Yapay Zekanın Patent Hukuku Çerçevesinde Buluş Sahipliği
Av. Fatma Dilara İŞLER ALBAYRAK
İÇİNDEKİLER
TEŞEKKÜR . 7
ÖZET . 9
ABSTRACT . 11
İÇİNDEKİLER 13
KISALTMALAR . 19
GİRİŞ .23
BÖLÜM
YAPAY ZEKÂ KAVRAMI VE YAPAY ZEKÂNIN
HUKUKİ AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
1.1. YAPAY ZEKÂ KAVRAMI VE YAPAY ZEKÂNIN SÜREÇ İÇİNDEKİ GELİŞİMİ 27
1.1.1. Yapay Zekâ Kavramı ve Tanımı 27
1.1.2. Yapay Zekânın Gelişim Süreci 30
1.1.3. Yapay Zekânın Temel Özellikleri 34
1.1.3.1. Yaratıcılık 35
1.1.3.2. Öngörülemeyen Sonuçlar Ortaya Koyabilme. 36
1.1.3.3. Bağımsız İşlem Yapabilme 37
1.1.3.4. Rasyonel Zekâya Sahip Olma . 37
1.1.3.5. Sürekli gelişme . 38
1.1.3.6. Dış Verileri Öğrenebilme, Toplayabilme, Erişebilme ve
Dış Verilerle İletişim Kurabilme 39
1.1.3.7. Verimlilik ve Doğruluk 39
1.1.3.8. Alternatif Seçenekler Arasından Özgürce Seçim
Yapabilme 40
1.2. YAPAY ZEKÂNIN TÜRLERİ .41
1.2.1. Zayıf (Dar) Yapay Zekâ . 41
1.2.2. Güçlü (Genel) Yapay Zekâ 42
1.2.3. Süper Yapay Zekâ. 43
14 İçindekiler
1.3. YAPAY ZEKÂNIN İŞLEVLERİ BAKIMINDAN SINIFLANDIRILMASI 44
1.3.1. Tepkisel Yapay Zekâ44
1.3.2. Sınırlı Hafızaya Sahip Yapay Zekâ45
1.3.3. Zihin Kuramına Sahip Yapay Zekâ.45
1.3.4. Bilinç Sahibi Yapay Zekâ .46
1.4. YAPAY ZEKÂ VE MAKİNE ÖĞRENMESİ.47
1.4.1. Makine Öğrenimi Çeşitleri48
1.4.1.1. Denetimli Öğrenme 48
1.4.1.2. Denetimsiz Öğrenme 49
1.4.1.3. Derin Öğrenme .50
1.4.1.3.1. Bir Derin Öğrenme Örneği Olarak Deepfake 51
1.4.1.4. Pekiştirmeli Öğrenme .54
1.4.2. Yapay Zekâ-Robot Farkı55
1.5. YAPAY ZEKÂNIN GELİŞMESİYLE YOL AÇTIĞI TARTIŞMALAR VE HUKUKİ
AÇIDAN ÖNEMİ57
1.5.1. Fikri Mülkiyet Hukuku Açısından Yapay Zekânın Önemi 58
1.5.2. Patent Hukuku Açısından Yapay Zekânın Önemi61
BÖLÜM
YAPAY ZEKÂ BULUŞLARI VE PATENT HUKUKU
2.1. YAPAY ZEKÂNIN KATKISI OLAN BULUŞLARDA PATENTLENEBİLİRLİK VE
BULUŞ SAHİPLİĞİ66
2.1.1. Buluş Kavramı.66
2.1.2. Patent Verilebilirlik Şartlarının Yapay Zekâ Buluşları Açısından
Değerlendirilmesi .67
2.1.2.1. Yenilik Kavramı .69
2.1.2.2. Buluş Basamağı.72
2.1.2.3. Sanayiye Uygulanabilirlik74
2.1.3. Patent Koruması ile Amaçlanan Hususlar.75
2.1.4. Buluşçu Kavramı ve Buluş Sahipliği 78
2.1.5. Yapay Zekânın Buluş Sürecine Katkısına Göre Buluş Sahipliği81
2.1.6. Yapay Zekânın Buluş Sahibi Olarak Tanınması Gerektiğini
Savunan Görüşler .84
2.1.7. Yapay Zekânın Buluş Sahipliğini Reddeden Görüşler .85
2.1.8. Müşterek Buluş Sahipliği Görüşü87
İçindekiler 15
2.2. YAPAY ZEKÂYI BULUŞ SAHİBİ OLARAK GÖSTEREN BAŞVURULARIN
DEĞERLENDİRİLMESİ90
2.2.1. DABUS Buluşları ve Patent Başvuruları 90
2.2.2. Genel Çerçevede DABUS Başvurularında Verilen Kararların
Gerekçeleri 91
2.2.2.1. Patent Başvurusunda Şekil Şartına Aykırılık. 91
2.2.2.2. Buluş Sahipliği Açısından Hak Ehliyeti 94
2.2.2.2.1. DABUS’un Buluş Sahibi Olamayacağına
İlişkin Kararlar 94
2.2.2.2.1.1. Avrupa Patent Ofisi Başvurusu,
Ret Kararı ve Gerekçeleri . 94
2.2.2.2.1.2. Birleşik Krallık Fikri Mülkiyet
Ofisi Başvurusu, Ret Kararı ve
Gerekçeleri 98
2.2.2.2.1.3. Birleşik Devletler Marka ve
Patent Ofisi Başvurusu, Ret
Kararı ve Gerekçeleri . 102
2.2.2.2.1.4. Avustralya Patent Kurumu
Başvurusu, Ret Kararı ve
Gerekçeleri 104
2.2.2.2.1.5. Diğer Ülkelerdeki DABUS
Başvuruları, Ret Kararları ve
Gerekçeleri 107
2.2.2.2.2. DABUS’un Buluş Sahibi Olabileceğine İlişkin
Kararlar 108
2.2.2.2.2.1. Güney Afrika Patent Kurumu
Başvurusu, Kabul Kararı ve
Gerekçeleri 108
2.2.2.2.2.2. Avustralya Federal
Mahkemesinin Kabul Kararı ve
Gerekçeleri 110
2.2.2.3. Buluş Sahibine İlişkin Bilginin Kamuya Açıklanmasındaki
Menfaatin Değerlendirilmesi . 112
2.2.3. Patent Ofislerinin Kararlarının Değerlendirilmesi 113
2.3. TÜRK HUKUKUNDA YAPAY ZEKÂNIN BULUŞ SAHİPLİĞİ. 116
2.4. YAPAY ZEKÂNIN BULUŞÇU OLDUĞU DURUMLARDA GERÇEK KİŞİYE
PATENT HAKKI VERİLMESİ 117
2.5. YAPAY ZEKÂ TARAFINDAN PATENT HAKKINA TECAVÜZ 118
16 İçindekiler
BÖLÜM
YAPAY ZEKÂNIN BULUŞ GERÇEKLEŞTİRMESİ İLE ORTAYA ÇIKAN
HUKUKİ SORUNLAR, ÇÖZÜMLER VE İZLENEBİLECEK YÖNTEMLERE
DAİR DEĞERLENDİRME
3.1. YAPAY ZEKÂNIN HUKUKİ STATÜSÜ.121
3.1.1. Yapay Zekânın Kişilik Statüsünü Kabul Eden Görüşler121
3.1.1.1. Tüzel Kişilik Görüşü.121
3.1.1.2. Elektronik Kişilik Görüşü .122
3.1.2. Yapay Zekânın Kişilik Statüsünü Reddeden Görüşler .125
3.1.2.1. Klasik Mülkiyet Teorisi Görüşü .125
3.1.2.2. Kölelik Görüşü.126
3.2. YAPAY ZEKÂNIN ORTAYA KOYDUĞU BULUŞLAR İÇİN PATENT
SAHİPLİĞİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLER .126
3.2.1. Programcının Patent Hakkı Sahipliği.127
3.2.2. Yetkili Kullanıcının Patent Hakkı Sahipliği.128
3.2.3. Yapay Zekâ Sisteminin Sahibinin Patent Hakkı Sahipliği.129
3.2.4. Yapay Zekâ Buluşları Üzerinde Sözleşmeli Hak Sahipliği 130
3.3. YAPAY ZEKÂNIN BULUŞ ORTAYA KOYMASIYLA İLGİLİ KANUNİ
DÜZENLEME YAPMA GEREKLİLİĞİ.132
3.3.1. Yapay Zekâyla İlgili Kanuni Düzenleme Yapılması Gereğinin
Olumlu Sebepleri132
3.3.1.1. Patent Hukuku ve Patent Ofisleri Açısından Olumlu
Sebepler132
3.3.1.2. Ekonomik Açıdan Olumlu Sebepler 133
3.3.1.3. Rekabet Hukuku Açısından Olumlu Sebepler .135
3.3.1.4. Sorumluluk Hukuku Açısından Olumlu Sebepler 136
3.3.2. Yapay Zekâyla İlgili Kanuni Düzenleme Yapılmasının Olası
Olumsuz Sonuçları137
3.3.3. Mevcut Patent Sistemleri Değiştirilmeden Yapay Zekâ
Buluşlarının Korunması.137
3.3.4. Yapay Zekâ Buluşlarının Patent Sistemi Haricinde Korunması .139
3.3.5. Yapay Zekâ Buluşları İçin Patent Koruma Süresine Dair
Değerlendirme141
3.4. ULUSAL ve ULUSLARARASI ALANDA YAPAY ZEKÂ STRATEJİLERİ 142
3.4.1. Avrupa Birliği’nin Yapay Zekâ Alanındaki Stratejisi 143
3.4.2. Birleşik Krallık’ın Yapay Zekâ Alanındaki Stratejisi147
İçindekiler 17
3.4.3. Amerika Birleşik Devletleri’nin Yapay Zekâ Alanındaki Stratejisi. 149
3.4.4. Avustralya’nın Yapay Zekâ Alanındaki Stratejisi 151
3.4.5. Türkiye’nin Yapay Zekâ Alanındaki Stratejisi . 153
SONUÇ 157
KAYNAKÇA 161
EK 1. YAPAY ZEKÂNIN ZAMAN ÇİZELGESİ . 177
EK 2. DÜNYA GENELİNDE EN ÇOK YAPAY ZEKÂ PATENTİNE SAHİP OLAN
ŞİRKETLERİN GRAFİĞİ. 180
