Yalan Haber Dezenformasyon - Sansür Yasası ile İfade - Basın Özgürlüğü Uygulamaları

Asım EKREN ( Cumhuriyet Savcısı )

 

İÇİNDEKİLER

 

ÖN SÖZ .III

GİRİŞ . 1

I. BÖLÜM 3

BU KİTAPTA NELER VAR . 3

II. BÖLÜM 6

7418 SAYILI YASA İLE GETİRİLEN DEĞİŞİKLİKLER . 6

a.1- Amaç ve kapsam.24

a.2- Tanımlar .24

a.3- Zorunlu bilgiler.25

a.4- Beyanname verilmesi .25

a.5- Beyannamenin incelenmesi 25

a.6- Teslim ve muhafaza yükümlülüğü26

a.7- Cezai sorumluluk27

a.8- Hukuki sorumluluk.27

A) YASA ÖNCESİ GENEL DURUM 6

7418 sayılı Yasa Öncesi Yayınlar ve Başvuru Yolları Tablosu 9

B) YASA SONRASI GENEL DURUM 16

7418 sayılı Yasa Sonrası Yayınlar ve Başvuru Yolları Tablosu . 17

C) GETİRİLEN HÜKÜMLER-DEĞİŞİKLİKLER . 23

1) Değişiklik veya İlave Hükümler . 24

a)5187 sayılı Basın Kanunu’ndaki Değişiklik-İlaveler 24

a.9- Düzeltme ve cevap .27

a.10- Zorunlu bilgileri göstermeme suçu: 28

a.11- Teslim yükümlülüğüne uymama suçu 28

a.12- Düzeltme ve cevabın yayımlanmaması suçu 28

a.13- Cinsel saldırı, cinayet ve intihara özendirme suçu 28

a.14- Kimliğin açıklanmaması suçu.29

a.15- Dava süreleri.29

a.16- Görevli mahkemeler ve yargılama usulü 29

a.17- Basın kartı30

a.18- Önceki İnternet haber siteleri30

a.19- Önceki basın kartları.30

b.1- Erişim Sağlayıcıları Birliği.31

b.2- Katalog suçlar.31

b.3- Kişilik haklarının ihlali.33

b.4- Sosyal ağ sağlayıcı .33

b.1- Gerçek Kişi Adına Çıkarılan Yayında Ek Belgeler 55

b.1.1- Yayın sahibi adına eklenecek belgeler 55

b.1.2- Sorumlu müdür adına eklenecek belgeler .55

b.1.3- Küçük veya kısıtlı için eklenecek belgeler 55

b.1.4- Yönetim yerini gösteren belgeler 56

b.2- Kamu Kurumunca Çıkarılan Yayında Ek Belgeler 56

b.2.1- Resmi yazı.56

b) 5651 sayılı Kanun’daki Değişiklik-İlaveler . 31

c) Diğer Kanunlardaki Değişiklikler - İlaveler 40

2) Değişiklik-İlave Hüküm Getirilen Kanunlar Listesi. 41

D) VATANDAŞ YÖNÜNDEN DEĞİŞİKLİKLER 43

E) ÇOCUK ve AİLEYE YÖNELİK DÜZENLEME . 47

F) İNTERNET HABER SİTELERİ . 48

1) Genel Olarak. 48

2) Yasa Öncesi-Sonrası Faaliyet Gösteren İnternet Siteleri 50

3) İnternet Haber Sitesi İçin Beyanname Örneği 52

a. Beyannamenin Verilmesi 52

b. Beyannameye Eklenecek Belgeler 55

b.2.2- Yayın sahibi temsilcisine ait eklenecek belgeler .56

b.2.3- Sorumlu müdür adına eklenecek belgeler .56

b.2.4- Yönetim yerini gösteren belgeler 56

b.3- Özel Tüzel Kişilerce Çıkarılan Yayında Ek Belgeler .57

b.3.1- Yönetim kurulu kararı .57

b.3.2- Tüzel kişi temsilcisine ait belgeler 57

b.3.3- Sorumlu müdüre ait belgeler .57

b.3.4- Ticari şirkete ait belgeler.57

b.3.5- Yönetim yerini gösteren belgeler 58

Birinci aşama .62

İkinci aşama.62

1- Çerçeve hüküm62

2- İcra ve İflâs Kanunu’ndaki açık artırma ilanları 63

3- Devlet İhale Kanunu uyarınca yapılan ihale ilanları65

4- Kamu İhale Kanunu uyarınca yapılan ihale ilanları 65

5- Tebligat Kanunu uyarınca yapılan ilan66

6- Vergi Usul Kanunu uyarınca yapılan ilan .66

7- Devlet memurluğu alım ilanı.67

8- Kooperatifler Kanunu uyarınca yapılan toplantı ilanı67

9-Toplantı-Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’nca yapılan ilan.68

10- Kamulaştırma Kanunu uyarınca yapılan ilan.68

11- Kadastro Kanunu uyarınca yapılan ilan.68

12- 4706 sayılı Kanun uyarınca yapılan ilan .69

13- Tapu kütüğünde olağanüstü zamanaşımı ilanı .69

14- Türk Ticaret Kanunu uyarınca yapılan ilan .69

15-Ürün Güvenliği-Teknik Düzenleme Kanunu’ndaki ilan 70

4) İnternet Haber Sitelerinin Hak ve Yetkileri 58

5) Haber Sitelerine Resmi İlan ve Reklam Verilmesi . 61

a) Resmi ilan ve reklam aşamaları 62

b) Verilebilecek resmi ilan ve reklamlar . 62

c) İlan ve reklamlarda yetkili - görevli makam . 71

d) İnternet haber sitelerinin itiraz hakkı 72

e) İtiraz edilebilecek müeyyideler . 72

f) İtiraz makamı. 73

6) İnternet Haber Sitesinin Yükümlülük ve Sorumluluğu 73

III. BÖLÜM. 87

GENEL OLARAK İFADE (BASIN) ÖZGÜRLÜĞÜ 87

G) BASIN KARTI . 75

1) Basın Kartının Niteliği . 75

2) Eski Basın Kartlarının Geçerliliği 75

3) Basın Kartı Türleri 76

a) Göreve bağlı basın kartı 76

b) Süreli basın kartı . 76

c) Geçici basın kartı. 76

ç) Serbest basın kartı . 76

d) Sürekli basın kartı . 76

4) Basın Kartı Alabilecek Kişiler 76

5) Basın Kartı Alabilecek Kişilerde Aranan Şartlar 77

6) Basın Kartının İptali ve Sonucu 81

7) Basın Kartı Nedeniyle Dava Açmak. 82

8) Basın Kartı Komisyonu 84

9) Basın Kartı Alt Mevzuatı 86

A) Düşünce, İfade ve Basın Özgürlüğü Kavramları 87

1) Düşünce Özgürlüğü 89

2) İfade Özgürlüğü 89

a) İfade özgürlüğünün kullanım biçimleri . 90

b) İfade özgürlüğüne müdahale biçimleri 91

3) Basın Özgürlüğü . 92

B) İfade Özgürlüğüyle İlgili Yasal Düzenleme, Kapsam ve Sınırlar . 95

1) İfade Özgürlüğünün Kapsamına Dair Kaynaklar . 95

a- Anayasa, Md.25 (Düşünce ve kanaat hürriyeti): . 96

b-Anayasa, Md.26/1 (…açıklama ve yayma hürriyeti) 96

c- Anayasa, Md.28/1 (Basın hürriyeti) 96

d- Anayasa, Md.29 (Süreli ve süresiz yayın hakkı). 96

e- Anayasa, Md.30 (Basın araçlarının korunması) 97

f- Anayasa, Md.32 (Düzeltme ve cevap hakkı) . 97

g- İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi . 97

h- İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi . 98

ı- Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi Kararı . 98

i- 5187 Sayılı Kanun, Md. 1 (Amaç ve kapsam) . 99

k- 5187 Sayılı Kanun, Md.3 (Basın özgürlüğü) 99

l-2954 Sy Kanun, Md.1,2,4 (Amaç, kapsam, ilkeler). 99

m- 6112 Sayılı Kanun, Md.1 (Amaç) 100

n- 5651 Sayılı Kanun, Md.1 (Amaç ve kapsam) . 100

2) İfade Özgürlüğünün Kapsamından Anlaşılan Hususlar . 100

3) İfade Özgürlüğünün Sınırlarına Dair Kaynaklar 107

a-Anayasa, Md. 5 (Devletin temel amaç ve ödevleri) 108

b- Anayasa, Md.13 (hürriyetlerin sınırlanması) 108

c-Any, Md.14 (hürriyetlerin kötüye kullanılmaması) 108

d- Any, Md.17,20 (Manevi bütünlük, kişisel veri) 109

e-Any, Md.26/2 (açıklama, yayma hürriyeti-sınırları)109

f- Anayasa, Md. 28 (Basın hürriyeti-sınırları 110

g- Anayasa, Md.32 (Düzeltme ve cevap hakkı) 111

h- AİHS, Md.10/2 (İfade özgürlüğünün sınırları) . 111

ı- AİHS, Md.17 (Hakları kötüye kullanma yasağı) . 112

i- Avrupa Konseyi İlke Kararları. 112

IV. BÖLÜM. 121

AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ, ANAYASA MAHKEMESİ, YARGITAY VE İSTİNAF UYGULAMALARINDA İFADE-BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ, KRİTERLER VE ÖRNEK KARARLAR . 121

j- Avrupa Sınır ötesi Televizyon Sözleşmesi 113

k- Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi Kararı 113

l- 5187 SK, Md.3 (Basın özgürlüğünün sınırları) 114

m-6112 SK, Md.7 (Olağanüstü dönemlerde yayınlar)115

n- 2954 Sayılı Kanun, Md.5 (Yayın esasları) 115

o- 5651 Sayılı Kanun’un 8/A. Maddesi. 116

ö- 4721 Sayılı Kanun’un 24. Maddesi. 117

4) İfade Özgürlüğünün Sınırlarından Anlaşılan Hususlar . 118

5) Sanatsal İfade Olarak Şiir ve Karikatür 119

A)AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİUYGULAMALARINDA İFADE (BASIN) ÖZGÜRLÜĞÜ,KRİTERLER (ÜÇ ADIM TESTİ) ve ÖRNEK KARARLAR 122

1) İfade Özgürlüğünü Oluşturan Temel Kriterler . 123

2) İfade Özgürlüğünü Sınırlama Kriterleri 125

3) Uygulanan Sınırlama Ölçütü: Üç Adım Testi 126

4) Chilling Effect -Caydırıcı-Dondurucu Etki- Uygulaması. 129

5) AİHM’de Sınırlama Yetkisinin Genişliği. 132

6) Temel Kriterleri Oluşturan Örnek Kararlar 134

a) İfade özgürlüğünün kapsamına dair kararlar . 134

b) Basının denetim yapmalarının önemi 135

c) Basını denetlemenin sınırları. 136

d) Demokratik bir toplumda basının rolü 137

e) Mahkeme önündeki konuların haber yapılması 137

f) Yargı mensuplarını eleştiren yayınlar 137

g) Basının görev ve sorumlulukları . 138

h) Basının başka kaynaklara referans vermeleri 140

ı) Ünlüleri-kamu görevlileri hedef alan yayınlar . 142

i) Şiddeti övme ve nefret içerikli yayınlar . 143

k)Eser sahibi, yayın sahibi-yetkilisinin sorumluluğu . 147

l) Özel hayata saygı ve özgürlüğün dengelemesi 147

m)Kişi itibarı ve ifade özgürlüğünün dengelenmesi. 148

n) Kişinin manevi bütünlüğünün korunması . 150

o) Masumiyet karinesi . 151

ö) Olgular ve değerlerin karşılaştırılması 152

p) Özel hayat ve fotoğrafın yayınlanması . 153

r) Gazetecilik kaynaklarının korunması hakkı. 155

B)ANAYASA MAHKEMESİ UYGULAMALARINDA İFADE(BASIN) ÖZGÜRLÜĞÜ, KRİTERLER (ÜÇ AŞAMALI TEST) veÖRNEK KARARLAR 156

1) Mahkeme’nin İfade Özgürlüğü Temel Kriterleri: 156

2) Mahkeme'nin İfade Özgürlüğünü Sınırlama Kriterleri . 159

3) İfade Özgürlüğüne Yapılan Müdahalenin Gerekçesi 162

4) Mahkemece Uygulanan Sınırlama Ölçütü:. 162

Üç Aşamalı Test . 162

5) Mahkeme Kararlarında Chilling Effect 166

6) Mevzuatımıza Göre Sınırlama Yetkisinin Genişliği. 167

7) Mahkeme’nin İfade Özgürlüğü Örnek Kararları 168

a) Gazetecilerin başvuru konuları ve gerekçeleri 168

b) Kişi başvuru konuları ve genel gerekçeleri . 169

c) Kapsam, sınırlar, gazetecilik, kişilik hakları . 170

d) Demokratik toplum düzeni ve ifade özgürlüğü . 177

e) Basına yargısal veya idari bir müdahale 181

e) Basının ödev ve sorumlulukları. 181

f) Çatışan haklar arasında denge kurulması. 183

g) Masumiyet karinesi . 184

h) Bireyin şeref ve itibarının korunması 185

ı) Kişinin manevi bütünlüğünün korunması 186

i)İfade özgürlüğü alanının belirlenmeye çalışılması 187

k) Müdahalenin gerekli olup olmadığı 187

l)İfade özgürlüğü açısından devletin yükümlülükleri. 188

C)YARGITAY UYGULAMALARINDA İFADE (BASIN)ÖZGÜRLÜĞÜ, KRİTERLER, ÖRNEK KARARLAR 189

1) Yargıtay'ın Basın Özgürlüğü Temel Kriterleri . 195

2) Yargıtay'ın Basın Özgürlüğü Örnek Kararları 198

a) Ünlü kişiler ile ilgili magazin haberleri. 198

b) Yargı mensuplarının eleştirilmesi . 200

c) Haberin içeriği ile kişilik hakları. 205

d) Tekzibin yayınlanmasının gerekip gerekmediği . 206

e) Haberin içeriği ve tüzel kişilik hakları 207

f) Özel hayat, fotoğraf yayınlama, tazminat 209

g)Soruşturma evresindeki işlemlerin haber yapılması 210

h) Siyasetçilere yönelik eleştiriler . 210

D) İSTİNAF KARARLARINDA İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ 212

V. BÖLÜM 213

BASIN YAYINDA KARŞILAŞILAN SUÇLAR 213

VI. BÖLÜM . 223

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ İLE HAKLARIN ÇATIŞMASI . 223

VII. BÖLÜM . 239

1) Basın Kanunu’nda Yer Alan Suçlar . 214

2) Basın Kanunu Dışında Yer alan Suçlar . 214

a) Türk Ceza Kanunu'nda yer alan suçlar . 215

b) Özel Ceza Yasalarında yer alan suçlar . 219

A) İfade Özgürlüğü ve Hakların Çatışması 223

B) İfade Özgürlüğü ve Hakların Çatıştığı Durumlardaki Kriterler 226

İfade özgürlüğünün temel unsurları 226

İfade özgürlüğünü sınırlandırma unsurları 226

AİHS’e göre ifade özgürlüğünü sınırlama sebepleri . 227

C) İfade Özgürlüğü ile Hakların Karşılaştırılması . 228

1- Adil denge 228

2- Ağırlık düzeyi . 229

3- Kaba söz veya ağır eleştiriler 229

4- Politikacılar, kamu görevlileri, bilinen kişiler 230

5- Görünür gerçeklik . 232

6- Kamu yararı 232

7- Cevap veya tartışmalar . 232

8- Orantılılık . 233

9- Konunun iç hukukumuzdaki yeri . 235

HALKI YANILTICI BİLGİYİ ALENEN YAYMA SUÇU 239

b.1- Fiil 256

b.2- Suçun faili 256

b.3- Suçun mağduru.256

b.4- Netice .256

b.5- Suçun konusu .257

b.6- Suçla korunan hukuki yarar257

b.7- Hukuka uygunluk hali 257

b.8- Ağırlatıcı neden 257

d.1- Teşebbüs.259

d.2- İştirak .259

A) İLGİLİ YASA MADDELERİ 239

1) TCK, Md.217/A: Halkı Yanıltıcı Bilgiyi Alenen Yayma. 239

2) TCK, Md.218: Ortak hüküm 239

3) 3713 sy Terörle Mücadele K, Md.7/2 (Propaganda) 239

4) 5651 sayılı Kanun, Ek Madde-4/5 240

5) 5271 sy CMK, Md. 286: Temyiz. 241

B) SUÇUN TCK’DAKİ YERİ ve KAVRAMLAR . 242

1) Suçun Bulunduğu TCK’daki Bölüm 242

2) Suçta Geçen Kavramlar 242

3) “Yalan Haber, Dezenformasyon, Sansür” Kavramları . 243

4) Suçtaki Kavramlara Benzer İbareleri İçeren Maddeler 247

C) SUÇUN UNSURLARI . 251

1) Hukuka Uygun Bir Yayının Unsurları (Kriterleri) . 251

2) Suçun Unsurları 254

a- Genel olarak 254

b- Suçun maddi unsurları 256

c- Suçun manevi unsuru 258

d- Suçun özel görünüş biçimleri 259

d.3- İçtima .259

VIII. BÖLÜM 272

KAMU GÖREVLİSİNE HAKARET SUÇU 272

IX. BÖLÜM. 284

CUMHURBAŞKANINA HAKARET SUÇU . 284

3) Yoruma Açık Olup olmadığı Meselesi ve Telafisi . 259

D) SUÇU İFADE ÖZGÜRLÜĞÜYLE KARŞILAŞTIRMA 262

Haber Verme Sınırı ve Eleştiri Amacıyla Yapılan Açıklamalar267

E) İPTAL DAVASININ AYM’DE İNCELENMESİ 269

F) OLASI BİR BAŞVURUDA AİHM’DE İNCELEME. 271

1) Genel Olarak Hakaret 272

2) Bir Kısım Ülkelerde Hakaret Suçları . 274

3) Yargıtay Uygulamalarında Hakaret . 275

a- Ağır eleştiri, hak arama özgürlüğü . 275

b- Uğradığını düşündüğü haksızlığı dile getirme 278

c- Beddua, kaba, nezaket dışı söz veya davranışlar 279

d- Sair söz ya da davranışlar . 281

A) Suçla İlgili Mevcut Uygulamanın Özeti . 285

B) Eski Uygulamanın Özeti (Eski-Yeni Karşılaştırması) 287

C) Düzenlemenin Aykırılığı Söylemleri 289

D) Anayasa ve Uluslararası Belgelerdeki Durum 291

E) Yargıtay Kararlarında ve Teoride Nitelendirme 293

F) Anayasa Mahkemesi Kararlarında Nitelendirme. 297

X. BÖLÜM 303

TERÖR ÖRGÜTÜ PROPAGANDASI YAPMAK 303

XI. BÖLÜM . 311

SONUÇ 311

KAYNAKÇA . 313