Yapay Zekâ ve Profilleme Teknolojilerinin Ceza Muhakemesinde Kişisel Veri İşlenmesine Etkileri

İçindekiler
Önsöz 5
Kısaltmalar 13
GİRİŞ 15
BİRİNCİ BÖLÜM:
YAPAY ZEKÂ, PROFİLLEME TEKNOLOJİLERİ VE
KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI
I. YAPAY ZEKÂ TEKNOLOJİLERİNDE ÖNEMLİ KAVRAMLAR 21
A. Zekâ ve Yapay Zekâ Kavramı 21
B. Günümüzde Yapay Zekâ Teknolojileri 25
C. Algoritma Kavramı 27
D. Yapay Zekâ Kapsamında Öğrenme Kavramı 29
1. Eski Model Öğrenme Teknikleri 30
2. Makine Öğrenmesi 32
a. Kara Kutu Problemi 35
b. Denetimli–Denetimsiz ve Pekiştirmeli Öğrenme 36
aa. Denetimli Öğrenme 36
bb. Denetimsiz Öğrenme 37
cc. Pekiştirmeli Öğrenme 38
E. Değerlendirme 39
II. YAPAY ZEKÂ TEKNOLOJİLERİNİN CEZA MUHAKEMESİ ALANINDA KULLANILMASI 40
A. Suç İşlenmeden Önce Profilleme Teknolojilerinin Kullanılması ve Tahmine Dayalı Kolluk Faaliyetleri (“Predictive Policing”) 43
B. Soruşturma ve Kovuşturma Aşamalarında Yapay Zekâ Teknolojilerinin Kullanımı 48
1. Soruşturma Aşamasında Yapay Zekâ Teknolojilerinin Kullanımı 49
2. Ara Karar ve Hükümlerde Yapay Zekâ Teknolojilerinin Kullanımı 50
III. KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI MEVZUATI KAPSAMINDA PROFİLLEME TEKNOLOJİLERİ 54
A. Avrupa Birliği Kişisel Verilerin Korunması Mevzuatında Profilleme Teknolojilerine İlişkin Düzenlemeler 59
1. Giriş 59
2. Kişisel Veri Kavramı ve Kişisel Verileri Koruma Mevzuatı Kapsamında Değerlendirilen Veriler 63
a. Belirli veya Belirlenebilir Gerçek Kişiye İlişkin Olma Unsuru 64
b. Enformasyon İçerme Unsuru 67
c. Gerçek Bir Kişiye İlişkin Olma Unsuru 69
d. Özel Nitelikli Kişisel Veriler 72
e. Türetilmiş Veriler 75
3. Kişisel Veri İşleme Boyutuyla Profilleme Teknolojileri ve Bu Teknolojilerin Barındırdıkları Riskler 77
a. Grup Profillemesi– Bireysel Profilleme Ayrımı 78
b. Profilleme Sürecinin Aşamaları 81
c. Profilleme Teknolojilerinin Barındırdıkları Riskler 82
4. GDPR ve 2016/680 sayılı Direktif Kapsamında Profilleme Teknolojilerine İlişkin Düzenlemeler 84
a. Profilleme Teknolojilerine İlişkin GDPR ve 2016/680 Sayılı Direktif’in Uygulama Alanlarının Tespiti 84
b. Profilleme Teknolojilerine İlişkin GDPR Bünyesinde Yer Alan Düzenlemeler 87
aa. Profillemenin İlk Aşamasına İlişkin Düzenlemeler: GDPR Kapsamında Veri Toplama Sürecinin Hukukiliği ve Veri İşlenmesine İlişkin Temel İlkeler 91
aaa. Veri İşlemenin Hukuki, Adil ve Şeffaf olması ilkesi 91
bbb. Belirli, Açık, Meşru Amaçla Veri İşleme İlkesi 92
ccc. Amaca uygunluk ilkesi 93
ddd. Asgari Veri İşleme İlkesi 96
eee. Doğru Veri işleme ilkesi 96
bb. Profillemenin Analiz ve Karar Alma Aşamasına İlişkin GDPR Kapsamındaki Düzenlemeler 97
aaa. GDPR madde 22: Yalnızca Otomatik İşleme Faaliyetine Dayalı Karara Tabi Olmama 97
aaaa. GDPR m. 22’nin Hukuki Niteliği 99
bbbb. Kişi Hakkında Bir Karar Alınması 100
cccc. Kişi Hakkında Alınan Kararın Yalnızca Otomatik İşleme Faaliyetine Dayalı Olması 101
dddd. Kişi Hakkında Alınan Kararın Hukuki veya Benzer Nitelikte Ciddi Etki Doğurması 102
eeee. Otomatik İşlemeye Dayalı Karar Almayı Mümkün Kılan İstisnai Hükümler 103
ffff. GDPR m. 22 Kapsamında Özel Nitelikli Verilere Dayanılarak Otomatik Karar Alma Yasağı 106
gggg. GDPR m. 22 Kapsamında Öngörülen Koruyucu Önlemler 107
bb. GDPR Kapsamında Şeffaflık Hakları ve Kara Kutu (“Black Box”) Problemi 108
aaa. İlgili Kişiyi Bilgilendirme Yükümlülüğü 109
bbb. İlgili Kişinin Verilere Erişim Hakkı 111
ccc. Profilleme Teknolojilerine İlişkin Özel Bilgilendirme Düzenlemeleri 111
aaaa. Profillemeye Dayalı Karar Alındığını, Bu Kararın Önemi ve Sonuçlarını Açıklama Zorunluluğu 112
bbbb. Profilleme Teknolojilerinin İşleme Mantığını Açıklama Zorunluluğu 113
cccc. Şeffaflık İlkesinin Tesisi İçin Kara Kutu Problemine Karşı Çözüm Önerileri 116
c. Profilleme Teknolojilerine İlişkin 2016/680 Sayılı Direktif Bünyesinde Yer Alan Düzenlemeler 118
aa. Profillemenin İlk Aşamasına İlişkin Düzenlemeler: 2016/680 Sayılı Direktif Kapsamında Veri Toplama Sürecinin Hukukiliği ve Veri İşlenmesine İlişkin Temel İlkeler 120
aaa. Veri İşlemenin Hukuki ve Adil Olması İlkesi 121
bbb. Belirli, Açık, Meşru Amaçla Sınırlı Veri İşleme İlkesi 122
ccc. Asgari Veri İşleme İlkesi 123
ddd. Doğru Veri İşleme İlkesi 123
eee. Sınırlı Süre Veri İşleme İlkesi 124
bb. Profillemenin Analiz ve Karar Alma Aşamasına İlişkin 2016/680 Sayılı Direktif Kapsamındaki Düzenlemeler 125
aaa. Direktif m. 11 Kapsamında Yalnızca Otomatik İşleme Faaliyetine Dayalı Karara Tabi Olmama 125
aaaa. Direktif m. 11 Kapsamında Otomatik İşleme Dayalı Karar Almanın Meşruiyet Zemini 126
bbbb. Direktif m. 11 Kapsamında İlgili Kişiye Tanınan Haklar 127
cccc. Direktif m.11 Kapsamında Özel Nitelikli Veri İşleyen ve Ayrımcılığa Yol Açan Profilleme Uygulamalarına Karşı Önlemler 127
bbb. Direktif Kapsamında Şeffaflık Hakları 129
aaaa. İlgili Kişiyi Bilgilendirme Yükümlülüğü 129
bbbb. İlgili Kişinin Verilere Erişim Hakkı 130
cccc. Yeni Bir Kanun Yolu Olarak Sınırlandırma Rejimine Karşı Kişisel Verileri Koruma Kurullarına Başvuru Hakkı 131
d. Değerlendirme 132
B. Türkiye Kişisel Verilerin Korunması Mevzuatında Profilleme Teknolojilerine İlişkin Düzenlemeler 133
1. KVKK Kapsamında Profillemeye İlişkin Düzenlemeler ve Şeffaflık Hakları 134
a. KVKK m. 11 Kapsamında Otomatik Sistemler Vasıtasıyla Gerçekleştirilen Veri Analizinin Hukuki Zemini 134
b. KVKK m. 11 Kapsamında Münhasıran Otomatik Sistemler Vasıtasıyla Kişi Aleyhine Doğan Sonuca İtiraz etme Hakkı 135
c. KVKK m. 11 Kapsamında İnsan Müdahalesi Talep Etme Hakkı 136
d. KVKK Kapsamında Veri İşlemede Şeffaflığa İlişkin Düzenlemeler 136
2. KVKK Kapsamı Dışında Bırakılan veya Sınırlandırma Rejimi Öngörülen Haller 138
a. KVKK Kapsamı Dışında Bırakılan Haller 138
b. Sınırlandırma Rejimi Öngörülen Haller 142
c. Değerlendirme 143
İKİNCİ BÖLÜM
CEZA MUHAKEMESİ MEVZUATI KAPSAMINDA
PROFİLLEME TEKNOLOJİLERİ
I. BAZI HUKUK SİSTEMLERİNDE YER ALAN ÖZEL DÜZENLEMELER 145
A. Almanya 146
B. Hollanda 148
C. Avusturya 149
D. Belçika 150
E. Fransa 150
F. Değerlendirme 152
II. TÜRK MEVZUATINDA PROFİLLEME TEKNOLOJİLERİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ 153
A. Koruma Tedbirleri Kapsamında Profilleme Teknolojileri 154
1. Koruma Tedbirlerinin Temel Nitelikleri Çerçevesinde Profilleme Teknolojileri 155
a. Amaç Unsuru Bakımından Değerlendirme 155
b. Araç Olma Özelliği Bakımından Değerlendirme 157
c. Geçici Olma Özelliği Bakımından Değerlendirme 158
d. Kanunla Düzenlenme Zorunluluğu Açısından Değerlendirme 159
e. Gecikmesinde Tehlike Bulunma Unsuru Bakımından Değerlendirme 161
f. Görünüşte Haklı Olma Unsuru Bakımından Değerlendirme 163
g. Belirli Düzeyde Suç Şüphesine Dayanma Bakımından Değerlendirme 165
h. Ölçülü Olma Unsuru Açısından Değerlendirme 174
2. Profilleme Teknolojilerinin Arama Tedbiri İle Karşılaştırılması 179
a. Adli Arama ile Profilleme Teknolojilerinin Karşılaştırılması 179
b. Önleme Araması ile Profilleme Teknolojilerinin Karşılaştırılması 186
3. Profilleme Teknolojilerinin Fizik Kimlik Tespiti ile Karşılaştırılması 191
B. Bir Yaptırım Türü Olarak Güvenlik Tedbirleri Kapsamında Profilleme Teknolojileri 194
1. Failin Tehlikeliliği 194
2. Güvenlik Tedbirlerinin Genel Özellikleri 197
3. Güvenlik Tedbirlerinin Uygulanabilme Şartları 200
4. Profilleme Teknolojilerinin Güvenlik Tedbirleri ile Karşılaştırılması 203
III. PROFİLLEME TEKNOLOJİLERİNİN DELİL NİTELİĞİ 209
A. Delil Kavramı 209
B. Delil Türleri 217
1. Beyan Delilleri 220
a. Tanık beyanı 220
b. Profilleme Teknolojilerinin Tanık Beyanı Kapsamında Değerlendirilmesi 224
5. Bilimsel Deliller 227
a. Genel Olarak Bilimsel Delillerin Değerlendirilmesi 227
b. Profilleme Teknolojilerinin Bilimsel Deliller Kapsamında Değerlendirilmesi 236
C. Delil Aracı Olarak Profilleme Teknolojileri 244
1. Bilirkişilik 244
a. Genel Olarak Bilirkişilik Kavramı 244
b. Profilleme Teknolojileri ile Bilirkişiliğin Karşılaştırılması 248
D. Hukuka Aykırı Delil Kapsamında Profilleme Teknolojileri 256
1. Hukuka Aykırı Delil Kavramı 257
a. Bazı Hukuk Sistemlerinde Hukuka Aykırı Delil ve Delillerin Uzak Etkisi 260
b. Türk Mevzuatı Kapsamında Hukuka Aykırı Delil ve Delillerin Uzak Etkisi 266
c. AİHM Kararlarında Hukuka Aykırı Delil ve Delillerin Uzak Etkisi 274
6. Profilleme Teknolojilerinin Hukuka Aykırı Delil Kapsamında Değerlendirilmesi 278
a. Karşılaştırmalı Hukukta Hukuka Aykırı Delil Olarak Profilleme Teknolojileri ve İlgili İçtihatlar 278
b. Türk Mevzuatı Kapsamında Hukuka Aykırı Delil Olarak Profilleme Teknolojileri 283
aa. KVKK Hükümleri Kapsamında Hukuka Aykırılık 284
bb. Ceza Muhakemesi Hukuku Kapsamında Hukuka Aykırılık 289
cc. Değerlendirme 292
Sonuç 293
Kaynakça 303
Kavram Dizini 323
ÖZGEÇMİŞ 325