Alacağın Devrinde Garanti Sorumluluğu
Dr. Yasin BÜYÜK
İÇİNDEKİLER
TEŞEKKÜR 7
İÇİNDEKİLER 9
KISALTMALAR . 17
GİRİŞ . 19
KONUNUN TAKDİMİ VE ÖNEMİ . 19
KONUNUN SINIRLANDIRILMASI VE ÇALIŞMA PLANI . 21
BİRİNCİ BÖLÜM
ALACAĞIN DEVRİ VE GENEL ÖZELLİKLERİ
DEVİR İŞLEMİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ 23
Alacağın Devrinin Hukuki Niteliği 25
Alacağın Devrinin Sebebe Bağlı Olup Olmadığı Tartışması 27
Sebebe Bağlılık İlkesi. 28
Soyutluk İlkesi. 29
Değerlendirmemiz 30
Alacağın Devri ile Devir Sözü Vermenin (Devir Vaadinin) Farkı. 32
Devir Vaadinin Borçlandırıcı Bir Sözleşme Olması 32
Devir Vaadinin Ön Sözleşme Olmaması 33
Şekil Açısından Farkları . 34
Borca Aykırılık Halinde Farklar 35
Alacağın Devri İşleminin Tarafları 35
DEVİR İŞLEMİNİN GEÇERLİLİK ŞARTLARI . 38
Fiil Ehliyeti . 38
Tasarruf Yetkisi 39
Karşılıklı İrade Beyanlarının Birbirine Uygun ve Sağlıklı Olması 41
Hukuki İşlemin Konusunun Hukuka, Ahlaka, Kamu Düzenine, Kişilik
Haklarına Aykırı veya İmkânsız Olmaması 41
Yazılı Şekil Şartı 43
Devredenin İmzasının Bulunması . 45
Devralanın Kabul Beyanının Şekli . 46
10 İçindekiler
III. DEVRİN KONUSU: ALACAK HAKKI.48
Hakların Devredilmesi 48
Alacak Hakkı Kavramı. 50
Alacağın Mevcudiyetine Göre Çeşitli Devir Türleri 50
Muaccel Olmayan Alacağın Devri 51
Müstakbel (Gelecekteki) Alacağın Devri . 51
Koşula Bağlı Alacağın Devri . 55
Eksik Borç Niteliğindeki Alacağın Devri . 57
Üzerinde Uyuşmazlık Olan Alacağın Devri 57
Alacağın Birden Çok Kez Devredilmesi 58
Aynı Alacağın Birden Fazla Kişiye Devri 58
Zincirleme Devir . 59
Alacağın Birden Çok Kez Devredildiği Hallere İlişkin TBK 186’nın
Düzenleniş Biçimi . 60
Mevcut Olmayan, Geçersiz Sebebe Dayanan veya Sona Ermiş Bir
Alacağın Devri . 61
Kapsamına Göre Devir Türleri 62
Münferit Devir. 62
Kısmi Devir 63
Toptan Devir . 65
Çerçeve Devir 67
Devir Yasağı Bulunan Alacaklar 67
Kanuni Devir Yasağı. 67
Sözleşmesel Devir Yasağı 69
İşin Niteliğinden Kaynaklanan Devir Yasağı. 72
ALACAĞIN DEVRİNİN GARANTİ SORUMLULUĞU DIŞINDAKİ DİĞER HÜKÜM
VE SONUÇLARI.73
Alacak Hakkının El Değiştirmesi . 73
Alacak Hakkının Devralana Geçiş Anı. 74
Alacağa Bağlı Yan Hakların ve Rüçhan Haklarının Geçmesi . 75
Rüçhan Hakları 76
Teminat Sağlayan Yan Haklar 77
Faiz 77
Ceza Koşulu . 78
Yenilik Doğuran Haklar 79
Alacak Senedini, Alacakla İlgili Belge ve Bilgileri Verme Yükümlülüğü 80
İçindekiler 11
Devir ile Çelişkili Davranışlardan Kaçınma Yükümlülüğü. 83
Borçlunun Durumu 84
Borçlunun Hak Sahibi Olmayana İyiniyetli İfası 85
Üzerinde Uyuşmazlık Olan Alacağa Yönelik İfadan Kaçınma ve Tevdi
Hakları 89
Borçlunun Sahip Olduğu Savunmalar . 91
Devreden ile Borçlu Arasındaki İlişkiden Kaynaklanan
Savunmalar 92
Alacağın Varlığına İlişkin Savunmalar 93
Alacağın Talep Edilebilirliğine İlişkin Savunmalar 96
iii. Borçlunun Takas İmkânı 98
Devralan ile Borçlu Arasındaki İlişkiden Kaynaklanan
Savunmalar 99
Devreden ile Devralan Arasındaki İlişkiden Kaynaklanan
Savunmalar 99
İKİNCİ BÖLÜM
ALACAĞI DEVREDENİN GARANTİ SORUMLULUĞUNUN GENEL ÖZELLİKLERİ
SORUMLULUK HUKUKU BAĞLAMINDA DEVREDENİN GARANTİ
SORUMLULUĞUNUN VE GARANTİ İLKESİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ. 103
Sorumluluk Kavramı 103
Kusur İlkesi 105
Kusur İlkesinin Karşısında Diğer Sorumluluk İlkelerinin Ortaya Çıkışı . 106
Garanti İlkesi ve Bu İlkeye Dayanan Sorumluluk . 108
ALACAĞI DEVREDENİN SORUMLULUĞU . 112
Devredenin Sorumluluğunu Gündeme Getirebilecek Sebepler 112
Borçluya İlişkin Sebepler. 113
Alacağa İlişkin Sebepler 114
Devredene İlişkin Sebepler. 115
Devredenin Garanti Sorumluluğu Kavramı . 116
III. ALACAĞIN DEVRİNDE GARANTİ HÜKÜMLERİNİN GELİŞİMİ VE
DÜZENLENMESİ. 117
Alacağı Devredenin Garanti Sorumluluğunun Tarihsel Gelişimi 117
TBK’nın Sistematiği Açısından Garanti Hükümlerinin Yeri. 123
Yasal Düzenleme . 126
ALACAĞI DEVREDENİN GARANTİ SORUMLULUĞUNUN KOŞULLARI. 128
İradi Devrin Bulunması 129
12 İçindekiler
Devrin İvazlı Yapılmış Olması . 130
Alacağın Varlığına veya Borçlunun Ödeme Gücüne Dair Eksikliğin
Devralan Tarafından Bilinmemesi 133
Sorumsuzluk Anlaşmasının Bulunmaması . 135
ALACAĞI DEVREDENİN GARANTİ SORUMLULUĞUNUN HUKUKİ NİTELİĞİ 135
Sorumluluğa İlişkin Hükümlerin Emredici Nitelikte Olmaması 135
Devredenin Kusurunun Sorumluluktaki Rolü. 136
Ayrıca Bir Garanti Taahhüdüne Gerek Olmaması 138
GARANTİ SORUMLULUĞUNUN KAYNAĞI: DEVİR VAADİ İÇEREN
BORÇLANDIRICI İŞLEM .138
VII. GARANTİ SORUMLULUĞU AÇISINDAN SATIŞ SÖZLEŞMESİ İLE ALACAĞIN
DEVRİNİN KARŞILAŞTIRMASI140
Hakların Satış Sözleşmesine Konu Edilmesi . 140
Satıştaki Ayıba ve Zapta Karşı Sorumluluk ile Alacağı Devredenin
Garanti Sorumluluğunun Karşılaştırması . 142
Ayıba ve Zapta Karşı Sorumluluk. 142
Alacağı Devredenin Garanti Sorumluluğunun Satıştaki Ayıba ve
Zapta Karşı Sorumluluk Karşısında Özel Nitelikte Olması . 143
İki Sorumluluk Türünün Benzer Noktaları. 144
Alman Hukukunda Hakların Satışı ve Alacak Hakkını Satanın
Sorumluluğu. 148
VIII.ALACAĞI DEVRETME BORCUNA İLİŞKİN İFA ENGELLERİNİN GARANTİ
SORUMLULUĞUNA ETKİLERİ 152
Başlangıçtaki İmkânsızlık Halinde Garanti Sorumluluğu 152
Başlangıçtaki İmkansızlıkta Objektif – Sübjektif Ayrımı. 153
Başlangıçtaki Sübjektif İmkânsızlık Halinde Sorumluluk . 154
Başlangıçtaki Objektif İmkânsızlık Halinde Sorumluluk. 156
Sonraki İmkânsızlık Halinde Garanti Sorumluluğu. 158
Devrin Vaat Edildiği Borçlandırıcı Sözleşmeden Sonra Fakat Devir
İşleminden Önce Gerçekleşen İmkansızlıkta Sorumluluk 159
Devir İşleminden Sonra Gerçekleşen İmkansızlıkta Sorumluluk . 160
Temerrüt Halinde Sorumluluk . 160
Gereği Gibi İfa Etmeme Durumunda Sorumluluk 163
Devir İşlemindeki Geçersizliğin Garanti Sorumluluğuna Etkisi 164
Devir Vaadi İçeren Sözleşmedeki İrade Bozukluklarının Garanti
Sorumluluğuna Etkisi . 168
Devredenin İflasından veya Konkordato Talebinden Önce
Gerçekleştirdiği Devir İşleminde Muvazaa Bulunması. 175
İçindekiler 13
Mevcut Alacaklar Bakımından 175
Müstakbel Alacaklar Bakımından . 177
İRADİ DEVİR DIŞINDA GERÇEKLEŞEN DİĞER DEVİR TÜRLERİNDE GARANTİ
SORUMLULUĞU 179
Kanuni Devirde Garanti Sorumluluğunun Bulunmaması. 179
Yargısal Devirde Garanti Sorumluluğunun Bulunup Bulunmadığı
Tartışması 183
Resmi (İdari) Devirde Garanti Sorumluluğunun Bulunup Bulunmadığı
Tartışması 187
İFA AMACIYLA YAPILAN DEVİRDE VE İNANÇLI DEVİRDE GARANTİ
SORUMLULUĞU 188
İfa Amacıyla Yapılan Devirde Sorumluluk 188
Yasal Düzenleme 188
İfa Uğruna Devirde Sorumluluk 190
İfa Yerine Devirde Sorumluluk 191
İnançlı Devirde Sorumluluk . 194
Genel Olarak İnançlı Devir 194
Tahsilat Amacıyla Devirde Sorumluluk . 197
Teminat Amacıyla Devirde Sorumluluk 198
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
GARANTİ SORUMLULUĞUNUN HÜKÜM VE SONUÇLARI
ALACAĞIN VARLIĞINDAN SORUMLULUK 203
Alacağın Varlığından Sorumluluk Kapsamına Giren Haller 204
Alacağın Mevcut Olmadığı Haller . 204
Alacağın Hiç Var Olmaması 205
Alacağın Devirden Önce Sona Ermiş Olması 205
İmkansızlaşan Alacağın Devri. 206
Başkasına Ait Olan Alacağın Devri 206
Üzerinde Tasarruf Yetkisi Bulunmayan Alacağın Devri 207
Borçlunun İleri Sürdüğü Savunmalar Sebebiyle Alacağın Tahsil
Edilemediği Haller. 208
Zamanaşımı veya Ödemezlik Definin İleri Sürülmesi . 209
Alacağın Eksik Borç Niteliğinde Olması 210
Borçlunun Sonradan Takas Hakkını Kullanması . 212
Üzerinde Uyuşmazlık Bulunan Alacağın Devrinde . 213
14 İçindekiler
Alacağı Doğuran Sözleşmenin İptal veya Dönme Sebebiyle
Sonradan Geçersiz Hale Gelmesi 215
Alacağın Vadeye Bağlanmış Olduğu Haller . 217
Doğumu Vadeye Bağlanmış Alacaklar (Gelecekteki / Müstakbel
Alacaklar) 217
Muacceliyeti Vadeye Bağlanmış Alacaklar . 218
Alacağın Koşula Bağlanmış Olduğu Haller. 220
Devirden Sonra Bozucu Koşulun Gerçekleşmesi 220
Geciktirici Koşulun Gerçekleşmemesi 221
Devredenin İradesine Bağlanmış Koşul 223
Asıl Alacaktan Bağımsız Olarak Ceza Koşulu Alacağının
Devredildiği Durumda Ceza Koşulunun Ortadan Kalkması
Karşısında Garanti Sorumluluğu. 224
Alacağın Varlığından Sorumluluk Kapsamına Girmeyen Haller . 225
Devir İşleminin (İmkânsızlık veya Tasarruf Yetkisi Eksikliği Dışındaki
Diğer Sebeplerle) Geçersizliği . 225
Alacağın Sonradan İmkansızlaşması 227
Devirden Sonra Alacağın Zamanaşımına Uğraması. 227
Alacağın Varlığından Sorumluluk Kapsamına Girip Girmediği Tartışmalı
Olan Hususlar. 228
Alacak Hakkında Devir Yasağı Bulunan Haller. 228
İşin Niteliği ve Kanun Gereği Devir Yasağı Olan Haller . 228
İradi Devir Yasağının Bulunması . 229
Devredenin Yan Edim Yükümlülüklerini Yerine Getirmemesi
Sebebiyle Alacağın Tahsil Edilemediği Haller 231
Alacak Devredildikten Sonra Devredenin Alacak Hakkını
Etkileyen Tasarrufları . 231
Devredenin Gerek Alacakla Gerek Borçluyla İlgili Bilgi ve
Belgeleri Vermemesi 234
Alacağa Bağlı Yan Hakların ve Rüçhan Haklarının Mevcut Olmaması . 237
İspat Meselesi 238
BORÇLUNUN ÖDEME GÜCÜNDEN SORUMLULUK .240
Borçlunun Ödeme Gücü ve Ödeme Güçsüzlüğü Kavramları 241
Ödeme Güçsüzlüğü ile Ödeme İsteksizliği Ayrımı 243
Borçlunun Ödeme Gücünden Yoksun Olduğunun İspatı . 246
Borçlunun Ödeme Gücünün Yeni Kanunla Birlikte Yasal Garanti
Sorumluluğu Kapsamına Alınması ve Buna Yönelik Eleştiriler. 251
İçindekiler 15
III. GARANTİ SORUMLULUĞUNUN ZAMANSAL SINIRI 257
Alacağın Varlığına Dair Garanti Sorumluluğu için Esas Alınacak An 257
Mevcut Alacaklar Açısından 257
Muaccel Alacaklar 257
Henüz Muaccel Olmamış Alacaklar 260
Devir İşleminin Yapıldığı An ile Devrin Borçluya Bildirildiği An
Arasındaki Süreç 261
Müstakbel Alacaklar Açısından. 262
Borçlunun Ödeme Gücüne Yönelik Garanti Sorumluluğu için Esas
Alınacak An 266
SORUMLULUĞUN MADDİ KAPSAMI. 271
Yasal Düzenleme . 271
İsviçre Borçlar Kanunu’na ve 818 s. Borçlar Kanunu’na Göre
Sorumluluğun Kapsamı . 272
İleri Sürülebilecek Taleplerin Kapsamı 274
Devir için Verilen Karşı Edim ve Faizi 274
Devir İşlemi için Yapılan Masraflar . 280
Borçluya Karşı Yapılan ve Sonuçsuz Kalan Takip Masrafları . 280
Diğer Zararlar 282
İleri Sürülen Taleplerin Hukuki Niteliği 282
Olumlu – Olumsuz Zarar Nitelendirmesi Hakkında 282
Doğrudan – Dolaylı Zarar Ayrımı 287
GARANTİ SORUMLULUĞUNDAN DOĞAN TALEPLERE İLİŞKİN ZAMANAŞIMI 290
GARANTİ SORUMLULUĞUNUN DARALTILMASI VE KALDIRILMASI. 291
Sorumsuzluk Anlaşmasının Tesisi 291
Sorumsuzluk Anlaşmasının Yorumu 293
Sorumsuzluk Anlaşmasının İçeriği . 294
Sorumsuzluk Anlaşmasının Tabi Olduğu Sınırlamalar ve Geçersiz
Olduğu Haller 294
SONUÇ 299
KAYNAKÇA 307
