cesaretimin kaynağı olan ilk yazı tecrübelerimizi, dergi çıkartarak beraber yaşadığımız kardeşim Abdulkadir ÇEVİK’e teşekkür ederim. Son olarak, her yerde ve her zaman olduğu gibi bu süreçte de beni bir an olsun yalnız hissettirmeyen, adeta benimle birlikte hukuk çalışan, yorulduğum ve bunaldığım anlarda içime huzur veren sevgili eşim Didenur’a sevgilerimi ve şükranlarımı sunarım.

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ7

İÇİNDEKİLER9

KISALTMALAR15

GİRİŞ17

BİRİNCİ BÖLÜM

GENEL OLARAK VİYANA SATIM SÖZLEŞMESİ,

VİYANA SATIM SÖZLEŞMESİ’NDE DÜZENLENEN 

İFA ENGELLERİ SİSTEMİ VE AKDÎ SORUMLULUK

I.GENEL OLARAK VİYANA SATIM SÖZLEŞMESİ21

1. VİYANA SATIM SÖZLEŞMESİ’NİN TARİHÇESİ21 
2. VİYANA SATIM SÖZLEŞMESİ’NİN KONUSU27
3. VİYANA SATIM SÖZLEŞMESİ’NİN UYGULAMA 

ALANI34

1. VİYANA SATIM SÖZLEŞMESİ’NDE DÜZENLENEN 

İFA ENGELLERİ SİSTEMİ VE AKDÎ SORUMLULUK41

1. GENEL OLARAK41
2. İfa Engelleri Kavramı41
3. Anglosakson Hukuk Düzeni ile Kıta Avrupası Hukuk Düzeni’nde Geçerli Olan İfa Engelleri Sistemi ve Akdî Sorumluluk44
4. Anglosakson Hukuk Düzeni’nde Geçerli 

Olan Sistem44

1. Kıta Avrupası Hukuk Düzeni’nde Geçerli

Olan Sistem47

1. VİYANA SATIM SÖZLEŞMESİ’NDE GEÇERLİ OLAN İFA ENGELLERİ SİSTEMİ VE AKDÎ SORUMLULUK49
2. Genel Olarak49
3. Esaslı İhlâl Kavramı51
4. Genel Olarak51
5. Esaslı İhlâlin Doğması İçin Gerekli Olan Şartlar54
6. Yükümlülük İhlâli54
7. Sözleşmenin Kurulmasından Beklenen Menfaatin Gerçekleşmesini Engelleyen Olumsuzluk55
8. Menfaat Kaybına İlişkin Öngörülebilirlik56
9. Kusursuz Sorumluluk58
10. Aynen İfa Talebi59

İKİNCİ BÖLÜM

VİYANA SATIM SÖZLEŞMESİ’NDE DÜZENLENEN

TAZMİNAT SORUMLULUĞU

1. VİYANA SATIM SÖZLEŞMESİ’NE GÖRE 

SORUMLULUK63

1. SATICININ SORUMLULUĞUNU DOĞURAN 

DURUMLAR63

1. Malın Alıcıya Teslim Edilmesi Yükümlülüğü ve İhlâli63
2. Genel Olarak63
3. Teslim Yeri Bakımından İhlâl64
4. Teslim Zamanı Bakımından İhlâl69
5. Malları Temsil Eden Belgelerin Alıcıya Teslim Edilmesi Yükümlülüğü ve İhlâli74
6. Malın Sözleşmeye Uygun Olması Yükümlülüğü ve 

İhlâli76

1. Genel Olarak76
2. Maddî Uygunluk Bakımından İhlâl78
3. Sözleşmede Öngörülen Maddî Kriterlere Uygunluk Bakımından İhlâl78
4. Antlaşma’da Öngörülen Maddî Kriterlere 

Uygunluk Bakımından İhlâl83

1. Hukuki Uygunluk Bakımından İhlâl91
2. Muayene ve İhbar Külfeti93
3. Maddî Bakımdan Aykırılıklar Hakkında Muayene 

ve İhbar Külfeti93

1. Hukuki Bakımdan Aykırılıklar Hakkında İhbar Külfeti97
2. Diğer Yükümlülük İhlâlleri98
3. ALICININ SORUMLULUĞUNU DOĞURAN 

DURUMLAR98

1. Semenin Ödenmesi Yükümlülüğü ve İhlâli99
2. Genel Olarak99
3. Semenin Miktarı100
4. Semenin Para Birimi101
5. Semenin Ödenme Yeri102
6. Semenin Ödenme Zamanı103
7. Mal ve Belgelerin Teslim Alınması Yükümlülüğü ve 

İhlâli106

3. Alıcının Yan Yükümlülükleri ve Bunların İhlâli107
4. VİYANA SATIM SÖZLEŞMESİ’NDE TAZMİNAT SORUMLULUĞU VE SEÇİMLİK HAKLAR108
5. TAZMİNAT SORUMLULUĞU108
6. Genel Olarak108
7. Viyana Satım Sözleşmesi’nde Düzenlenen Tazminat Sorumluluğunun Temel İlkeleri111
8. Tam Tazmin İlkesi111
9. Zararı Aşan Tazminata Hükmedilmemesi İlkesi112
10. Kusursuz Sorumluluk İlkesi113
11. Öngörülebilirlik İlkesi113
12. Para ile Tazmin İlkesi114
13. Tazminat Sorumluluğunun Koşulları114
14. Genel Olarak114
15. Yükümlülük İhlâli114
16. Zarar Doğması115
17. İhlâl ile Zarar Arasında İlliyet Bağı Bulunması117
18. Sorumsuzluk Sebeplerinin Mevcut Olmaması117
19. Zararın Hesabı118
20. Tazminatın Ödenmesi121
21. SEÇİMLİK HAKLAR121
22. Genel Olarak121
23. İfayı Talep Hakkı122
24. Alıcının İfayı Talep Hakkı122
25. Aynen İfayı Talep Hakkı122
26. İkame Mal Talep Hakkı123
27. Malın Tamirini Talep Hakkı124
28. Satıcının İfayı Talep Hakkı125
29. Semenin Tenzîlini Talep Hakkı126
30. Sözleşmenin Ortadan Kaldırılması Hakkı127
31. Alıcının Sözleşmeyi Ortadan Kaldırma Hakkı127
32. Satıcının Sözleşmeyi Ortadan Kaldırma Hakkı128
33. SEÇİMLİK HAKLAR İLE TAZMİNAT TALEBİ 

ARASINDAKİ İLİŞKİ.129

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

VİYANA SATIM SÖZLEŞMESİ’NDE TAZMİNAT SORUMLULUĞUNUN İSTİSNALARI

1. TAZMİNAT SORUMLULUĞUNUN İSTİSNALARINA GENEL BAKIŞ131
2. SORUMLULUĞUN SINIRLANDIRILMASI134
3. ÖNGÖRÜLEBİLİR ZARARLAR BAKIMINDAN 

TAZMİNAT SORUMLULUĞUNUN 

SINIRLANDIRILMASI (Md. 74)134

1. Genel Olarak134
2. Öngörülebilirlik İlkesi135 
3. Genel Olarak135
4. Öngörülebilirlik İlkesinin Unsurları137
5. Öngörüde Bulunması Beklenen Kişi137
6. Öngörülebilirliğin Konusu137
7. Öngörülebilirlik İlkesinde Geçerli Olan 

Ölçütler138

1. Öngörülebilirliğin Zamanı139
2. Öngörülebilirlik ile Zarar Kalemleri Arasındaki 

İlişki140

1. İfa Etmeme Zararları ve Öngörülebilirlik140
2. İfa Etmeme Zararına Refakat Eden Zararlar ve Öngörülebilirlik140
3. Dolaylı Zararlar ve Öngörülebilirlik140

1. İHLÂLE DAYANAN TARAFIN ZARARI AZALTMA KÜLFETİ BAKIMINDAN TAZMİNAT SORUMLULUĞUNUN SINIRLANDIRILMASI 

(Md. 77)142

1. MÂKUL ÖZÜR GEREKÇESİYLE İHBARIN YAPILAMAMIŞ OLMASI HALİNDE TAZMİNAT SORUMLULUĞUNUN SINIRLANDIRILMASI 

(Md. 44)143

III. SORUMLULUKTAN KURTULMA145

1. GENEL OLARAK145
2. ANTLAŞMA’NIN 79’UNCU MADDESİ KAPSAMINDA SORUMLULUKTAN KURTULMA147
3. Antlaşma’nın 79’uncu Maddesinde Düzenlenen Şartlar147
4. Kontrol Dışında Kalan Bir Engelin Varlığı147
5. Sözleşmenin Kurulması Anında Bu Engelin 

Öngörülemez Olması150

1. İfa Engelinin veya Sonuçlarının Aşılmasının veya Bunlardan Kaçınılmasının Beklenemez Olması151
2. İhbar Külfeti152
3. İfa Aşamasında Kullanılan Üçüncü Kişilerin Fiillerinden Sorumluluk154
4. Sorumluluktan Kurtulma Uygulamasında Karşılaşılan Özel Durumlar155
5. Çeşit ve Parça Borçlarına İlişkin Sorumluluklardan Kurtulma155
6. Aşırı İfa Güçlüğü Nedeniyle Sorumluluktan 

Kurtulma156

1. Ayıplı Mal Teslim Edilmesi Halinde Sorumluluktan Kurtulma160
2. İmkânsızlık Halinde Sorumluluktan Kurtulma161
3. Geçici İfa Engelleri162
4. ALACAKLININ SEBEP OLDUĞU İFA ENGELLERİNE DAYALI OLARAK SORUMLULUKTAN KURTULMA (Md. 80)163

SONUÇ165

KAYNAKÇA171