Yargı Kararları Işığında Kamu Zararı

Dr. Hasan AKGEDİK

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ III

KISALTMALAR LİSTESİ XIII

GİRİŞ . 1

BİRİNCİ BÖLÜM

KAMU ZARARININ TANIMI, BENZER VEYA YAKIN KAVRAMLAR, TARİHİ GELİŞİMİ, ORTAYA ÇIKIŞI VE HİZMET KUSURU İLİŞKİSİ

1. Kamu Zararının Tanımı, Benzer Veya Yakın Kavramlar . 5

1.1. Kamu Zararının Tanımı ve Kavram Sorunu . 5

1.1.1. Kamu Zararının Ortaya Çıkışı . 5

1.1.2. Kamu Zararının Tanımı . 13

1.2. Kamu Zararının Sujesi (Zarardan Kimin Sorumlu Olacağı Konusu) . 15

1.3. Kamu Zararına Yönelik Eleştiriler . 20

2. Kamu Zararına Benzer Kavramlar Ve Tanımda Kullanılan Kavramlar . 23

2.1. Görev Zararı . 23

2.2. Hazine Zararı 26

2.3. İdare Zararı . 27

2.4. Kamu Zararına Yönelik Emare Kavramı . 27

2.5. Kamu Zararı Alacağı Kavramı . 28

2.6. Kamu Zararının Tanımında Yer Alan Kamu Kaynağı Kavramı . 31

3. Kamu Zararının Tespitinin Gerekliliği 34

4. Kamu Zararının Tarihi Gelişimi Ve Yasal Dayanakları . 38

5. Kamu Zararının Diğer Hukuk Dalları İle İlişkisi 52

5.1. İdare Hukuku - Kamu Zararı İlişkisi 52

5.2. Borçlar Hukuku - Kamu Zararı İlişkisi 55

5.3. Ceza Hukuku - Kamu Zararı İlişkisi 56

6. Kamu Zararının Şartları . 60

6.1. Fiil 61

6.1.1. Olumlu Davranış (Hareket) . 62

6.1.2. Olumsuz Davranış (Hareketsiz Kalma) . 62

6.1.3. Fiil ve Kamu Zararı İlişkisi . 63

6.1.4. Kamu Görevlilerinin Etik Dışı Davranışları ve Kamu Zararı . 66

6.2. Zarar . 71

6.2. 1. Maddi Zarar – Manevi Zarar ve Kamu Zararı 72

6.2.2. Fiili Zarar ve Kamu Zararı . 73

6.2.3. Mahrum Kalınan Kar ve Kamu Zararı 74

6.2.4. Doğrudan Zarar ve Kamu Zararı . 74

6.2.5. Muhtemel Zarar ve Kamu Zararı . 75

6.2.6. Kamu Zararının Ortaya Çıkışı . 75

6.2.6.1. Kamu Kaynağında Artışa Engel Olunması Nedeniyle Kamu Zararının Ortaya Çıkışı 79

6.2.6.2. Kamu Kaynağında Eksilmeye Sebep Olunmasından Dolayı Kamu Zararının Ortaya Çıkışı 85

6.3. Kusur 90

6.3.1. Kast (Dolus) . 92

6.3.2. İhmal (Culpa) . 97

6.4. İlliyet Bağı 101

6.4.1. İlliyet Bağının Tanımı . 101

6.4.2. İlliyet Bağı Teorileri 101

6.4.2.1. Şart Teorisi . 102

6.4.2.2. Uygun İlliyet Bağı Teorisi . 103

6.4.2.3. Birden Çok Sebep ve İlliyet Bağı 103

6.4.3. İlliyet Bağı - Kamu Zararı İlişkisi . 105

6.4.4. İlliyet Bağını Kesen Haller 107

6.4.4.1. Mücbir Sebep – Zorunlu Haller – Beklenmeyen Durumlar . 108

6.4.4.2. Zarar Görenin Kusuru 111

6.4.4.3. Üçüncü Şahsın Kusuru . 112

7. Kamu Zararı - Hizmet Kusuru İlişkisi . 113

7.1. İdari Kusur – Kamu Zararı İlişkisi . 113

7.2. Kişisel Kusur - Kamu Zararı İlişkisi 115

7.3. Salt Kişisel Kusur – Kamu Zararı İlişkisi 124

7.4. Görev Kusuru - Kamu Zararı İlişkisi . 125

İKİNCİ BÖLÜM

KAMU ZARARININ TESPİTİ, TAHSİLİ VE HUKUKİ SONUÇLARI

1. Kamu Zararının Tespiti . 135

1.1. Kamu Zararının Tespit Şekilleri . 135

1.1.1. Kamu Zararının Denetim Yoluyla Tespiti ve Denetime İlişkin Kavramlar . 135

1.1.1.1. Denetim 135

1.1.1.2. Mali Denetim . 138

1.1.1.3. İç Denetim 140

1.1.1.4. Dış Denetim . 141

1.1.1.5. Yüksek Denetim . 142

1.1.1.6. Denetim ve Kamu Zararı İlişkisi 142

1.2. Kamu Zararının Kontrol Yoluyla Tespiti . 144

1.2.1. Kamu Zararının İnceleme Yoluyla Tespiti 146

1.2.2. Kamu Zararının İdari Denetim Yoluyla Tespiti 147

1.2.3. Kamu Zararının Kesin Hükme Bağlama Yoluyla Tespiti 149

1.2.4. Kamu Zararının Yargı Kararıyla Tespiti . 150

2. Kamu Zararının Takibine İlişkin Hukuki Süreç 151

2.1. Kamu Zararı Alacağının Tebliği ve Kesinleşmesi . 151

2.1.1. Kamu Zararı Alacağının Tebliği 151

2.1.2. Kamu Zararı Alacağına İtiraz 152

2.1.3. Kamu Zararı Alacağının Kesinleşmesi 153

2.2. Kamu Zararı Alacağında Faiz 154

3. Kamu Zararı Alacağının Tahsili 156

3.1. Kamu Zararı Alacağının Tahsilinde Uygulanacak İlkeler . 156

3.1.1. Borçluya Kolaylık Sağlanması İlkesi 156

3.1.2. Kamu Zararı Alacağının Güvence Altına Alınması İlkesi 157

3.1.3. Kamu Zararı Alacağı İçin Hapis Cezası Uygulanmaması İlkesi 158

3.1.4. Kamu Zararı Alacağının Para İle Tahsil Edilmesi İlkesi 159

3.1.5. Kamu Zararı Alacağının Borçlunun Rızası Olmadan Re’sen Tahsilat Yapılmaması İlkesi 160

3.2. Kamu Zararı Alacağının Tahsilin Gerekliliği 161

3.3. Kamu Zararı Alacağı Tahsil Usulleri . 162

3.3.1. Rızaen Tahsil . 162

3.3.2. Sulh Yoluyla Tahsil . 163

3.3.3. Takas Yoluyla Tahsil . 166

3.3.4. İcra Yoluyla Tahsil 168

3.4. Kamu Zararında Taksitlendirme 169

3.4.1. Yazılı Başvuru Şartı . 169

3.4.2. Taksitlendirmede Yetki . 169

3.4.3. Taksitlendirme Süresi ve Esasları 170

3.4.4. Taksitlerin Ödenmemesi Durumunda Yapılması Gerekenler . 170

4. Kamu Zararında Zamanaşımı 170

5. Kamu Zararı Alacağının Silinmesi 172

6. Kamu Zararının Hukuki Sonuçları 175

6.1. Kamu Zararının İdare Ve Kamu Görevlisi Bakımından Hukuki Sonuçları 175

6.1.1. Suç İhbarında Bulunulması, Disiplin Soruşturması Veya Kovuşturma Açılması 175

6.1.2. İdari Tasarruflar . 177

6.1.2.1. Para Cezası Verilmesi 179

6.1.2.2. Kıst Maaş Uygulanması . 179

6.1.2.3. Görevden Uzaklaştırma İşlemi . 180

6.1.2.4. Disiplin Cezası Verilmesi 180

6.1.2.5. Görev Yeri Değişikliği . 184

6.1.3. Tazmin Yolunun İşletilmesi 186

6.2. Kamu Zararının Sebep Olan Kişiler Bakımından Sonuçları 191

6.2.1. Hareketsiz Kalma 191

6.2.2. Ödeme Yapılması 191

6.2.3. İtiraz Yoluna Başvuru 192

6.2.4. Yargı Yoluna Başvuru . 192

7. Kamu Zararı Ve Rücu . 195

7.1. Rücunun Tanımı . 195

7.2. Rücunun Kanuni Dayanakları 197

7.3. Rücunun Şartları . 199

7.4. Rücunun Zorunlu Olup Olmadığı Meselesi . 200

7.5. Rücuda Zamanaşımı . 202

7.6. Rücuda Görevli Yargı Yeri 203

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

BAZI ÜLKELERDE KAMU ZARARI UYGULAMALARI

1. Bazı Ülkelerde Kamu Zararı . 207

1.1. Kavramın Uluslararası Hukukta Genel Görünümü 207

2.Ülkeler Bazında Kamu Zararı 208

2.1. Almanya . 208

2.1.1. Kamu Zararı ve Hukuki Dayanakları 208

2.1.2.Kamu Zararının Tespiti 211

2.1.3. Kamu Zararının Tahsili . 215

2.2. Amerika Birleşik Devletleri . 217

2.2.1. ABD Mali Yönetim Ödeme Sistemi ve Sorumluluk İlişkisi - Tarihi Gelişimi 217

2.2.2.Kamu Zararı ve Hukuki Dayanakları . 221

2.2.3.Kamu Zararından Sorumlular . 224

2.2.3.1. Sayman (Accountable Officer) 225

2.2.3.2. Tasdik (Onay) Memurları( Certifying Officers) . 225

2.2.3.3. Tediye Memurları( Disbursing Officers) . 225

2.2.3.4. Kasiyerler( Cashiers) 226

2.2.3.5. Tahsilat Memurları (Collecting Officers) 227

2.2.3.6. Diğer Memurlar ve Sorumlular (Other Agents and Custodians) . 227

2.2.4.Kamu Zararının Tespiti ve Tahsili 228

2.2.5. Sorumlululuğu Ortadan Kaldıran Haller . 234

2.2.5.1. Yangın ve Doğal Afetler 234

2.2.5.2. Hırsızlıktan Dolayı Kayıplar 234

2.2.5.3. Yolsuzluk (Zimmetine Geçirme- Embezzlement) 235

2.2.5.4. Açıklanmamış Kayıp (Zarar) veya Eksiklikler 235

2.2.5.5. Güvenlik Önlemlerinin Alınmış Olması 236

2.2.5.6. Sevkiyat Kayıpları 237

2.2.5.7. Hafifletici Sebepler 238

2.2.6. Zamanaşımı . 238

2.3. Avrupa Birliği’nde Kamu Zararı 238

2.3.1. Kamu Zararı ve Hukuki Dayanakları 238

2.3.2. Kamu Zararının Tespiti . 239

2.4. Avustralya 241

2.4.1. Kamu Zararı ve Hukuki Dayanakları 241

2.4.2. Kamu Zararının Tespiti . 243

2.5. Avusturya . 244

2.5.1. Kamu Zararı ve Hukuki Dayanakları 244

2.5.2. Kamu Zararının Tespiti . 246

2.6. Fransa . 247

2.6.1. Kamu Zararı ve Hukuki Dayanakları 247

2.6.2. Kamu Zararının Tespiti . 248

2.7.İngiltere . 255

2.7.1.Kamu Zararı ve Hukuki Dayanakları . 255

2.7.2.Kamu Zararının Tespiti ve Denetim . 257

2.8. İspanya 259

2.8.1. Kamu Zararı ve Hukuki Dayanakları 259

2.8.2. Kamu Zararının Tespiti . 265

2.8.3. Kamu Zararının Tahsili . 268

2.9. İtalya . 270

2.9.1. Kamu Zararı ve Hukuki Dayanakları 270

2.9.2. Kamu Zararının Tespiti . 271

2.10. Kanada 273

2.10.1. Kamu Zararı ve Hukuki Dayanakları 273

2.10.2. Kamu Zararının Tahsili . 276

2.11. Portekiz . 278

2.11.1. Kamu Zararı Kavamı ve Hukuki Dayanakları . 278

2.11.2. Zararın Kapsamı 279

2.11.3. İdari Yaptırımlar 281

2.11.4. Sorumluluğu Ortadan Kaldıran Haller ve Zamanaşımı . 283

SONUÇ . 285

BİBLİYOGRAFYA 293