İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ 7 İÇİNDEKİLER. 9 KISALTMALAR 13 GİRİŞ 15 BİRİNCİ BÖLÜM VÜCUT BÜTÜNLÜĞÜNE YÖNELİK RIZAYA DAYALI OLMAYAN MÜDAHALELERE İLİŞKİN ANAYASAL İLKELER A. Konuyla Bağlantılı Kavramlara İlişkin Temel Açıklamalar 21 B. 1982 Anayasasına İlişkin Genel Açıklamalar 24 C. Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlandırılmasına İlişkin Genel İlkeler 28 1. Olağan Dönemde Sınırlamanın Sınırına İlişkin İlkeler 29 a. Kanunla Sınırlama 30 b. Yalnızca Anayasa’nın İlgili Maddelerinde Belirtilen Sebeplere Bağlı Olarak Sınırlama 33 c. Anayasa’nın Sözüne ve Ruhuna Aykırı Olmama 35 d. Ölçülülük İlkesine Aykırı Olmama 35 e. Demokratik Toplum Düzeninin Ve Lâik Cumhuriyetin Gereklerine Aykırı Olmama 37 f. Öze Dokunma Yasağı 39 2. Olağanüstü Hal Döneminde Sınırlamanın Sınırına İlişkin İlkeler 41 D. Özel Olarak Vücut Bütünlüğüne Yönelik Rıza Aranmadan Gerçekleştirilen Müdahalelere İlişkin Anayasal İlkeler 50 1. Anayasa’nın 17. Maddesine İlişkin Genel Açıklamalar 50 2. Vücut Bütünlüğünün Dokunulmazlığı İlkesinin İstisnaları: Tıbbi Zorunluluklar ve Kanunda Yazılı Haller 54 3. İstisnaların Müstesnaları: İşkence ve Eziyet Yasağı ile İnsan Haysiyetiyle Bağdaşmayan Ceza ve Muamele Yasağı 63 4. Toplum İçin Tehlike Teşkil Edenler Hakkında Tedavi 67
10 İçindekiler
İKİNCİ BÖLÜM AİHS VE VÜCUT BÜTÜNLÜĞÜNE YÖNELİK RIZA ARANMAKSIZIN GERÇEKLEŞEN MÜDAHALELERİN GÖRÜNÜM BİÇİMLERİ A. Ana Hatlarıyla Bireysel Başvurularda Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Pratiği 69 1. Tarihsel Süreç 69 2. Başvuruda Usul ve Dosyaların Karara Bağlanma Yöntemi 73 B. Vücut Bütünlüğü Yönelik Rızaya Dayalı Olmayan Müdahalelerin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde Yer Alan Diğer Haklarla Bağlantıları 75 1. Genel Olarak 75 2. Yaşam Hakkı 76 3. Özgürlük ve Güvenlik Hakkı 78 4. Adil Yargılanma Hakkı 81 5. Düşünce, Vicdan ve Din Özgürlüğü 83 6. İfade Özgürlüğü 87 C. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 3. ve 8. Maddeleri Kapsamına Giren Şikâyetlerin İncelenme Yöntemleri 89 1. Sözleşme’nin 8. Maddesine İlişkin Açıklamalar 90 a. Genel Olarak 90 b. Kanunilik 95 c. Meşru Amaç 97 d. Demokratik Toplum Düzeninde Gereklilik 98 2. Sözleşme’nin 3. Maddesine İlişkin Açıklamalar 99 D. Görünüm Biçimleri Kapsamında Strazburg Organlarının Vücut Bütünlüğüne Yönelik Müdahalelerle İlgili Başvurulara Yaklaşımı 103 1. Fiziksel ve Manevi Bütünlüğün Korunması Hakkı Kapsamında Ele Alınan Meseleler 103 a. Cezai ve İdari Yaptırımlar Öncesinde Vücuttan Örnek Alınması 104 b. Soybağı Davalarında Kan Örneği Alınması veya Alınamaması Durumu 110 c. Gözaltında Beden Muayenesi 114 d. Yasal Temsilci Rızası Olmaksızın Gerçekleştirilen Tıbbi Müdahaleler 116 e. Ayırt Etme Gücünden Yoksunluk ile Bağlantılı Davalar 123 2. Kötü Muamele Yasağı Kapsamında Ele Alınan Meseleler 131 a. Ceza Soruşturmasında Beden Üzerinden Delil Toplama 131 b. Açlık Grevi Sırasında Vücut Bütünlüğüne Yönelik Müdahaleler 145
İçindekiler 11 c. Kastrasyon 151 d. Gözaltında Beden Muayenesi 157 e. Ceza İnfaz Kurumunda Arama 160 f. Kelepçelenme 165
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TÜRKİYE’DEKİ DURUM KARŞISINDA KONUYLA İLGİLİ KARŞILAŞILABİLECEK MUHTEMEL MESELELER A. Ceza Muhakemesi Kanunu Kapsamında Rıza Aranmaksızın Gerçekleştirilen Müdahaleler 175 1. Vücut Bütünlüğüne Yönelik Rıza Aranmadan Gerçekleştirilen Müdahalelerin 5271 Sayılı Kanun Kapsamındaki Görünüm Biçimleri 177 2. Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Alınmasında Karşılaşılabilecek Meseleler 180 a. Şüphelinin Beden Muayenesi ve Vücudundan Örnek Alınması 183 i. Dış Beden Muayenesi 183 ii. İç Beden Muayenesi ve Vücuttan Örnek Alınması 187 b. Mağdur ve Diğer Kişilerin Beden Muayenesi ile Vücutlarından Örnek Alınması 190 c. Alkollü Olarak Araç Kullanan Sürücüler Özelinde 2918 Sayılı Kanun Kapsamında Kan Örneği Alınması Meselesi 193 3. Yakalama ve Gözaltı Sırasında Hekim Kontrolüne İlişkin İlkeler 207 B. Soybağı Tespit Davalarında Mutlak Olarak Örnek Alma Zorunluluğunun Çıkarabileceği Sorunlar 211 C. Aşılama Yükümlülüğü Kapsamında Konunun Değerlendirilmesi 222 D. Rızaya Dayalı Olmayan Kimyasal Kastrasyonun Açmazı 230 SONUÇ 239 KAYNAKÇA 245
