İÇİNDEKİLER YAZARIN ÖZGEÇMİŞİ vii ÖNSÖZ xi İÇİNDEKİLER xiii I. YÖNETİM ve ÖRGÜT KAVRAMI 1 A. Yönetim Kavramı 1 1. Yönetimin Tanımı 1 2. Yönetimin Amacı. 3 3. Yönetimin Özellik ve Nitelikleri 4 4. Kamu ve Özel Yönetim 6 a. Kamu ve Özel Yönetimin Benzerlikleri 6 b. Kamu ve Özel Yönetimin Farklılıkları 7 B. Yönetici Kavramı 8 1. Yöneticinin Tanımı 8 2. Yöneticilik ve Liderlik Kavramları 9 3. Yöneticinin Özellikleri 10 a. Üç Özellik Yaklaşımı 11 b. Yönetsel Beceriler Yaklaşımı 12 4. Yönetsel Düzeyler 13 5. Yöneticilik Rolleri 14 a. Bilgiyle İlgili Roller 14 b. Bireylerarası Roller 15 c. Karar Verme Rolleri 15 C. Yönetim Süreci. 16 D. Örgüt Kavramı 17 1. Örgütün Tanımı 17 2. Örgütün Özellikleri 19 3. Örgüt –Yönetim İlişkisi 21 4. Örgüt-Bürokrasi İlişkisi 21
II. BAŞARILI YÖNETİM 23 A. Giriş 23 B. Yönetimde Başarı İlkeleri 23 1. Ehliyet ve Liyakat 23 2. Rasyonellik 26 3. Etkinlik 26 4. Verimlilik 27 5. Ekonomiklik 27 6. Katılım 27 7. Etik 28 8. Sosyal Sorumluluk 29 9. Misyon ve Vizyon 30 C. Yöneticiyi Değerlendirme İlkeleri 31 III. YÖNETİM BİLİMİNİN DİĞER BİLİM DALLARIYLA İLİŞKİSİ 39 A. Yönetim Bilimi ve Hukuk 39 B. Yönetim Bilimi ve İktisat 39 C. Yönetim Bilimi ve Siyaset 40 D. Yönetim Bilimi ve Tarih 42 E. Yönetim Bilimi ve Sosyoloji 42 F. Yönetim Bilimi ve Psikoloji 43 G. Yönetim Bilimi ve Sosyal Psikoloji 44 H. Yönetim Bilimi ve Felsefe 45 IV. YÖNETİM BİLİMİNİN DOĞUŞU VE GELİŞİMİ 47 A. Bilimsel Yönetim Öncesi Dönem 47 1. Antik Çağda Yönetim 48 2. Orta Çağda Yönetim 51 3. Sanayi Devrimi ve Etkileri 54 4. İlk Yönetim Düşüncesi: Ekonomik Gerçek 56 5. Klasik Öncesi Düşünürler 58 B. Klasik Yönetim Teorileri 66 1. Bilimsel Yönetim Yaklaşımı 67 2. Yönetim Süreci Yaklaşımı. 73 3. Bürokrasi Yaklaşımı 79
a. Bürokrasinin Olumlu Yönleri 83 b. Bürokrasinin Olumsuz Yönleri 84 4. Klasik Yönetimin Diğer Düşünürleri 87 5. Klasik Yönetim Yaklaşımının Özeti 95 6. Klasik Yaklaşımın Eleştirisi 97 C. Neo-Klasik Yönetim Teorileri 100 1. Neoklasik Yaklaşımın Varsayımları 101 2. Neoklasik Teorinin Dayandığı Bazı Araştırmalar 102 a. Kurt Lewin ve Arkadaşlarının Liderlik Araştırması 103 b. Elton Mayo ve Hawthorne Araştırmaları 104 c. Yankee City Araştırması 109 d. Harwood İmalat İşletmesi Araştırması 110 e. Tavistock Enstitüsü Araştırması 112 f. Mary Parker Follett’in Araştırmaları 113 g. Hugo Munsterberg’in Araştırmaları 115 h. Chester I. Barnard’ın Çalışmaları 115 3. Neoklasik Anlayışın Temel Teorileri 116 a. Douglas McGregor’un “X ve Y” Teorisi 116 b. George V. Homans’ın İnsan Grubu Yaklaşımı 118 c. Chris Argyris ‘in Olgunlaşma Teorisi 119 d. Rensis Likert’in Yönetim Sistemleri Teorisi 121 e. Kurt Lewin’in Güç Alanı Analizi 122 f. Abraham Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi 123 4. Neoklasik Yaklaşımın Yönetim Düşüncesine Katkıları 123 5. Neoklasik Teoriye Yöneltilen Eleştiriler 125 D. Modern Yönetim Teorileri 127 1. Sistem Yaklaşımı 127 a. Sistemin Özellikleri 130 b. Sistem Yaklaşımının Yönetim Düşüncesine Katkıları 133 2. Durumsallık Yaklaşımı 134 a. Durumsallık Yaklaşımı ile İlgili Araştırmalar 136 1) Teknoloji ve Örgüt Yapısı İlişkisi 136 2) Çevre ve Örgüt Yapısı İlişkisi 140 3) Liderlik ve Örgüt Yapısı İlişkisi 148 2. Durumsallık Yaklaşımına İlişkin Genel Bir Değerlendirme 151
E. Post-Modern Yönetim Teorileri 153 1. Stratejik Yönetim 155 a. Strateji Kavramı 155 b. Stratejik Yönetim Kavramı 156 2. Toplam Kalite Yönetimi 157 a. Kalite Kavramı 158 b. Toplam Kalite Yönetimi Kavramı 159 3. Kıyaslama (Benchmarking) 161 a. Kıyaslama Kavramı 162 b. Kıyaslamanın Özellikleri 163 4. Değişim Mühendisliği 164 a. Değişim Mühendisliği Kavramı 164 b. Değişim Mühendisliğinin Temel Özellikleri 166 5. Örgüt Geliştirme 167 a. Örgüt Geliştirme Kavramı 167 b. Örgüt Geliştirmenin Temel Özellikleri 168 6. Öğrenen Örgütler 169 a. Öğrenen Örgüt Kavramı. 170 b. Öğrenen Örgütün Özellikleri 172 7. Personel Güçlendirme (Empowerment) 173 a. Personel Güçlendirme Kavramı 174 b. Personel Güçlendirmenin Özellikleri 176 8. Örgütsel Küçülme (Downsizing) 177 a. Örgütsel Küçülme Kavramı 178 b. Örgütsel Küçülmenin Temel Özellikleri 179 9. Stres ve Yönetimi 180 a. Stres Kavramı 180 b. Stres Kaynakları 182 c. Stresin Etkileri 183 10. Çatışma ve Yönetimi 184 a. Çatışma Kavramı 185 b. Çatışmayı Çözme Yöntemleri 187 11. Kriz ve Yönetimi 191 a. Kriz Kavramı 192 b. Kriz Süreci 193 c. Kriz Yönetiminde Uygulanan Teknikler 194 d. Krizin Etkileri 197
V. YÖNETİMİN FONKSİYONLARI 199 A. Planlama 199 1. Plan ve Planlama Kavramı 199 2. Planlamanın Amacı 199 3. Planlamanın Özellikleri 200 4. Planlama Sürecinin Aşamaları 201 5. Plan Türleri 203 a. Niteliklerine Göre Planlar 203 b. Sürelerine Göre Planlar 203 c. Kullanım Biçimlerine Göre Planlar 204 d. Kapsamlarına Göre Planlar 204 e. Felsefesine Göre Planlar 204 6. Planlamanın Fayda ve Sakıncaları 205 7. Türkiye’de Planlamanın Gelişimi 206 a. Anayasal Hükümler 208 b. Devlet Planlama Teşkilatı 209 c. Kalkınma Bakanlığı 210 d. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı 212 B. Örgütleme 215 1. Örgüt ve Örgütleme Kavramı 215 2. Örgütleme Süreci 216 3. Örgütleme İlkeleri 217 4. Örgüt Yapısını Etkileyen Faktörler 222 5. Örgütlemeyle İlgili Temel Kavramlar 224 a. Yetki 224 b. Güç 226 c. Örgüt 227 d. Sorumluluk 228 e. Hesap Verme 228 6. Örgütsel Modeller 229 7. Örgütlerde Bölümlere Ayırma 231 a. Örgütlerde Bölümlere Ayırma İlkeleri 232 b. Örgütlerde Bölümlere Ayırma Ölçütleri 233 8. Örgütlemenin Sonuçları 241 C. Yürütme 241 1. Yürütme Kavramı 241
xviii İçindekiler 2. Etkin Bir Yürütmenin Şartları 242 3. Yürütmenin Unsurları 244 a. Karar Verme 244 b. Haber Verme 246 c. Örgütleme 246 d. Hareket Geçirme 247 e. Yükseltme (Terfî) 248 4. Yürütmede Ast-Üst İlişkileri 249 a. Emir ve Özellikleri 249 b. Emrin Çeşitleri 250 c. Emir ve Üstün Davranışları 250 5. Yürütme Aracı Olarak Disiplin 251 a. Disiplinin Anlamı ve Önemi 251 b. Disiplin Türleri 252 c. Disiplin Sağlamada Temel İlkeler 254 D. Koordinasyon 256 1. Tanımı ve İlkeleri 256 2. Koordinasyon Türleri 257 3. Koordinasyonun Faydaları 258 4. Koordinasyon Teknikleri 258 E. Denetleme 259 1. Tanımı ve Amacı 260 2. Denetimin İlkeleri 261 3. Denetimin Temel Aşamaları 263 4. Denetim Sisteminin Özellikleri 264 5. Denetim Türleri 267 a. Süreç Bakımından Denetim Türleri 267 b. Denetimin Erk Bakımından Türleri 268 c. Denetimin Kapsamı Bakımından Türleri 271 d. Denetimin Kaynağı Bakımından Türleri 274 e. Denetimi Yapan Kişi Bakımından Türleri 279 6. Denetim Araçları 280 7. Denetim Alanları. 281 F. Bütçeleme 282 1. Bütçe Kavramı 282 2. Bütçe İlkeleri 284
3. Performansa Dayalı Bütçeleme 286 4. Kamu Bütçesinin Klasik Fonksiyonları 289 5. Kamu Bütçesinin Çağdaş Fonksiyonları 290 a. Bütçenin Kaynak Tahsisi Fonksiyonu 290 b. Bütçenin Adil Gelir Dağılımı Fonksiyonu 290 c. Bütçenin İktisadî İstikrar Fonksiyonu 292 d. Bütçenin İktisadi Kalkınma Fonksiyonu 294 e. Bütçenin Planlama ve Yönetim Aracı Olma Fonksiyonu 295 VI. DEVLET VE KAMU YÖNETİMİ 297 A. Devlet ve Hükümet Kavramı 297 B. Devletin Değişen Rolü 300 C. Devletin Görevlerindeki Artış 303 D. Devletin Temel Nitelikleri 306 1. Başlangıçta Belirtilen Temel İlkeler 306 2. Cumhuriyetçilik İlkesi 307 3. Üniter Devlet İlkesi 308 4. İnsan Haklarına Saygılı Devlet İlkesi 309 5. Atatürk Milliyetçiliğine Bağlı Devlet İlkesi 313 6. Demokratik Devlet İlkesi 315 7. Laik Devlet İlkesi 317 8. Sosyal Devlet İlkesi 320 9. Hukuk Devleti İlkesi 323 10. Eşitlik İlkesi 326 E. Kamu Yönetimi Kavramı 330 F. Kamu Yönetiminin Amacı 331 a. Kamu Düzenini Sağlamak 332 b. Kamu Güvenliğini Sağlamak 332 c. Sosyal Güvenliği Sağlamak: 334 d. Kamu Sağlığını Korumak 334 e. Kaynakları Etkin ve Verimli Kullanmak 335 f. Temel Hak ve Hürriyetleri Korumak 340 G. Kamu Yönetiminin Görevleri 344 1. Kolluk Hizmeti 344 2. Kamu Hizmeti 346 H. Kamu Yönetiminin Gelişme Süreci 352 İ. Kamu Yöneticilerinin Siyasî Rolü 354
xx İçindekiler VII. TÜRK KAMU YÖNETİMİNDE REFORM 357 Giriş 357 A. Merkezi Yönetim Reform Süreci. 359 1. Genel Olarak İdarî Reform 359 2. Osmanlı Dönemi Reform Çalışmaları 366 3. Cumhuriyet Dönemi İdarî Reform Çalışmaları 367 B. Yerel Yönetimlerde Reform Süreci 377 1. Yerel Yönetimlerin Tarihi Gelişimi 378 2. Yerel Yönetimlerde Reform Çalışmaları 382 C. Avrupa Birliği’ne Uyum Süreci ve Reform Çalışmaları 389 D. Reform Çalışmalarının Başarısızlık Nedenleri 399 VIII. TÜRK KAMU YÖNETİMİNİN SORUNLARI 405 A. Sorunlara Genel Bakış 405 B. Örgütsel Büyüme 406 C. Merkeziyetçilik 408 D. Gelenekçilik 411 E. Gizlilik 412 F. Beyin Göçü 414 G. Askerî Vesayet 417 H. Yozlaşma ve Yolsuzluk 425 İ. Görev (Görevlendirme) Zararı 442 İ. Kayırmacılık 448 J. Diğer Sorunlar 450 IX. BÜROKRASİ 451 A. Bürokrasi Kavramı ve Bürokrasinin Özellikleri 451 1. Bürokrasi Kavramı 451 2. Weber’e Göre Bürokrasi 454 3. Bürokrasinin Özellikleri 455 4. Weber’e Göre Memurun Konumu 460 5. Weber’e Göre Otorite 462 B. Marksist Teoriye Göre Bürokrasi 464 C. Bürokrasi ve Demokrasi 466 D. Bürokrasinin Olumsuzlukları 469
1. Yapısal İşlevsizlik 469 2. Kişisel İşlevsizlik 469 3. Aşırı Denetimin Ortaya Çıkardığı İşlevsizlik 470 4. Toplumsal İhtiyaçların Karşılanmasında İşlevsizlik 470 5. Diğer İşlevsizlik Biçimleri 471 a. Sorumluluktan Kaçma 471 b. Sorumluluğu Yayma 472 c. Yetkileri Kendinde Toplama 472 d. Kararların Ertelenmesi 473 e. Bürokratik Sabotaj 473 E. Bürokrasi Eleştirileri. 474 1. Robert Michels: Elit Yönetimi Olarak Bürokrasi 476 2. Warren G. Bennis: Bürokratik Örgütlerin Geleceği 478 3. Victor A. Thompson: Bürokratizm 481 4. Nortchcote Parkinson: Parkinson Kanunu 487 5. Laurance J. Peter: Peter Prensibi 489 6. Robert King Merton: Örgütsel Öğrenme 489 KAYNAKÇA 491
