^{Yargı Kararları Işığında}İdari İşlemin Geriye Yürümezliği İlkesi ve Geri Alma İstisnası

Dr. Derya Deviner ERGUVAN

• ÖNSÖZ- VII
• İÇİNDEKİLER- XI
• KISALTMALAR- XIX
• GİRİŞ- 1
• BİRİNCİ BÖLÜM
• TEMEL İLKE OLARAK
• KANUNLARIN GERİYE YÜRÜMEZLİĞİ İLKESİ
• I. - KANUNLARIN GERİYE YÜRÜMEZLİĞİ İLKESİNİ TEMEL İLKE YAPAN NEDENLER- 3
• A. - Tarihsel Nedenler- 4
• B. - Hukuksal Nedenler- 7
• II. - KANUNLARIN ZAMAN BAKIMINDAN UYGULANMA SORUNU- 10
• A. - Genel Olarak- 10
• B. - Temel Norm: Birbirini İzleme Normu- 12
• C. - Yardımcı Normlar- 13
• 1. - Etkiyi Sürdürme Normu- 13
• 2. - Geriye Yürüme Normu- 17
• a. - Geriye Yürümenin Anlamı- 17
• b. - Geriye Yürüme Türleri- 19
• (1)- Gerçek Olmayan Geriye Yürüme (Derhal Uygulama Normu)- 20
• (a)- Öğretinin Yaklaşımı- 20
• (b)- Anayasa Mahkemesi'nin Yaklaşımı- 24
• (2)- Gerçek Geriye Yürüme- 32
• III. - KANUNLARIN GERİYE YÜRÜMESİNİN HUKUKİ SAKINCALARI- 35
• IV. - KANUNLARIN GERİYE YÜRÜMEZLİĞİ İLKESİ- 41
• A. - Hukuki Niteliği- 41
• B. - Tanım- 47
• C. - Hukuki Dayanakları- 53
• 1. - Hukuki Güvenlik İlkesi- 53
• 2. - Hukuki İstikrar İlkesi- 57
• 3. - Kazanılmış Haklara Saygı İlkesi- 58
• 4. - Haklı Beklentiler- 63
• D. - İlkenin İstisnaları- 64
• 1. - Kamu Yararı ve Kamu Düzeni Amacıyla Geriye Yürüyen Kanunlar- 66
• 2. - Lehe Nitelikte Geriye Yürüyen Kanunlar- 71
• İKİNCİ BÖLÜM
• İDARİ İŞLEMİN
• GERİYE YÜRÜMEZLİĞİ İLKESİ
• I. - İDARİ İŞLEMİN GERİYE YÜRÜMESİ KAVRAMI- 77
• A. - Genel Olarak- 77
• B. - İmza Kuramı - Yayın ve Bildirim Kuramı- 79
• C. - Kanunun Geriye Yürümesi İle İdari İşlemin Geriye Yürümesi İlişkisi- 83
• II. - MADDİ TÜRÜNE GÖRE İDARİ İŞLEMİN GERİYE YÜRÜMESİ- 88
• A. - Düzenleyici İşlemlerin Geriye Yürümesi- 89
• 1. - Geriye Yürümenin Düzenleyici İşlemlere Özgü Genel Görünümü- 89
• 2. - Zaman İçinde Etkiyi Belirleyen Ölçütler- 90
• a. - Sabitlenmiş Statü ve Sürmekte Olan Statü Ayrımı- 91
• b. - Kurucu Koşullarda Değişiklik ve Sürdürücü Koşullarda Değişiklik Ayrımı- 97
• 3. - Düzenleyici İşlemlerin Geriye Yürüme Türleri- 104
• a. - Gerçek Olmayan Geriye Yürüme- 104
• (1)- Yeni Kuralın Derhal Uygulanması- 106
• (2)- İdarenin Güvenli Geçiş Sağlama Yükümlülüğü- 107
• (a)- Geçiş Düzenlemelerinin Gerekliliğini Reddeden Danıştay Yaklaşımı- 109
• (b)- Geçiş Düzenlemelerinin Gerekliliğini Kabul Eden Danıştay Yaklaşımı- 113
• b. - Gerçek Geriye Yürüme- 120
• (1)- Gerçek Geriye Yürümenin Anlamı- 120
• (2)- Gerçek Geriye Yürümenin Belirme Şekilleri- 123
• (a)- Açıkça Geçmişe Yürüyen Düzenlemeler- 125
• (b)- İdarenin Yorumuyla Geçmişe Yürütülen Düzenlemeler- 127
• B. - Birel İşlemlerin Geriye Yürümesi- 129
• III. - GERİYE YÜRÜMENİN DOĞURDUĞU HUKUKİ SAKINCALAR- 133
• A. - Genel Olarak- 133
• B. - Gerçek Olmayan Geriye Yürümenin Doğurduğu Sakıncalar- 135
• C. - Gerçek Geriye Yürümenin Doğurduğu Sakıncalar- 136
• IV. - İDARİ İŞLEMİN GERİYE YÜRÜMEZLİĞİ İLKESİ- 142
• A. - Hukuki Niteliği- 142
• B. - Tanım- 150
• 1. - Öğretideki Tanımlar- 150
• 2. - Danıştay Kararlarındaki Tanımlar- 158
• 3. - Bir Tanım Önerisi- 163
• C. - Hukuki Dayanakları- 169
• 1. - Hukuki Güvenlik İlkesi- 170
• 2. - Kazanılmış Haklara Saygı İlkesi ve Müesses Durum- 176
• a. - Kazanılmış Haklara Saygı İlkesi- 176
• (1)- Öğretideki Genel Yaklaşım- 177
• (2)- Yargı Kararlarındaki Genel Yaklaşım- 180
• (a)- Kavramın Fonksiyonelliği- 183
• (b)- Kuralın Kendiliğinden Uygulanacak Hale Gelmesi- 190
• (c)- Kazanılmış Hakka Geleceğe Yönelik Dokunma Yasağı- 195
• (d)- Kolluk Hizmetleri Alanında Kazanılmış Haklar- 200
• (3)- Genel Değerlendirme- 205
• b. - Müesses Durum- 206
• 3. - İdari İstikrar İlkesi- 208
• 4. - Haklı Beklentilerin Korunması İlkesi- 215
• a. - Genel Olarak- 215
• b. - Haklı Beklenti Kavramının Tarihçesi- 216
• c. - Türk İdare Hukuku'nda Kavrama Yaklaşım- 225
• (1)- Öğretideki Yaklaşımlar- 225
• (2)- Yargı Kararlarındaki Yaklaşımlar- 227
• (a)- Anayasa Mahkemesi'nin Yaklaşımı- 227
• (b)- Askeri Yüksek İdare Mahkemesi'nin Yaklaşımı- 229
• (c)- Danıştay'ın Yaklaşımı- 231
• (3)- Bir Tanım Önerisi- 246
• V. - İDARİ İŞLEMİN GERİYE YÜRÜMEZLİĞİ İLKESİNİN İSTİSNALARI- 250
• A. - Kamu Yararı ve Kamu Düzeni Gerekçeli İşlemler- 250
• B. - Olumlu Sonuç Doğuran İşlemler- 255
• C. - İptal Kararları Nedeniyle Tesis Edilen İşlemler- 257
• D. - Geri Alma İşlemi- 258
• ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
• İLKENİN İSTİSNASI OLARAK GERİ ALMA İŞLEMİ
• I. - GENEL OLARAK- 259
• II. - GERİ ALMA KAVRAMI- 260
• A. - Tanım- 263
• B. - Geri Alma İşlemine Benzer Kavramlar ve Ayrımı- 267
• 1. - Kaldırma İşlemi- 267
• 2. - Değiştirme İşlemi- 274
• 3. - Düzeltme İşlemi- 277
• 4. - İptal Kararı- 280
• III. - GERİ ALMA İŞLEMİNİN UNSURLARI- 281
• A. - Yetki Unsuru- 281
• 1. - İdari İşlemi Yapan Makamın Yetkisi- 282
• a. - Yetkide Paralellik İlkesi- 282
• b. - Yetkisiz Makamın Geri Alma Yetkisi- 285
• (1)- İşlemi Yaparken Yetkisiz Olan Makam- 285
• (2)- İşlemi Yaptıktan Sonra Yetkisiz Olan Makam- 287
• c. - İdari Kesinlik Taşıyan İşlemleri Geri Alma Yetkisi- 291
• 2. - İdari İşlemi Yapan Makamın Dışındaki Makamların Yetkisi- 299
• a. - Hiyerarşik Makamın Yetkisi- 299
• b. - Vesayet Makamının Yetkisi- 302
• c. - Bir Başka Makamın İşlemi Tanımama Yetkisi- 306
• 3. - Zincir İşlemlerde Yetki- 309
• B. - Şekil Unsuru- 313
• 1. - Şekil Unsurunun Anlamı- 313
• 2. - Şekilde ve Usulde Paralellik İlkesi- 317
• 3. - Açık - Zımni Geri Alma- 321
• C. - Neden Unsuru- 324
• D. - Konu Unsuru- 326
• E. - Amaç Unsuru- 326
• IV. - GERİ ALMAYA KONU OLABİLECEK İŞLEMLERİN BELİRLENMESİ- 327
• A. - Genel Olarak- 327
• B. - Hukuka Uygun İşlemler- 328
• 1. - Hak Doğurmayan İşlemler- 328
• a. - Geri Almanın Mümkün Olabileceği Durumlar- 331
• b. - Kaldırmanın Mümkün Olabileceği Durumlar- 334
• 2. - Hak Doğuran İşlemler- 336
• C. - Hukuka Aykırı İşlemler- 340
• 1. - Hukuka Aykırılığın Tespiti- 342
• a. - İdare Tarafından Tespiti- 342
• (1)- Hukuka Aykırılığın Geniş Anlaşılması Meselesi- 342
• (2)- İdari Yargının Red Kararının Etkisi- 347
• b. - Yargı Yeri Tarafından Tespiti- 348
• (1)- İdari Bir Davada Yapılan Hukuka Aykırılık Tespiti- 349
• (2)- İçtihadı Birleştirme Kararlarının Etkisi- 351
• (3)- Anayasa Mahkemesi İptal Kararlarının ve Bireysel Başvuru Kararlarının Etkisi- 354
• (a)- İptal Kararlarının Geri Alma İşlemine Etkisi- 354
• (b)- Bireysel Başvuru Kararlarının Geri Alma İşlemine Etkisi- 362
• 2. - Geri Alınacak İşlemin Niteliği- 365
• a. - Hak Doğurmayan İşlemler- 366
• b. - Yararlandırıcı İşlemler- 369
• D. - Genel Değerlendirme- 372
• V. - GERİ ALMA İŞLEMİNDE SÜRE MESELESİ- 373
• A. - Süre Sınırlandırmasının Gerekliliği- 374
• 1. - Süre Sınırının Olmamasının Sakıncaları- 374
• 2. - Yargı Yerlerinin Genel Yaklaşımı- 377
• B. - Süreye İlişkin Kabul Edilen Ölçütler- 379
• 1. - Makul Süre Ölçütü- 379
• a. - Hatalı Terfii ve Atamalarda Makul Süre- 380
• b. - Hatalı Terfii ve Atamalar Dışında Makul Süre- 383
• 2. - Her Zaman Geri Alma Ölçütü- 386
• a. - 1973 Tarihli Danıştay ve Yargıtay İBK Kararları- 386
• b. - Yokluk, Açık Hata ve İlgilinin Hilesi veya Gerçek Dışı Beyanı- 389
• (1)- Yokluk- 389
• (2)- Açık Hata- 391
• (3)- İlgilinin Hilesi veya Gerçek Dışı Beyanı- 398
• 3. - Dava Açma Süresi Ölçütü- 401
• C. - Sürenin Başlama Zamanı- 408
• D. - Süreye Uyulmamasının Sonuçları- 410
• 1. - İdari İşlemin Geriye Yürümezliği İlkesi Yeniden Etkin Olur- 410
• 2. - Müesses Durum Doğar- 410
• 3. - Hukuka Uygunluk Ancak İleriye Yönelik Sağlanabilir- 413
• VI. - GERİ ALMA İŞLEMİNİN SONUÇLARI- 419
• A. - Hukuka Uygun Geri Almanın Sonuçları- 419
• 1. - Hukuki Etki Geçmişe Yürür- 420
• a. - Genel Anlamda Hukuki Etkinin Geçmişe Yürümesi- 420
• b. - Birel İşlemlere Etkisi- 424
• (1)- Kendiliğinden Sonuç Doğurup Doğurmamasına Göre Etki- 424
• (a)- Geri Almanın Kendiliğinden Sonuç Doğurması- 424
• (b)- İdarenin İşlem Tesis Etme Zorunluluğu- 425
• (2)- İdarenin Geri Aldığı İşlemi Yinelemesi- 430
• (3)- Geri Alma Sonrası Koşulların Değişmesi- 432
• (4)- Geri Almanın Başka Birel İşlemleri Etkilemesi- 434
• (a)- Temel İşlemin Sonuç İşlemi Etkilemesi- 435
• (i)- Süreye Bağlı Etki- 435
• (ii)- Süreden Bağımsız Etki- 437
• (b)- Benzer İşlemlere Etkisi- 441
• c. - Düzenleyici İşlemlere Etkisi- 442
• (1)- Eski Düzenleme Kendiliğinden Geri Gelir- 443
• (2)- Düzenleyici İşlemlere Dayanılarak Yapılan Birel İşlemlerin Durumu- 446
• 2. - İptal Davası Konusuz Kalır- 450
• 3. - İdarenin Sorumluluğu Doğabilir- 452
• B. - Hukuka Aykırı Geri Almanın Sonuçları- 457
• 1. - İptal Davasına Konu Olabilir- 458
• 2. - Yeni Bir Geri Alma İşlemine Konu Olabilir- 459
• 3. - İdarenin Sorumluluğu Doğabilir- 459
• SONUÇ- 463
• KAYNAKÇA- 475