^{Yargı Kararları Işığında}Anonim ve Limited Şirketlerde Kanuni Temsilcilerin Vergisel Sorumluluğu

Yargı Kararları Işığında Anonim ve Limited Şirketlerde Kanuni Temsilcilerin Vergisel Sorumluluğu konulu bu çalışma, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı’nda Prof. Dr. Emine KOBAN’ın danışmanlığında Yüksek Lisans tez çalışması olarak hazırlanmış olup, Prof. Dr. Ömer ÖZKAN, Prof. Dr. Emine KOBAN, Dr. Öğr. Üyesi Tayfun ERCAN’dan oluşan jüri tarafından oybirliği ile başarılı bulunmuştur.

Vergi sorumluluğu kamu hukuku ilişkisinden kaynaklanmakta ve vergiyi doğuran olay ile başlamaktadır. Vergi sorumluluğunun hukuki niteliği fer’i, bağımlı ve sınırsızdır. Bununla birlikte vergi hukukunda sorumluluğun müşterek ve müteselsil olması, kanundan ve sözleşmeden doğması, kusurlu ve kusursuz olması, rücu edilebilen rücu edilememesi gibi türleri bulunmaktadır.

Kişi kendisiyle ilgili bir hukuki işlemi yine kendisi yapar. Fakat bazen kişi, iradesiyle veya irade dışı bazı sebepler neticesinde hukuki işlemi bizzat kendisi yapamayabilir, işte burada kanuni temsilci rol almaktadır. Vergi hukukunda da kanuni temsilcilerin birçok ödev ve sorumlulukları bulunmaktadır. Söz konusu ödevleri kanunlarla düzenlenmiştir. İhmali halinde müeyyideleri bulunmaktadır.

Sermaye şirketlerinden olan anonim ve limited şirketlerin kanuni temsilcilerinin şirkete karşı ödev ve sorumluluklarının yanında, devlete karşı vergi sorumlulukları da bulunmaktadır. Bu sorumluluklar Vergi Usul Kanunu ve Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkında Kanun’da belirtilmiştir. Anonim şirketler ve limited şirketlerde kamu alacağına ilişkin kanuni temsilcilerin değişmesi, temsil sıfatının sona ermesi, ortaklığın devri ve tasfiye halinde sorumluluklarının sınırı belirlenmiştir. Vergi borcundan dolayı kanuni temsilcilere yapılacak ödeme emrinin tebliği, şekli, içeriği, itiraz yolları belirlenmiş ve çalışmamızda belirtilmiştir. Söz konusu şirketlerin kanuni temsilcilerinin vergisel sorumlulukları konusunda uygulamada sık sık problemler ve ihlaller yaşanmaktadır. Bu çalışma bu konuda ne ilk ne de son çalışmadır. Bu çalışmanın amacı son yıllarda gerçekleşen sorunlara dikkat çekmek ve teori ve uygulamada yaşanan sorunları dile getirerek bu konuda çözüm üretilmesini sağlamak amacıyla çalışma konusu olarak seçilmiştir. Çalışma kapsamında anonim ve limited şirketlerde kanuni temsilcinin vergisel sorumluluğunun mevzuattaki yeri, doktrindeki görüşler ve emsal Danıştay kararları bağlamında ele alınmıştır.

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ............................................................................................................................. 5
İÇİNDEKİLER .................................................................................................................... 7
SEMBOLLER VE KISALTMALAR ...................................................................................... 13
GİRİŞ ....................................................................................................................... 15
BİRİNCİ BÖLÜM
VERGİ HUKUKUNDA SORUMLULUK KAVRAMI, SORUMLULUĞUNUN HUKUKİ
NİTELİĞİ, TÜRLERİ VE KANUNİ TEMSİLCİLERİN SORUMLULUĞU
I. VERGİ HUKUKUNDA MÜKELLEFE İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR VE VERGİ
SORUMLULUĞU................................................................................................. 17
A. Vergi ve Vergilendirme Yetkisi .......................................................................... 17
B. Verginin Tarafları............................................................................................... 18
1. Vergi Alacaklısı ............................................................................................ 18
2. Vergi Borçlusu ............................................................................................. 19
C. Vergi Mükellefi.................................................................................................. 20
D. Vergi Sorumlusu................................................................................................ 22
E. Vergi Sorumlusu ile Vergi Mükellefinin Karşılaştırılması................................... 24
II. VERGİ SORUMLULUĞUNUN HUKUKİ NİTELİĞİ ................................................... 25
A. Vergi Sorumluluğunun Kamu Hukuku İlişkisinden Kaynaklanması.................... 25
B. Vergi Sorumluluğunun Vergiyi Doğuran Olay ile Başlaması .............................. 26
C. Vergi Sorumluluğunun Fer’i Nitelikte Olması.................................................... 27
D. Vergi Sorumluluğunun Bağımlı Nitelikte Olması ............................................... 28
E. Vergi Sorumluluğun Sınırsız Nitelikte Olması .................................................... 28
III. VERGİ HUKUKUNDA SORUMLULUK TÜRLERİ ..................................................... 29
A. Vergi Hukukunda Müşterek ve Müteselsil Sorumluluk ..................................... 29
B. Vergi Hukukunda Kanundan ve Sözleşmeden Doğan Sorumluluk .................... 30
C. Vergi Hukukunda Sınırlı ve Sınırsız Sorumluluk ................................................. 31
D. Vergi Hukukunda Kusurlu ve Kusursuz Sorumluluk........................................... 32
E. Vergi Hukukunda Rücu Edilebilen ve Rücu Edilemeyen Sorumluluk................ 33
8 İçindekiler
IV. VERGİ HUKUKUNDA KANUNİ TEMSİLCİLERİN ÖDEV VE SORUMLULUKLARI ........34
A. Kanuni Temsilci ................................................................................................. 34
B. Kanuni Temsilcinin Vergiye İlişkin Ödevleri....................................................... 38
1. Bildirimde Bulunmak ................................................................................... 38
2. Defter Tutmak ............................................................................................. 38
3. Defter ve Belgeleri Muhafaza ve İbraz Etmek ............................................. 39
4. Bilgi Vermek ................................................................................................ 40
5. Beyanname Vermek .................................................................................... 41
6. Vergi ve Cezalarının Ödenmesi.................................................................... 42
V. VERGİ USUL KANUNU AÇISINDAN KANUNİ TEMSİLCİLERİN
SORUMLULUĞU .................................................................................................44
VI. AMME ALACAKLARININ TAHSİLİ USULÜ HAKKINDAKİ KANUN AÇISINDAN
KANUNİ TEMSİLCİLERİN SORUMLULUĞU............................................................47
İKİNCİ BÖLÜM
ANONİM VE LİMİTED ŞİRKETLERDE
KANUNİ TEMSİLCİLERİN VERGİSEL SORUMLULUĞU
I. ANONİM ŞİRKETLERDE KANUNİ TEMSİLCİNİN VERGİSEL SORUMLULUĞU...........49
A. Anonim Şirket.................................................................................................... 49
1. Tanımı ve Unsurları ..................................................................................... 49
a. Şahıs ...................................................................................................... 50
b. Amaç ve Konu........................................................................................ 50
c. Ortak sayısı ............................................................................................ 51
d. Ticaret Ünvanı ........................................................................................ 52
e. Sermaye ................................................................................................. 53
f. Sorumluluk ............................................................................................. 53
2. Kanuni Temsilcileri ...................................................................................... 54
B. Anonim Şirketlerde Kanuni Temsilcilerin Vergisel Sorumluluğu ....................... 57
II. LİMİTED ŞİRKETLERDE KANUNİ TEMSİLCİNİN VERGİSEL SORUMLULUĞU............58
A. Limited Şirket .................................................................................................... 58
1. Tanımı ve Unsurları ...................................................................................... 58
a. Şahıs ..................................................................................................... 60
b. Amaç ve Konu........................................................................................ 60
c. Ticaret Ünvanı ....................................................................................... 61
d. Sermaye................................................................................................. 61
İçindekiler 9
e. Sınırlı Sorumluluk .................................................................................. 63
f. Tüzel kişilik ............................................................................................ 63
2. Organlar ...................................................................................................... 63
3. Kanuni Temsilcileri ...................................................................................... 64
B. Limited Şirketlerde Kanuni Temsilcilerin Vergisel Sorumluluğu........................ 67
III. KANUNİ TEMSİLCİLERİN MİRASÇILARININ VERGİSEL SORUMLULUĞU................ 71
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
ANONİM VE LİMİTED ŞİRKETLERDE KANUNİ TEMSİLCİLERİN
VERGİ SUÇ VE CEZA SORUMLULUĞU, ŞİRKET VERGİ BORCUNDAN
DOĞAN SORUMLULUĞUN HUKUKİ NİTELİĞİ
I. KANUNİ TEMSİLCİLERİN İDARİ VERGİ SUÇ VE CEZALARI KARŞISINDAKİ
SORUMLULUKLARI VE ŞARTLARI........................................................................ 75
II. KANUNİ TEMSİLCİLERİN SORUMLULUĞUNUN HUKUKİ NİTELİĞİ ........................ 78
A. Kanuni Temsilcilerin Kamu Alacağı Sorumluluğunun Hukuki Niteliği................ 78
1. Kusurlu Sorumluluk Kusursuz Sorumluluk Mahiyeti.................................... 80
a. Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun Bakımından ........... 80
b. Vergi Usul Kanunu Bakımından ............................................................. 82
2. Fer’i Sorumluluk Mahiyeti ........................................................................... 83
3. Müteselsil Sorumluluk Mahiyeti.................................................................. 85
4. Sınırsız Sorumluluk Mahiyeti....................................................................... 88
B. Kanuni Temsilcilerin Vergi Hukuku Bakımından Sorumluluğunun Hukuki
Niteliği ............................................................................................................... 90
III. SERMAYE ŞİRKETİNİN YÖNETİM VE TEMSİLE YETKİLİ OLAN KİŞİLERİN
SORUMLULUĞUNA İLİŞKİN ÖZEL ŞARTLAR......................................................... 91
A. Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun Gereğince Öngörülen
Koşullar ............................................................................................................. 91
1. Amme Alacaklarını Tahsil Usulü Hakkında Kanun Kapsamında Talep
Edilebilir Bir Alacağın Olması....................................................................... 91
2. Tahsil İmkânsızlığının Bulunması................................................................. 91
B. Vergi Usul Kanunu Gereğince Öngörülen Koşullar............................................ 92
1. Vergi Usul Kanunu Kapsamında Talep Edilebilir Bir Alacağın
Bulunması.................................................................................................... 92
2. Vergi Ödevlerinin Yerine Getirilmemiş Olması............................................ 93
3. Vergi Ödevlisinin Kusurlu Olması ................................................................ 94
4. Takibin Sonuçsuz Kalması............................................................................ 95
10 İçindekiler
5. İlliyet Bağı Bulunması ................................................................................. 96
IV. ANONİM VE LİMİTED ŞİRKETLERDE YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN KAMU
ALACAĞINDAN SORUMLU TUTULABİLME ŞARTLARI...........................................97
A. Anonim Şirketlerde Yönetim Kurulu Üyelerinin Kamu Alacağından
Sorumlu Tutulabilme Şartları ............................................................................ 97
1. Yönetim Kurulu Üyesinin Sorumlu Olması .................................................. 97
2. Kamu Alacağının Mükellefi ya da Sorumlusu Anonim Şirketten
Tahsil Edilememiş Olması............................................................................ 98
3. Yönetim Kurulu Üyesinin Temsile Yetkili Olması ......................................... 99
4. Yönetim Kurulu Üyesinin Görev Dönemine İlişkin Bir Kamu Alacağı
Olması: ...................................................................................................... 100
B. Limited Şirketlerde Yönetim Kurulu Üyelerinin Kamu Alacağından
Sorumlu Tutulabilme Şartları .......................................................................... 100
V. ANONİM ŞİRKETLER VE LİMİTED ŞİRKETLERDE KAMU ALACAĞINA İLİŞKİN
KANUNİ TEMSİLCİLERİN DEĞİŞMESİ, TEMSİL SIFATININ SONA ERMESİ,
ORTAKLIĞIN DEVRİ VE TASFİYE HALİNDE SORUMLULUKLARININ SINIRI ...........103
A. Kanuni Temsilcinin Değişmesi ......................................................................... 106
1. Anonim Şirketlerde Kanuni Temsilcinin Değişmesi Durumunda
Sorumluluk ................................................................................................ 106
2. Limited Şirketlerde Kanuni Temsilcinin Değişmesi Durumunda
Sorumluluk ................................................................................................ 110
B. Temsil Sıfatının Sona Ermesi ........................................................................... 111
C. Ortaklığın Devri ............................................................................................... 115
1. Anonim Şirketlerde Ortaklığın Devri Durumunda Sorumluluk .................. 115
2. Limited Şirketlerde Ortaklığın Devri Durumunda Sorumluluk................... 118
D. Tasfiye Halinde ................................................................................................ 120
1. Anonim ve Limited Şirketlerde Tasfiye Hali............................................... 120
2. Anonim ve Limited Şirketlerde Tasfiye Halinde Sorumluluk........................ 125
VI. İFLAS İDARESİNİN SORUMLULUĞU ...................................................................127
VII. MURAHHAS ÜYELERİN SORUMLULUĞU...........................................................128
VIII. KANUNİ TEMSİLCİNİN ÖDEME EMRİ İLE TAKİBİ................................................130
A. Ödeme Emrinin Şekli....................................................................................... 130
B. Ödeme Emrinin Tebliği.................................................................................... 132
C. Ödeme Emrine İtiraz ....................................................................................... 134
1. Yetki, Şekil, Sebep, Konu ve Maksat Unsurları Yönlerinden Hukuka
Aykırılığa Dair İtirazlar ............................................................................... 135
a. Yetki Unsuru ....................................................................................... 135
İçindekiler 11
b. Şekil Unsuru ........................................................................................ 136
c. Sebep Unsuru ...................................................................................... 137
d. Konu Unsuru........................................................................................ 138
e. Maksat Unsuru .................................................................................... 138
2. Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Kanunu’nun 58. Madde Yönünden
İtirazlar....................................................................................................... 138
a. Borcun Olmadığına Dair İtiraz ............................................................. 138
b. Borcun Ödendiğine Dair İtiraz ............................................................. 139
c. Borcun Zamanaşımına Uğradığına Dair İtiraz ...................................... 139
SONUÇ ...................................................................................................................141
KAYNAKÇA .............................................................................................................145