Türkiye'de Basın Özgürlüğü

TÜRKİYE'DE BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ



Yaşar SALİHPAŞOĞLU



- Basın Özgürlüğünün İçerdiği Haklar Ve Sınırları

- Konuya İlişkin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Amerika Yüksek Mahkemesi Ve Anayasa Mahkemesi Kararları

- 1961 Ve 1982 Anayasasında Basın Özgürlüğü

- Basın Ve Ceza Kanunlarında Basın Özgürlüğü



İÇİNDEKİLER

Önsöz 7

Kısaltmalar 13

GİRİŞ



I. YÖNTEM 18



II. TEKNİK GELİŞMELERİN BASIN ÜZERİNDEKİ ETKİSİ VE ALTERNATİF

KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARININ ORTAYA ÇIKIŞI 20



III. TERMİNOLOJİ 22



A. Basın Kavramı 22

B. Basın Özgürlüğü Kavramı 24



Birinci Bölüm

BASIN ÖZGÜRLÜĞÜNÜN İÇERDİĞİ HAKLAR VE SINIRLARI



I. BASIN ÖZGÜRLÜĞÜNÜN İÇERDİĞİ HAKLAR 27



A. Haber, Düşünce ve Bilgilere Ulaşma Hakkı 27

B. Haber, Düşünce ve Bilgileri Yorumlama ve Eleştirme Hakkı 31

C. Haber, Düşünce ve Bilgileri Basabilme ve Dağıtabilme Hakkı 33

1. Sansür Yasağı 35

2. Basında Tekelleşme Sorunu 37

D. Yaratma Hakkı 40



II. BASIN ÖZGÜRLÜĞÜNÜN SINIRLARI 42



A. Başkalarının Şöhret ve Haklarının Korunması 44

1. Basın Özgürlüğünün Sınırı Olarak Kişinin Onuru ve Saygınlığı 45

a. Basın Yoluyla Onur ve Saygınlığa Yönelik Saldırılar ve Cezaî Sorumluluk 45

b. Bir Cezasızlık Sebebi Olarak İspat Hakkı 50

2. Basın Özgürlüğünün Sınırı Olarak Kişinin Adı ve Resmi 54

3. Basın Özgürlüğünün Sınırı Olarak Kişinin Özel Hayatı 55

a. Genel Olarak Özel Hayatın Gizliliği Hakkı 56

b. Basın Özgürlüğü Karşısında Özel Hayatın Korunması 58

aa. Kamuoyunun Devamlı Olarak Dikkatini Çeken Kişilerin Özel Hayat Hakkı 62

bb. Kamuoyunun Geçici Olarak Dikkatini Çeken Kişilerin Özel Hayat Hakkı 63

B. Devletin ve Toplumun Korunması 64

1. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Konuya Yaklaşımı 65

a. Alenîyet Kazanan Bir Bilginin Yayımının Yasaklanamaması 66

b. Yayının İçeriğinin Oluşturduğu Potansiyel Tehlikenin Dikkate Alınması 67

c. Şiddet Çağrısı İçeren Düşüncelerin Yasaklanabilmesi 68

2. Amerika Yüksek Mahkemesinin Konuya Yaklaşımı ve “Açık ve Mevcut Tehlike” Kriteri 68

C. Ahlâkın Korunması ve Müstehcenlik 72



İkinci Bölüm

ANAYASAMIZDA VE ANAYASA MAHKEMESİ

KARARLARINDA BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ



I. ANAYASAMIZDA ÖNGÖRÜLEN TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER REJİMİ 77



A. Anayasamızda Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınıflandırılması 77

B. Anayasamızın Temel Hak ve Özgürlüklere Yaklaşımı 78

C. Anayasamızda Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılması 81

D. Anayasamızda Temel Hak ve Özgürlüklerin Kötüye Kullanılmaması 85

E. Anayasamızda Temel Hak ve Özgürlüklerin Durdurulması 89



II. ANAYASAMIZDA BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ 90



A. Anayasamızda Basın Kavramı 92

B. Anayasamızın Basın Özgürlüğü İçin Öngördüğü İlkeler ve Bu İlkelerin

Anayasal Gelişim Süreci 93

1. Basının Sansür Edilememesi 93

2. Basımevi Kurmanın İzin Alma ve Malî Teminat Yatırma Şartına Bağlanamaması 94

3. Basımevi ve Eklentilerine El Konulamaması 95

4. Süreli ve Süresiz Yayının İzin Alma ve Malî Teminat Yatırma Şartına Bağlanamaması 97

5. Düzeltme ve Cevap Hakkının Ancak Belirli Durumlarda Tanınması 99

6. Dağıtımın Önlenmesi ve Toplatma İçin Hâkim Kararının Aranması 100

7. Süreli Yayınların Ancak Mahkeme Kararıyla Geçici Olarak Kapatılabilmesi 104

8. Devletin Basın Özgürlüğünü Sağlayacak Tedbirleri Alma Yükümlülüğünün Olması 105

C. Anayasamızda Basın Özgürlüğünün Sınırlandırılması 108

1. Anayasanın 26. Maddesinin Öngördüğü Sınırlama Sebepleri 109

2. Anayasanın 27. Maddesinin Öngördüğü Sınırlama Sebepleri 111



III. ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARINDA BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ 112



A. Anayasa Mahkemesinin Düşünceyi Açıklama Özgürlüğüne Yaklaşımı 113

B. Anayasa Mahkemesinin Basın Özgürlüğüne Yaklaşımı 117



Üçüncü Bölüm

DİĞER MEVZUATIMIZDA VE UYGULAMADA BASIN

ÖZGÜRLÜĞÜNÜN GEÇİRDİĞİ EVRELER VE

BUGÜNKÜ DURUMU



I. CUMHURİYET ÖNCESİ DÖNEM 125



A. Matbaanın Türkiye’ye Girişi ve İlk Basım Yayım Hareketleri 125

B. Cumhuriyet Öncesi Dönemde Basın Özgürlüğü 127



II. CUMHURİYET DÖNEMİ 133



A. Cumhuriyetin İlk Yıllarında ve Tek Parti Döneminde Basın Özgürlüğü 133

B. Çok Partili Dönemin İlk Yıllarında Basın Özgürlüğü 137

C. 1960 – 1980 Yılları Arasında Basın Özgürlüğü 143

D. 1980 – 2000 Yılları Arasında Basın Özgürlüğü 148

E. Helsinki Zirvesi Sonrası Dönemde Basın Özgürlüğü 157

1. Basın Kanununda Yapılan Değişiklikler 158

a. 5680 Sayılı Basın Kanununda Yapılan Değişiklikler 158

b. 5187 Sayılı Basın Kanunu 159

2. Ceza Kanunlarında Yapılan Değişiklikler 168

a. 765 Sayılı Türk Ceza Kanununda Yapılan Değişiklikler 168

b. 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu ve Basın Özgürlüğü 172

c. Terörle Mücadele Kanununda Yapılan Değişiklikler 182

Sonuç 187

Kaynakça 191

Kavramlar Dizini 203