CISG Uygulamasında Sözleşmenin İhlali Halinde Alıcının Hakları ve Özellikle Alıcının Taz. Tal. Et.hk

CISG UYGULAMASINDA SÖZLEŞMENİN İHLALİ HALİNDE ALICININ HAKLARI VE ÖZELLİKLE ALICININ TAZ. TAL. ET.HK



Yavuz DAYIOĞLU



- CISG'ın Düzenleme ve Uygulama Alanı

- CISG'ın Düzenleme Alanı

- CISG'ın Uygulama Alanı

- CISG Kapsamında Satıcının Yükümlülükleri

- Mal ve Belgeleri Teslim Etme Yükümlülüğü

- Sözleşmeye Uygun Mal Teslim Etme Yükümlülüğü

- Satıcının Yükümlülüklerini İhlal Etmesinin Sonuçları

- Sözleşmenin İhlali

- Sözleşmeye Aykırılık Halinde Alıcının Hakları

- Alıcının Tazminat Etme Hakkı

- CISG ve Türk Hukukunun Karşılaştırılması



ÖNSÖZ .................................................................................................................. v ii

İÇİNDEKİLER......................................................................................................xi

K ISA LTM A LA R.................................................................................................x ix

KAYNAKÇA .....................................................................................................xxiii

GİRİŞ.........................................................................................................................1

Birinci Kısım

CISG'ın Düzenleme ve Uygulama Alanı

Birinci Bölüm

CISG'ın Düzenleme Alanı

I. Genel Olarak ..................................................................................................7

II. CISG'ın Düzenleme Alanı Dışında Bıraktığı Konular ........................8

III. CISG'ın Yorumlanması ...............................................................................9

İkinci Bölüm

CISG'ın Uygulama Alanı

I. Menkul Mal Satımı.....................................................................................11

II. CISG'ın Uygulanmayacağı Sözleşmeler................................................12

İÇİNDEKİLERxii CISG Uygulamasında Sözleşmenin İhlali Halinde Alıcının Hakları

III. CISG'ın Uygulanabilmesi İçin Gereken Ön Koşullar .......................13

A. CISG'ın Doğrudan Uygulanması ...................................................13

1. Taraf İşyerlerinin Farklı Âkit Ülkelerde Bulunması ............13

2. Taraf İşyerlerinin Farklı Âkit Ülkelerde

Bulunduğunun Bilinmesi............................................................14

B. CISG'ın Dolaylı Olarak Uygulanması ...........................................15

C. CISG Uygulamasının Taraf İradeleri İle Sınırlandırılması.......16

İkinci Kısım

CISG Kapsamında Satıcının Yükümlülükleri

Birinci Bölüm

Mal ve Belgeleri Teslim Etme Yükümlülüğü

I. Genel Olarak ...............................................................................................19

II. Malları Teslim Etme Yükümlülüğü....................................................... 20

III. Belgeleri Verme Yükümlülüğü ................................................................21

IV. Malın Teslimiyle İlgili Diğer Yükümlülükler .................................... 22

İkinci Bölüm

Sözleşmeye Uygun Mal Teslim Etme

Yükümlülüğü

I. Genel Olarak .............................................................................................. 25

II. Sözleşmeye Uygunluğun Sözleşme Uyarınca Saptanması

(CISG m.35 f.1) .......................................................................................... 26

III. Sözleşmeye Uygunluğun CISG Uyarınca Saptanması (CISG

m. 35 f.2) ...................................................................................................... 26

IV. Muayene ve İhbar Külfeti..........................................................................27İçindekiler xiii

Üçüncü Kısım

Satıcının Yükümlülüklerini İhlal Etmesinin

Sonuçları

Birinci Bölüm

Sözleşmenin İhlali

I. CISG Sisteminde İfa Engelleri ................................................................31

II. CISG'ın İfa Engelleri Sisteminde Kusurun Rolü................................ 34

III. Sözleşmenin Esaslı Biçimde İhlal Edilmesi..........................................35

A. “Esaslı İhlal” Kavramı.........................................................................35

B. Esaslı İhlalin Varlığı İçin Gereken Koşullar................................. 36

C. Esaslı İhlal Örnekleri ......................................................................... 40

İkinci Bölüm

Sözleşmeye Aykırılık Halinde Alıcının Hakları

I. Genel Olarak ................................................................................................45

II. Satıcıya Ek Süre Verilmesi (Nachfrist) ................................................. 46

III. Alıcının İfayı Talep Etme Hakkı............................................................ 49

A. Genel Olarak ........................................................................................ 49

B. Aynen İfa Talebi................................................................................... 50

1. İfa Etmeme..................................................................................... 50

2. Aynen İfa Talebinin Sınırları......................................................51

C. Malın Yenisi ile Değiştirilmesini Talep Etme Hakkı..................52

D. Ayıbın Giderilmesini Talep Etme Hakkı (Tamir Talebi) ..........53

IV. Semenin Tenzilini Talep Etme Hakkı .................................................. 54

A. Genel Olarak ........................................................................................ 54

B. Koşulları.................................................................................................55

C. Tenzil Miktarının Hesaplanması.................................................... 56

V. Sözleşmeden Dönme Hakkı.....................................................................58xiv CISG Uygulamasında Sözleşmenin İhlali Halinde Alıcının Hakları

A. Genel Olarak .........................................................................................58

B. Koşulları.................................................................................................59

C. Sözleşmeden Dönmenin Sonuçları................................................. 63

VI. Alıcının Seçimlik Haklarının Satıcı Tarafından Engellenmesi.......65

Üçüncü Bölüm

Alıcının Tazminat Talep Etme Hakkı

I. Genel Olarak ............................................................................................... 69

II. CISG Tazminat Sisteminin Temel İlkeleri ...........................................71

A. Tam Tazmin İlkesi...............................................................................71

1. Genel Olarak .................................................................................71

2. Tam Tazmin Sistemi ile Korunan Menfaatler....................... 72

B. Zararı Aşan Tazminata Hükmedilmemesi İlkesi.........................74

C. Kusursuz Sorumluluk İlkesi .............................................................76

D. Öngörülebilirlik İlkesi ....................................................................... 77

E. Para İle Tazmin İlkesi ........................................................................78

III. Alıcının Tazminat Talep Etme Hakkının Kapsamı ...........................78

A. Alıcının Tazminat Talebinin Koşulları ..........................................78

1. Genel Olarak ..................................................................................78

2. Satıcının Sözleşmesel Bir Yükümlülüğünü İhlal Etmiş

Olması..............................................................................................79

a. Sözleşmesel Yükümlülüğün İhlal Edilmesi .....................79

b. Sözleşme Öncesi Görüşmelere İlişkin

Yükümlülüklerin İhlal Edilmesi (Culpa in

Contrahendo) ........................................................................ 80

3. Sözleşmesel Yükümlülüğün İhlalinden Dolayı Bir

Zararın Doğmuş Olması ............................................................81

a. Genel Olarak ..........................................................................81

b. Maddi Olmayan Zararların (Non-Material Loss)

Tazmini Sorunu..................................................................... 82İçindekiler xv

4. Sözleşmenin İhlalini Teşkil Eden Davranış ile Zarar

Arasında Nedensellik Bağının Bulunması............................. 84

5. Sorumsuzluk Sebeplerinden Birinin Var Olmaması ............85

6. Zararın İspat Edilmesi ................................................................85

7. Sözleşmeye Aykırılığın Satıcıya İhbar Edilmiş Olması...... 86

B. Talep Edilebilecek Zararlar .............................................................. 87

1. Genel Olarak ................................................................................ 87

2. İfa Etmeme Zararı........................................................................ 87

3. İfa Etmeme Zararına Refakat Eden Zararlar..........................89

4. Devam Eden Zararlar ................................................................. 92

C. Tazminat Talebinde Zamanaşımı................................................... 97

D. Tazminatı Ödeme Yeri ve Para Birimi ........................................... 97

IV. Alıcının Zararlarının Hesaplanması ......................................................98

A. Kural: Zararın Somut Yöntemle Hesaplanması............................98

1. İfa Etmeme Zararının Hesaplanması...................................... 99

2. İfa Etmeme Zararına Refakat Eden Zararların

Hesaplanması................................................................................ 99

3. Devam Eden Zararların ve Özellikle Yoksun Kalınan

Kârın Hesaplanması.................................................................. 100

4. Zararın Hesaplanacağı An....................................................... 103

B. İkame Mal Alımında Zararın Hesaplanması ............................. 104

C. Soyut Yöntemle Zararın Hesaplanması ...................................... 109

V. Zararı Azaltma Külfeti.............................................................................114

VI. Satıcının Tazminat Sorumluluğunun Sınırlandırılması ................ 121

A. Genel Olarak ...................................................................................... 121

B. Öngörülebilirlik İlkesi .................................................................... 122

1. CISG Tazminat Sisteminde Öngörülebilirlik .................... 122

2. Öngörülebilirlik İlkesinin Tarihsel Gelişimi......................124

3. Öngörülebilirlik Değerlendirmesi ........................................ 127

a. Öngörü Neye İlişkin Olmalıdır?..................................... 127

b. Öngörüde Bulunması Gereken Kişi ............................... 129xvi CISG Uygulamasında Sözleşmenin İhlali Halinde Alıcının Hakları

c. Öngörünün Ölçütü............................................................. 130

d. Öngörünün Zamanı ........................................................... 132

4. Öngörülebilir Olduğu Kabul Edilen Zarar Kalemleri ...... 132

C. Sorumluluğun Taraf İradeleri ile Sınırlandırılması ................. 135

1. Genel Olarak .............................................................................. 135

2. Götürü Meblağ Uygulaması (Agreed Sums)....................... 136

3. Sorumluluğun Sınırlandırılması............................................ 138

VII. Tazminat Sorumluluğundan Kurtulma ............................................. 140

A. Genel Olarak ...................................................................................... 140

B. Koşulları.............................................................................................. 140

1. Satıcının Kontrolü Dışında Bir Engelin Olması................. 140

2. Engelin Öngörülemez Olması ................................................ 143

3. Engelin ve Sonuçlarının Kaçınılmaz Olması ..................... 144

4. Kontrol Dışı, Öngörülemez ve Kaçınılamaz Engelin

Sözleşme İhlaline Sebep Olması ............................................ 144

5. Alıcıya İhbarda Bulunulması................................................... 145

C. Aşırı İfa Güçlüğü .............................................................................. 146

D. Üçüncü Kişilerin Fiillerinden Sorumluluk ................................ 147

E. Engelin Geçici Olması..................................................................... 148

F. Tazminat Sorumluluğunun Kalkması ......................................... 148

G. Satıcının Sözleşmeyi İhlal Etmesine Alıcının Sebep

Olması.................................................................................................. 150

VIII. Tazminat Talep Etme Hakkının Seçimlik Haklarla Olan

İlişkisi ......................................................................................................... 151

A. Genel Olarak ...................................................................................... 151

B. Tazminat Talebi ve İfayı Talep Etme ........................................... 152

C. Tazminat Talebi ve Semenin Tenzili Talebi................................ 152

D. Tazminat Talebi ve Sözleşmeden Dönme ................................... 154İçindekiler xvii

Dördüncü Bölüm

CISG ve Türk Hukukunun Karşılaştırılması

I. Genel Olarak ............................................................................................. 157

II. İfa Engelleri ve Alıcının Seçimlik Hakları Bakımından ................ 158

A. İfa Engelleri ....................................................................................... 158

B. Alıcının Seçimlik Hakları................................................................161

1. İfayı Talep Hakkı ........................................................................161

2. Semenin Tenzilini Talep Etme Hakkı .................................. 162

3. Sözleşmeden Dönme Hakkı.................................................... 163

III. Tazminat Talebi Bakımından ............................................................... 166

A. Genel Olarak ..................................................................................... 166

B. Çeşitli İfa Engelleri Temelinde Talep Edilebilecek

Zararlar Bakımından ....................................................................... 166

1. Kötü İfa ve İfa İmkânsızlığı ..................................................... 166

2. Temerrüt ve Özellikle Sözleşmeden Dönme Halinde....... 167

3. Ayıplı İfa........................................................................................171

C. Alıcının Diğer Seçimlik Hakları ile İlişkisi Bakımından ....... 172

D. Tazminat Talebinde Kusurun Rolü Bakımından ..................... 173

E. Tazminat Sorumluluğunun Sınırlandırılması

Bakımından ........................................................................................174

F. Tazminat Sorumluluğunun Ortadan Kalkması

Bakımından ........................................................................................175

G. Bazı Tazminat Hesaplaması Yöntemleri Bakımından .............176

IV. Türk Hâkiminin CISG'ı Uygulaması ................................................. 177

SONUÇ................................................................................................................ 179