Yaşlılıkta Gelir Güvencesi
YAŞLILIKTA GELİR GÜVENCESİ
Dr. GÖkhan POLAT
Birinci Bölüm
Sosyal Risk Olarak Yaşlılık Ve Gelir Güvencesi
I. Sosyal Güvenlik Kavramı
A. Genel Olarak
B. Sosyal Sigortalar
C. Sosyal Yardımlar
II. Yaşlılık Kavramı
III. Primli Sosyal Güvenlik Rejiminde Yaşlılık Aylığı
A. Yaşlılık Aylığına Hak Kazanma Koşulları
1. Genel Olarak
2. Kanunen Kabul Edilen Yaşta Olma
a) Emeklilik Yaşının Belirlenmesi
b) Türk Emeklilik Sisteminde Yaş Uygulamaları
3. Belli Bir Süre Prim Ödemiş Olma
B. Bağımlı Çalışanların, Memurların Ve Bağımsız Çalışanların Yaşlılık Aylığına Hak Kazanmaları
1. Yaşlılık Aylığının Amacı
2. Yaşlılık Aylığı Koşulları
a) İşçiler Açısından Aylığa Hak Kazanma Koşulları
aa) Yaşlılık Aylığına Normal Koşullarda Hak Kazandıran Haller
bb) Sigortalının İşine Veya Sağlık Durumuna Bağlı Kolaylaştırılmış Koşullar
aaa) Yeraltı Maden İşlerinde Çalışanlar
abb) Malul Ve Özürlü Sigortalılar
b) Memurlar Açısından Aylığa Hak Kazanma Koşulları
aa) Genel Bilgi
bb) Emeklilik Türleri
aaa) İstek Üzerine Emeklilik
bbb) Re'sen Emeklilik
ccc) Yaş Haddi Nedeniyle Emeklilik
cc) Emekli Aylığına Hak Kazanma Koşulu Olarak Hizmet Süresi
aaa) Fiili Hizmet Süresi
bbb) Fiili Hizmet Müddeti Zammı
ccc) İtibari Hizmet Süresi
c) Bağımsız Çalışanlar Açısından Aylığa Hak Kazanma Koşulları
aa) Genel Bilgi
bb) Tam Yaşlılık Aylığı Açısından
cc) Kısmi Yaşlılık Aylığı Açısından
3. Yaşlılık Aylığına Hak Kazanmada 5510 Sayılı Kanunla Getirilen Esaslar
4. Yaşlılık Aylığı Kapsamında Gerçekleştirilen Reformlara Bağlı Sürecin Gelişimi Ve Değerlendirmesi
a) Genel Bilgi
b) Getirilen Reformun Gerekçe Ve Öngörüleri
c) Reform İle Getirilen Yasal Düzenlemelerin Esasları
IV. Primsiz Sosyal Güvenlik Rejiminde Yaşlılık Aylığı Yardımı
A. Genel Bilgi
B. Gelir Anlamında Sağlanan Sosyal Yardımlar
1. 65 Yaş Aylığının İçeriği
2. 65 Yaş Aylığına Hak Kazanma Koşulları
İkinci Bölüm
Yaşlılık Aylığının Finansmanı
I. Genel Bilgi
II. Finansman Kaynakları
A. Primlerle Finansman
B. Kamu Gelirlerinden Yapılan Aktarımlarla Finansman
C. Vergilerle Finansman
D. Sistemin Finansman Yapısına İlişkin Değerlendirme
III. Finansman Yöntenleri
A. Genel Olarak
B. Fon Biriktirme Yöntemi
C. Dağıtım Yöntemi
IV. Sistemin Finansman Sorunu
A. Genel Olarak
B. Finansman Krizini Etkileyen Nedenler
1. Genel Bilgi
2. Ortalama Yaşam Beklentisindeki Değişiklikler
3. Sosyal Güvence Sağlanan Nüfus Bakımından Sistemin Kapsam Alanının Genişlemesi
4. Sağlanan Sosyal Güvenlik Yardımlarına Hak Kazanma Koşullarındaki Değişiklikler
5. Sağlanan Sosyal Güvenlik Yardımlarının Düzeyi
C. Finansman Krizinin Aşılması
Üçüncü Bölüm
Yaşlıların Gelir Güvencesi Açısından Türk Sosyal Güvenlik Hukukunun Yeniden Yapılandırılması
I. Genel Olrak
II. Yürürlükte Bulunan Sosyal Güvenlik Modelinin Yaşlılık Aylığı Bakımından Temel Sorunları
A. Genel Olarak
B. Kişiler Açısından Kapsam
C. Aylığa Hak Kazanma Esasları
D. Prim Koşulu
E. 65 Yaş Aylığının Miktarı
III.Yaşlılıkta Gelir Güvencesine Duyulan İhtiyaç
A. Genel Olarak
B. Yaşlıların Ekonomik Yoksullukları İle Mücadele Bakımından
C. Yaşama Hakkına Etkileri Bakımından
IV. Sosyal Güvenlik Sistemine Yönelik Ek Model Önerisi
A. Genel Esaslar
B. Toplumsal Gelişmelere Bağlı Olarak Sosyal Güvenlik Sistemi Kapsamının Genişletilmesi Zorunluluğu
C. Bugünkü Sosyal Güvenlik Sisteminin Varolan Yoksulluğu Önlemesi Bakımından Yapılması Gerekenler
Genel Değerlendirme Ve Sonuç
Kaynakça
BİRİNCİ BÖLÜM
SOSYAL RİSK OLARAK YAŞLILIK VE GELİR GÜVENCESİ
I. SOSYAL GÜVENLİK KAVRAMI 27
A. Genel Olarak 27
B. Sosyal Sigortalar 28
C. Sosyal Yardımlar 33
II. YAŞLILIK KAVRAMI 38
III. PRİMLİ SOSYAL GÜVENLİK REJİMİNDE YAŞLILIK AYLIĞI 43
A. Yaşlılık Aylığına Hak Kazanma Koşulları 43
1. Genel Olarak 43
2. Kanunen Kabul Edilen Yaşta Olma 44
a) Emeklilik yaşının belirlenmesi 45
b) Türk emeklilik sisteminde yaş uygulamaları 50
3. Belli Bir Süre Prim Ödemiş Olma 56
B. Bağımlı Çalışanların, Memurların ve Bağımsız Çalışanların Yaşlılık Aylığına Hak Kazanmaları 59
1. Yaşlılık Aylığının Amacı 59
2. Yaşlılık Aylığı Koşulları 61
a) İşçiler açısından aylığa hak kazanma koşulları 61
aa) Yaşlılık aylığına normal koşullarda hak kazandıran haller 61
bb) Sigortalının işine veya sağlık durumuna bağlı kolaylaştırılmış koşullar 67
aaa) Yeraltı maden işlerinde çalışanlar 67
bbb) Malul ve özürlü sigortalılar 72
ccc) Erken yaşlananlar 79
b) Memurlar açısından aylığa hak kazanma koşulları 82
aa) Genel bilgi 82
bb) Emeklilik türleri 83
aaa) İstek üzerine emeklilik 84
bbb) Re’sen emeklilik 89
ccc) Yaş haddi nedeniyle emeklilik 91
cc) Emekli aylığına hak kazanma koşulu olarak hizmet süresi 92
aaa) Fiili hizmet süresi 92
bbb) Fiili hizmet müddeti zammı 95
ccc) İtibari hizmet süresi 108
c) Bağımsız çalışanlar açısından aylığa hak kazanma koşulları 111
aa) Genel bilgi 111
bb) Tam yaşlılık aylığı açısından 114
cc) Kısmi yaşlılık aylığı açısından 115
dd) Kolaylaştırılmış yaşlılık aylığı açısından 116
3. Yaşlılık Aylığına Hak Kazanmada 5510 sayılı Kanunla Getirilen Esaslar 118
4. Yaşlılık Aylığı Kapsamında Gerçekleştirilen Reformlara Bağlı Sürecin Gelişimi ve Değerlendirmesi 129
a) Genel bilgi 129
b) Getirilen reformun gerekçe ve öngörüleri 139
c) Reform ile getirilen yasal düzenlemelerin esasları 144
IV. PRİMSİZ SOSYAL GÜVENLİK REJİMİNDE YAŞLILIK AYLIĞI YARDIMI 151
A. Genel Bilgi 151
B. Gelir Anlamında Sağlanan Sosyal Yardımlar 154
1. 65 Yaş Aylığının İçeriği 156
2. 65 Yaş Aylığına Hak Kazanma Koşulları 161
İKİNCİ BÖLÜM
YAŞLILIK AYLIĞININ FİNANSMANI
I. GENEL BİLGİ 167
II. FİNANSMAN KAYNAKLARI 168
A. Primlerle Finansman 170
B. Kamu Gelirlerinden Yapılan Aktarımlarla Finansman 176
C. Vergilerle Finansman 201
D. Sistemin Finansman Yapısına İlişkin Değerlendirme 205
III. FİNANSMAN YÖNTEMLERİ 216
A. Genel Olarak 216
B. Fon Biriktirme Yöntemi 216
C. Dağıtım Yöntemi 222
IV. SİSTEMİN FİNANSMAN SORUNU 230
A. Genel Olarak 230
B. Finansman Krizini Etkileyen Nedenler 242
1. Genel Bilgi 242
2. Ortalama Yaşam Beklentisindeki Değişiklikler 264
3. Sosyal Güvence Sağlanan Nüfus Bakımından Sistemin Kapsam Alanının Genişlemesi 268
4. Sağlanan Sosyal Güvenlik Yardımlarına Hak Kazanma Koşullarındaki Değişiklikler 277
5. Sağlanan Sosyal Güvenlik Yardımlarının Düzeyi 290
C. Finansman Krizinin Aşılması 300
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
YAŞLILARIN GELİR GÜVENCESİ AÇISINDAN TÜRK SOSYAL GÜVENLİK HUKUKUNUN YENİDEN YAPILANDIRILMASI
I. GENEL OLARAK 305
II. YÜRÜRLÜKTE BULUNAN SOSYAL GÜVENLİK MODELİNİN YAŞLILIK AYLIĞI BAKIMINDAN TEMEL SORUNLARI 312
A. Genel Olarak 312
B. Kişiler Açısından Kapsam 314
C. Aylığa Hak Kazanma Esasları 318
D. Prim Koşulu 320
E. 65 Yaş Aylığının Miktarı 324
III. YAŞLILIKTA GELİR GÜVENCESİNE DUYULAN İHTİYAÇ 328
A. Genel Olarak 328
B. Yaşlıların Ekonomik Yoksullukları ile Mücadele Bakımından 338
C. Yaşama Hakkına Etkileri Bakımından 341
IV. SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİNE YÖNELİK EK MODEL ÖNERİSİ 352
A. Genel Esaslar 352
B. Toplumsal Gelişmelere Bağlı Olarak Sosyal Güvenlik Sistemi Kapsamının Genişletilmesi Zorunluluğu 365
C. Bugünkü Sosyal Güvenlik Sisteminin Varolan Yoksulluğu Önlemesi Bakımından Yapılması Gerekenler 372
