Teoride ve Uygulamada Uluslararası Hukuk-II adlı çalışma uluslararası ve ulusal hukuk alanlarında ortaya çıkan son gelişmeler ve olaylar çerçevesinde yeniden gözden geçirilmiş ve önemli oranda da güncellenmiştir. Beşinci Basıda ilk akla gelen yenilikler arasında şu konular belirtilebilir:
-Hiç şüphesiz, Türk Hukukunda Başkanlık Sistemine geçilmiş olmasının başta deniz hukuku olmak üzere Türk uluslararası hukuk düzenlemeleri üzerinde çok önemli neticeleri olmuştur.
-1982 tarihli BM Deniz Hukuku Sözleşmesi ile kurulan Uluslararası Deniz Hukuku Mahkemesi'nin diğer deniz hukuku konuları yanında özellikle deniz alanları sınırlandırılması noktasında verdiği karar ile danışma görüşlerinin ayrı bir yer ve önemi vardır. Zira, aynı konuda yargı yetkisinin varlığı tartışmasız olan Uluslararası Adalet Divanı kararları ile Deniz Hukuku Mahkemesi kararları arasındaki bağın ve farklı yargı kuruluşları arasındaki uygulamaların uluslararası hukuk üzerindeki etkileri detaylı biçimde ele alınmayı gerektiren hususlardır.
-Kuvvet kullanma, silahlı çatışmalar hukuku ve uluslararası ceza hukuku alanındaki gelişmeler ile Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin günümüze kadar vermiş olduğu kararlar çerçevesinde genel bir değerlendirilmesinin yapılması kaçınılmazdır. Kaldı ki, son yıllarda devletlerin Uluslararası Ceza Mahkemesi Statüsü'ne taraf olmaktan daha çok, daha önceden Mahkemenin yargı yetkisini tanıyan devletlerin Roma Statüsü'n den geri çekilmelerine tanıklık edilmektedir.
-İnsan hakları hukuku, uluslararası ceza hukuku, andlaşmalar hukuku, devletin sorumluluğu gibi farklı uluslararası hukuk alanlarının bir bütün olarak ele alınması gerektiğini gösteren bir örnek olması bakımından 19 Haziran 2019 tarihli Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi tarafından kabul edilen Cemal Kaşıkçı Raporu'na da ilgili bölümlerde yer verilmeye çalışılmıştır.
Konu Başlıkları
 |
Deniz Hukuku |
|
Kuvvet Kullanma |
|
Silahlı Çatışmalar Hukuku ve Uluslararası Ceza Hukuku |
|
Uluslararası Hukukta Sorumluluk |
|
Uluslararası Uyuşmazlık Çözüm Yolları |
|
İnsan Hakları Hukuku |
|
İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
Üçüncü Basıda Yenilikler 9
Dördüncü Basıda Yenilikler 11
Beşinci Basıda Yenilikler 13
Kısaltmalar 23
Birinci Bölüm
DENİZ HUKUKU
I. GİRİŞ 25
II. DENİZ HUKUKUNUN KAYNAKLARI 26
III. ESAS HAT KAVRAMI 29
A. Düz Esas Hat 29
B. Körfezler 31
C. Takımada 32
IV. İÇSULAR 34
A. Limanlara ve Diğer İçsulara Giriş 35
B. İçsularda Yabancı Gemiler Üzerinde Kıyı Devletinin Yargı Yetkisi 35
C. Türk Hukukunda İçsular Rejimi 36
V. KARASULARI 37
A. Karasularının Genişliği 38
B. Zararsız Geçiş Hakkı 39
1. Zararsız Geçiş Hakkının Unsurları 40
a. Geçiş Kavramı 40
b. Zararsız Olmak 40
2. Kıyı Devletinin Hakları ve Yükümlülükleri 44
3. Kıyı Devletinin Gemiler Üzerindeki Yargı Yetkisi 45
C. Türk Hukukunda Karasuları Rejimi 47
VI. BOĞAZLAR 48
A. Transit Geçiş Hakkı 49
B. Türk Boğazları 51
1. Ticaret Gemileri 52
2. Savaş Gemileri 52
VII. BİTİŞİK BÖLGE 55
VIII. BALIKÇILIK BÖLGESİ 55
IX. MÜNHASIR EKONOMİK BÖLGE 56
A. Kıyı Devletinin Münhasır Ekonomik Bölge Üzerindeki Hakları 57
B. Diğer Devletlerin Münhasır Ekonomik Bölge Üzerindeki Hakları ve Yükümlülükleri 58
X. KITA SAHANLIĞI 59
A. Kıyı Devletinin Kıta Sahanlığı Üzerindeki Hakları 61
B. Diğer Devletlerin Hakları 61
XI. DENİZ ALANLARININ SINIRLANDIRILMASI 62
XII. TÜRKİYE VE DENİZ ALANLARI SINIRLANDIRMA UYUŞMAZLIKLARI 69
A. TÜRKİYE–YUNANİSTAN EGE DENİZİ DENİZ ALANLARI SINIRLANDIRMA UYUŞMAZLIĞI 69
B. TÜRKİYE–DOĞU AKDENİZ DENİZ ALANLARI SINIRLANDIRMA UYUŞMAZLIĞI 72
1.Türkiye–Yunanistan Doğu Akdeniz Deniz Alanları Sınırlandırması 73
2.Türkiye–KKTC Doğu Akdeniz Deniz Alanı Sınırlandırması 75
3.Türkiye–Mısır Doğu Akdeniz Deniz Alanı Sınırlandırması 75
4.Türkiye–GKRY Doğu Akdeniz Deniz Alanı Sınırlandırması 76
XIII. AÇIK DENİZ 77
A. Açık Denizlerin Serbestliği İlkesi 77
B. Açık Denizlerde Yargı Yetkisi 78
C. Bayrak Devletinin Yetkili Olması İlkesine Getirilen İstisnalar 79
1. Deniz Haydutluğu 79
2. Deniz Güvenliğine Karşı Hukuka Aykırı Eylemler 81
3. Köle Ticareti 81
4. Uyuşturucu Madde Kaçakçılığı 82
5. İzinsiz Yayın 82
6. Sıcak Takip Hakkı (Kesintisiz İzleme Hakkı) 82
XIV. ULUSLARARASI DENİZ YATAĞI 83
XV. 1982 TARİHLİ BİRLEŞMİŞ MİLLETLER DENİZ HUKUKU SÖZLEŞMESİ ÇERÇEVESİNDE UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YOLLARI 85
XVI. ULUSLARARASI DENİZ HUKUKU MAHKEMESİ 86
A. Uluslararası Deniz Hukuku Mahkemesi’nin Yapısı 86
B. Uluslararası Deniz Hukuku Mahkemesi’nin Yargı Yetkisi 89
1. Davalara Bakma Yetkisi 90
a. Kişisel Yargı Yetkisi 90
b. Maddi Yargı Yetkisi 91
aa. Uluslararası Deniz Hukuku Mahkemesi’nin Yetkili Olduğu Uyuşmazlıklar 91
bb. Uluslararası Deniz Hukuku Mahkemesi’nin Uygulayacağı Hukuk Kuralları 98
2. Danışma Görüşü Verme Yetkisi 98
C. Uluslararası Deniz Hukuku Mahkemesi Usul Hukuku 101
1. Uluslararası Deniz Hukuku Mahkemesi Önüne Davanın Getirilmesi ve Davanın Aşamaları 102
2. Uluslararası Deniz Hukuku Mahkemesi Önündeki Davalarda Usule İlişkin Özel Durumlar 103
a. Yetki İtirazı 103
b. Davaya Katılma/Müdahale 103
c. Hazır Bulunmama (Yokluğunda, Gıyabi, Yargılama) 104
d. Gemilerin ve Mürettebatının Derhal Salıverilmesinde Usul 104
3. Karar ve Özellikleri 105
4. Kararın Yorumlanması ve Yargılamanın İadesi 106
D. Danışma Görüşlerinde Usul 106
XVII. GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ 107
TARTIŞMA SORULARI 108
İkinci Bölüm
KUVVET KULLANMA
I. GİRİŞ 111
II. DEVLETLERCE TEK TARAFLI KUVVET KULLANMA 113
A. 1945 Öncesi Hukuki Yapı 113
B. 1945 Birleşmiş Milletler Andlaşması ve Sonrası 115
1. Geniş Yorum (Permissive School) 117
2. Dar Yorum (Restrictive School) 117
C. Birleşmiş Milletler Andlaşması Madde 2 (4) Çerçevesinde Kuvvet Kullanma Yasağının Kapsamı 118
1. Uluslararası İlişkilerde Kuvvet Kullanma Yasağı 118
2. Kuvvet Kullanma ve Kuvvet Kullanma Tehdidinde Bulunma? 120
3. Bir Başka Devletin Toprak Bütünlüğü ve Siyasi Bağımsızlığına Karşı veya Birleşmiş Milletlerin Amaçlarına Aykırı Kuvvet Kullanma 122
D. Meşru Müdafaa Amaçlı Kuvvet Kullanma 123
1. Meşru Müdafaa Hakkının Kapsamı 124
2. Silahlı Saldırı Kavramı ve 11 Eylül 2001 Sonrası Durum 125
3. Önleyici Meşru Müdafaa 129
4. Müşterek (Ortak/Kolektif) Meşru Müdafaa 131
5. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ne Bildirim 132
E. İnsani Amaçlı Müdahale 132
F. Koruma Sorumluluğu 135
III. KOLEKTİF KUVVET KULLANMA 139
A. Birleşmiş Milletler 139
1. Güvenlik Konseyi 139
2. Genel Kurul 144
B. Bölgesel Örgütler 145
IV. SONUÇ 146
TARTIŞMA SORULARI 148
Üçüncü Bölüm
SİLAHLI ÇATIŞMALAR HUKUKU VE
ULUSLARARASI CEZA HUKUKU
I. GİRİŞ 151
II. SİLAHLI ÇATIŞMALAR HUKUKUNUN KAYNAKLARI 152
III. SİLAHLI ÇATIŞMANIN HUKUKİ NİTELİĞİ 155
IV. SİLAHLI ÇATIŞMALAR HUKUKUNA HAKİM OLAN İLKELER 157
A. Gereksiz Acılara Sebep Olmama İlkesi 157
B. Ayrım Gözetme İlkesi 158
C. Sadakat İlkesi 158
D. Çevre Üzerinde Ağır Sonuçlar Doğuracak Silah ve Savaş Yöntemlerinin Yasaklanması İlkesi 159
V. ULUSLARARASI CEZA HUKUKU 159
A. Bireysel Cezai Sorumluluk ve Uluslararası Mahkemeler 160
B. Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin Yapısı 164
C. Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin Yargı Yetkisi 166
1. Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin Kişiler Bakımından Yargı Yetkisi 166
2. Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin Maddi Yargı Yetkisi 168
a. Saldırı Suçu veya Barışa Karşı Suçlar 168
b. İnsanlığa Karşı İşlenen Suçlar 171
c. Soykırım Suçu 173
d. Savaş Suçları 174
aa. Cenevre Sözleşmeleri’nin Ağır İhlalleri Sistemi 175
bb. Savaş Kanunları ve Örf–Adet Kurallarının İhlali 176
3. Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin Yer Bakımından Yetkisi 178
4. Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin Zaman Bakımından Yargı Yetkisi 178
5. Ulusal Mahkemeleri Tamamlayıcı Nitelikli Yargı Yetkisi 179
6. Uluslararası Ceza Mahkemesi Yargı Yetkisinin Devletler Tarafından Kabulü 180
D. Uluslararası Ceza Mahkemesi İlk Uygulamaları 182
E. Uluslararası Ceza Mahkemesi ve Türkiye 192
VI. SONUÇ 197
TARTIŞMA SORULARI 199
Dördüncü Bölüm
ULUSLARARASI HUKUKTA SORUMLULUK
I. GİRİŞ 201
II. DEVLETİN SORUMLULUĞUNA İLİŞKİN GENEL HÜKÜMLER 202
A. Devletin Sorumluluğunun Kapsamı 202
B. Uluslararası veya Ulusal Hukuk Çerçevesinde Sorumluluk? 203
C. Devletin Sorumluluğunun Unsurları 205
1. Hukuka Aykırı Davranışın Devlete Atfedilmesi 205
2. Uluslararası Yükümlülüğün İhlali 213
a. Kusurun Varlığı? 213
b. Zararın Varlığı? 214
c. Zaman Unsuru 215
3. Hukuka Aykırılığı Ortadan Kaldıran Sebepler (Hukuka Uygunluk Sebepleri) 215
a. Rıza 216
b. Meşru Müdafaa 216
c. Mücbir Sebep 216
d. Zorda Kalma (Distress) 217
e. Zaruret Hali (Necessity) 218
f. Jus Cogens Normlara Uyma Zorunluluğu 220
g. Karşı önlemler (Countermeasures) 220
h. Hukuka Uygunluk Sebeplerinin Sonuçları 221
III. YABANCILARA MUAMELEDEN KAYNAKLANAN DEVLETİN SORUMLULUĞU 222
A. Devletin Sorumluluğunu Gerektiren Yabancılara Kötü Muamele Kavramının İçeriği 222
B. Yabancılara Muameleden Dolayı Devletin Sorumluluğunun Şartları 224
1. Vatandaşlık Bağı 224
2. İç Hukuk Yollarının Tüketilmiş Olması 228
3. Calvo Kaydı 231
C. Yabancıların Malvarlığına El Koyulması (Kamulaştırma–Millileştirme) 231
1. Kamu Yararı 232
2. Ayrımcılık Yapmama 233
3. Tazminat 233
IV. ÇEVRE KAYNAKLI DEVLETİN SORUMLULUĞU 234
V. ULUSLARARASI ÖRGÜTLERİN SORUMLULUĞU 238
VI. ULUSLARARASI SORUMLULUĞUN HUKUKİ SONUÇLARI 241
VII. SONUÇ 242
TARTIŞMA SORULARI 244
Beşinci Bölüm
ULUSLARARASI UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YOLLARI
I. GİRİŞ 247
II. DİPLOMATİK YOLLAR 249
A. Görüşmeler 249
B. Dostça Girişim 250
C. Arabuluculuk 251
D. Uzlaştırma 251
E. Soruşturma 252
III. HUKUKİ YOLLAR 252
A. Uluslararası Hakemlik (Tahkim) 253
1. Sürekli Hakemlik Mahkemesi 253
a. Tarihçe 254
b. Sürekli Hakemlik Mahkemesi’nin Yapısı 258
aa. Hakem Listesi 259
bb. Uluslararası Büro 260
cc. İdari Konsey 261
c. Sürekli Hakemlik Mahkemesi’nin Yargı Yetkisi 261
aa. Hakemlik Mahkemesinin Kişisel Yargı Yetkisi 261
bb. Hakemlik Mahkemesinin Maddi Yargı Yetkisi 262
i. Hakemlik Mahkemeleri Önüne Getirilebilecek Uyuşmazlıklar 263
ii. Hakemlik Mahkemesinin Uygulayacağı Kurallar 263
cc. Hakemlik Mahkemesinin Zaman Bakımından Yargı Yetkisi 264
dd. Danışma Görüşü Verme Yetkisi 264
d. Sürekli Hakemlik Mahkemesi Usul Hukuku 265
aa. Hakemlikte Kullanılan Dil 266
bb. Hakemlikte Tarafların Temsili 266
cc. Hakemlik Aşamaları 267
i. Yazılı Aşama 267
ii. Sözlü Aşama 268
dd. Hakemlik Mahkemesi Önündeki Davalarda Usule İlişkin Özel Durumlar 270
i. İlk İtirazlar 270
ii. Geçici Koruma Önlemleri (İhtiyati Tedbir) 270
iii. Davaya Katılma/Müdahale 270
ee. Hakemlik Kararları 271
e. Sürekli Hakemlik Mahkemesi Hakkında Genel Değerlendirme 272
B. Uluslararası Mahkemeler 275
1. Uluslararası Adalet Divanı 277
a. Tarihçe 278
b. Uluslararası Adalet Divanı’nın Yapısı 283
c. Yargı Yetkisi 290
aa. Devletlerarası Davalara Bakma Yetkisi 290
i. Divanın Kişisel Yargı Yetkisi 290
ii. Divanın Maddi Yargı Yetkisi 299
bb. Divanın Danışma Görüşü Verme Yetkisi 302
i. Divanın Kişisel Yargı Yetkisi 303
ii. Divanın Maddi Yargı Yetkisi 305
d. Usul Hukuku 307
aa. Devletlerarası Davalarda Usul 308
i. Divan Önüne Davanın Getirilmesi 308
ii. Davanın Aşamaları 309
bb. Danışma Görüşlerinde Usul 322
i. Danışma Görüşü Talep Edilmesi 323
ii. Yazılı ve Sözlü Aşamalar 323
iii. Divanın Yapısı 324
iv. Danışma Görüşü Verilmesi 324
cc. Kararlar ve Danışma Görüşleri 324
i. Devletlerarası Davalarda Divanın Kararları 325
ii. Danışma Görüşleri 328
e. Uluslararası Adalet Divanı Hakkında Genel Değerlendirme 329
IV. ULUSLARARASI ÖRGÜTLER VE UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜ 332
A. Bölgesel Örgütler 332
B. Birleşmiş Milletler Aracılığıyla Çözüm 333
V. SONUÇ 334
TARTIŞMA SORULARI 335
Altıncı Bölüm
İNSAN HAKLARI HUKUKU
I. GİRİŞ 337
II. İNSAN HAKLARI HUKUKUNUN GELİŞİMİ 339
III. İNSAN HAKLARI HUKUKUNUN KAYNAKLARI 343
A. Andlaşmalar 343
1. Evrensel Düzeyde Akdedilen Uluslararası Andlaşmalar 343
a. Genel Nitelikli Uluslararası Andlaşmalar 344
b. Özel Nitelikli Uluslararası Andlaşmalar 344
2. Bölgesel Düzeyde Akdedilen Andlaşmalar 345
a. 1950 tarihli İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşme (Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi) 345
b. Amerika İnsan Hakları Sözleşmesi 346
c. Afrika İnsan ve Halkların Hakları Sözleşmesi 347
d. Arap İnsan Hakları Sözleşmesi 347
B. Örf–Adet Hukuku 347
IV. ULUSLARARASI İNSAN HAKLARI HUKUKU UYGULAMA ARAÇLARI/MEKANİZMALARI 349
A. Evrensel Düzeyde 350
B. Bölgesel Düzeyde 353
1. Avrupa 353
2. Amerika 356
3. Afrika 356
4. Arap Ligi 357
C. Ulusal Hukuk Düzeyinde 358
D. Uluslararası Sivil Toplum Kuruluşları (NGO’s) 359
V. SONUÇ 359
TARTIŞMA SORULARI 361
Kaynakça 363
Kavramlar Dizini 375
|
