Çocuk Koruma Hukuku
ÇOCUK KORUMA HUKUKU
Dr. Yusuf Solmaz BALO
- Kavramlar ve Genel Hususlar
- Korunma İhtiyacı İçinde Olan Çocuk
- Suça Sürüklenen Çocuk
- Mağdur Çocuk
Sunuş
Önsöz 11
Kısaltmalar 25
Giriş 27
Birinci Bölüm KAVRAMLAR VE GENEL HUSUSLAR
- I. ÇOCUK 33
- A. ÇHDS'de Çocuk 34
- B. Türk Hukuk Sisteminde Çocukluğun Başlangıcı 35
- 1. Genel Olarak 35
- 1. Çocuğun Ana Rahminden Tümüyle Ayrılması 35
- 2. Ayrılmanın Sağ Olarak Gerçekleşmesi 36
- 2. Ceninin Hukuksal Durumu 36
- a. Miras Hakkı 37
- b. Aile Hukukunda Koruma 38
- C. Türk Hukuk Sisteminde Kişiliğin Sonu 38
- a. Kişiliğin Doğal Yolla Sona İrmesi: Ölüm 39
- b. Kişiliğin Varsayımsal Olarak Sona Ermesi 40
- A. Ölüm Karinesi 40
- B. Gaiplik 41
- D. Türk Hukuk Sisteminde Çocukluğun Sonu 42
- 1. Genel Olarak 42
- 2. Türk Hukuku ve Değerlendirme 42
- II. ÇOCUK HAKLARI 44
- a. Genel Olarak 44
- b. Çocuk Haklarındaki Gelişmeler 46
- a. Uluslararası Hukukta Gelişmeler 46
- b. Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme (ÇHDS) 50
- c. Çocuk Haklarının Kullanılmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi 51
- d. Çocuk Hakları Alanındaki Sözleşmelerin Doğrudan Uygulanabilirliği 52
- Genel Olarak 52
- Yargı Kararları 53
- c. Çocuk Adalet Sisteminp Tarihsel Gelişimi 55
- a. Suç Kontrol Modeli- Klasik Yaklaşım 56
- b. Rehabilitasyon Modeli - Refah Yaklaşımı 56
-
- I. Adil Yargılanma Modeli - Adalet Yaklaşımı 57
- A. Çocuk Haklarını Koruyan Bağımsız Kurumlar 57
- 1. Genel Olarak 57
- 2. Kamu Denetçiliği 57
- 1. Gelişimi 57
- 2. İşlevi 58
- 3. Türkiye'de Durum 59
- a. ÇOCUK HUKUKUNA HÂKİM OLAN İLKELER 61
- a. Ayrımcılığın Önlenmesi (ÇHDS m2) 61
- b. Çocuğun Yüksek Yararı (ÇHDS m3) 63
- A. Genel Olarak 63
- B. İlkenin Kapsamı 65
- C. İlkenin Özellikle Uygulandığı Bazı Durumlar 66
- D. Yargı Kararlarında İlkenin Yorumlanması 67
- c. Yaşama ve Gelişme Hakkı (m6) 69
- d. Katılım Hakkı (ÇHDS m 12) 71
- 1. Genel Olarak 71
- 2. Yargı Kararları 73
- e. Çocuğun Bilgilere Erişim Hakkı (ÇHDS m 17) 76
- b. ÇOCUK MAHKEMESİ SAVCILIĞI 78
- a. Genel Olarak 78
- b. ÇKK'da Savcılık 78
- a. Genel Olarak 78
- b. Yargı Kararları 79
- c. ÇOCUK MAHKEMELERİ 79
- Genel Olarak 79
- Türkiye'de Çocuk Mahkemeleri 80
- a. Genel Olarak 80
- b. Görevleri 81
- c. Yargı Kararları 83
- d. ÇOCUĞUN KORUNMASI 85
A Çocuğun Aile İçinde Korunması-Velâyet 87
- Ailenin Önemi 87
«t»
- Ailenin Korunması 88
- Uluslararası Belgelerde Ailenin Korunması 89
- Anayasa ve Kanunlarımızda Ailenin Korunması 92
- Velâyet 95
- Genel Olarak 95
- Hukuku Niteliği 96
- Kapsamı 97
aa Genel Olarak 97
bb Çocuğun Eğitimi 98
cc Çocuğun Dini Eğitimi 98
- I. Yargı Kararları 99
- II. Velâyet Hakkının Kaldırılması 114
aa Genel Olarak 114
bb Yargı Kararları 115
4 Çocuğun Korunması 123
- A. Anayasa 123
- B. Türk Medenî Kanunu, Çocuk Koruma Kanunu ve Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının Teşkilat
ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname 124
aa Uygun Önlem Alınması 124
aaa Genel Olarak 124
bbb Yargı Kararları 126
bb Çocuk Hakkında Uygulanabilecek Tedbirler 127
cc Acil Korunma Kararı Alınması 128
dd Kuruma Başvuru 129
ee Tespit, İnceleme ve Koruma 129
ff Çocukların Yerleştirilmesi 129
gg Tedbirin Süresi 130
hh Birden Fazla Tedbir Uygulaması 131
ıı Tedbir Uygulamasının Denetim Altında Yürütülmesi 131
jj Tedbirlerin İzlenmesi 132
kk Tedbir Kararının Alınmasında Usul 132
II Velâyet, Vesayet, Kayyım, Nafaka ve Kişisel ilişki Tesisi Konularında Karar Verilmesi 132
aaa Genel Olarak 132
bbb Yargı Kararları 134
mm Tedbirlerde Görevli ve Yetkili Mahkeme 137
aaa Genel Olarak 137
bbb Yargı Kararları 146
nn Bakım ve Barınma Kararlarının Yerine Getirilmesi 166
- C. Yargı Kararları 166
- 1. Çocuğun Aile Dışında Korunması-Vesâyet 180
- 1. Genel Olarak 180
- 2. Vasinin Görevleri 182
- 3. Yargı Kararları 183
- 2. Ceza Hukuku Alanında Koruma 184
- a. Türk Ceza Kanununda 184
- a. Terk Suçu (m 97) 184
- b. Yardım veya Bildirim Yükümlülüğünün Yerine Getirilmemesi (m 98) 185
- c. Kötü Muamele (m 232) 186
- d. Aile Hukukundan Kaynaklanan Yükümlülüğün İhlâli (m 233) 188
- e. Cenin Bakımından 188
- f. Suçta Kullanılan Çocuk Bakımından 189
- b. Ceza Muhakemesinde 189
- c. İnfaz Hukukunda 191
- d. Ceza Mevzuatımızda 15 Yaşından Küçükler Bakımından Öngörülen Lehe Hükümlerin 15
Yaşından Büyük Çocuklar Hakkında da Uygulanması Sorunu 191
- A. Genel Olarak 191
- B. Yargı Kararları 192
- I. SOSYAL İNCELEME VE SOSYAL ÇALIŞMA RAPORU 201
- A. Sosyal İnceleme Raporlarının Kimler Hakkında Talep Edileceği 201
- 1. Genel Olarak 201
- 2. Suça Sürüklenen Çocuklar Hakkında Sosyal İnceleme 201
- B. Sosyal İnceleme Raporlarının Kapsam ve İçeriği 203
- C. Sosyal İnceleme Raporlarının Fonksiyonu 204
- D. Yargı Kararları 205
- II. KORUYUCU VE DESTEKLEYİCİ TEDBİRLER 212
- 1. Genel Olarak 212
- 2. Koruyucu ve Destekleyici Tedbirler 217
- a. Danışmanlık Tedbiri 217
- a. Tanım ve Genel Olarak 217
- b. Danışman Görevlendirme 217
- c. Danışmanlık Tedbirini Yerine Getirecek Uzman 217
- d. Danışmanlık Tedbirinin Yerine Getirilmesi 218
- b. Eğitim Tedbiri 218
- A. Tanım ve Genel Olarak 218
- B. 15 Yaşını Doldurmamış Çocuklar Hakkında 219
- C. 15 Yaşını Doldurmuş Çocuklar Hakkında 219
- D. Hiç Eğitim Almamış-Zorunlu Eğitimini Tamamlamamış Olanlar 220
- E. Eğitim Tedbirinin Yerine Getirilmesi 220
- c. Bakım Tedbiri 220
- 1. Tanım ve Genel Olarak 220
- 2. Rehabilitasyona İhtiyacı Olan Çocuklar Hakkında Bakım Tedbiri Uygulaması 221
- 3. Sağlık ve Bakım Tedbirinin Birlikte Uygulanması 221
- 4. Bulaşıcı Hastalığı Olan Çocuklar Hakkında Bakım Tedbiri Uygulaması 221
- 5. Yabancı Çocukların Durumu 221
- 6. Yardım ve Destek Talebi 222
- 7. Bakım Tedbirinin Yerine Getirilmesi 222
- d. Sağlık Tedbiri 222
- a. Tanım ve Genel Olarak 222
- b. Akıl Hastası veya Madde Bağımlısı Çocuklar 223
- c. Haklarında Bakım veya Barınma Tedbiri Bulunanlar 224
- d. Alkol ya da Uyuşturucu Bağımlısı Çocuklar 224
- e. Sağlık Tedbirinin Yerine Getirilmesi 224
- e. Barınma Tedbiri 225
- a. Tanım ve Genel Olarak 225
- b. Sağlık Kontrolü Yapılması * 225
- c. Yabancı Çocukların Durumu 225
- d. Yardım ve Destek Talebi 225
- e. Giderlerin Karşılanması 226
- f. Barınma Tedbirinin Yerine Getirilmesi 226
- 3. Koruyucu ve Destekleyici Tedbirlerin Kimler Hakkında Uygulanacağı 226
- Korunma İhtiyacı İçinde Bulunan Çocuklar 226
- a. Suç Mağduru Çocuklar 226
- I. Suça Sürüklenen Çocuklar ve Ceza Sorumluluğu Olmayan Çocuklar 227
- II. Suça Sürüklenen ve Ceza Sorumluluğu Olan Çocuklar 227
- A. Görevli Mahkeme 229
- B. Yargı Kararları 230
İkinci Bölüm KORUNMA İHTİYACI İÇİNDE OLAN ÇOCUK
- 1. KORUNMA İHTİYACI İÇİNDİ OLAN ÇOCUK 237
- 2. SOSYAL HİZMETLER 243
- 1. Genel Olarak ^43
- 2. Sosyal Hizmetlerin Genel Esasları 243
- 3. 2828 sayılı Kanuna Göre Koruma Kapsamında Bulunanlar 245
- a. Korunmaya Muhtaç Çocuk 245
- a. Genel Olarak 245
- b. Yargı Kararlan 246
- b. Özürlü 246
- c. Bakıma Muhtaç Özürlü,; 247
- d. Muhtaç Yaşlı 247
- 4. 2828 sayılı Kanuna Göre Korunacakların Tespiti 247
- 5. Korunma Karan Alınması 248
- A. Adli Yönden: Koruma Kararı Davası 248
- 1. Genel Olarak ,248
- 2. Görevli Mahkeme 250
aa Çocuk Mahkemesi Kurulu Yerler 250
bb Çocuk Mahkemesi Kurulu Olmayan Yerler 251
cc Çocuk Mahkemesi ve Aile Mahkemesi Kurulu Olmayan Yerler 251
dd Yargı Kararları 251
- 3. Yetkili Mahkeme 256
- 4. Yargılama Usulü 256
- 5. Koruma Kararı ve Değiştirilmesi 257
- B. İdari Yönden 257
- 6. Korunma Kararının Süresi ve kaldırılması, 257
- 7. Koruma Davasında Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının Durumu 258
- a. Genel Olarak 258
- b. Yargı Kararları 258
- 8. Ceza Davasında Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının Durumu 260
- a. Genel Olarak 260
- b. Yargı Kararları 260
L Sosyal Hizmet Kuruluşlarında Kaldığının Tespitini İsteme 260
- Genel Olarak 260
- Yargı Kararları 261
- I. AİLE VE SOSYAL POLİTİKALAR BAKANLIĞI 263
- A. Kuruluş ve Yapılanma 263
- B. Genel Olarak Görevleri 264
- C. ÇKK Hükümleri Çerçevesinde Görevleri 266
Üçüncü Bölüm SUÇA SÜRÜKLENEN ÇOCUK
L SUÇA SÜRÜKLENEN ÇOCUK KAVRAMI 269
- 1. ÇOCUK SUÇLULUĞU 270
- 1. Genel Olarak 270
- 2. Son Yüzyılda Gelişmeler 271
- 2. ÇOCUK YARGILAMASINA HÂKİM OLAN İLKELER 273
- a. Genel Olarak 273
- b. Saygınlığına Özen Gösterilme Hakkı 274
- c. Yasal Temsilcinin Hazır Bulunması Hakkı 275
- a. Küçükler Hakkında Özel Hizmet Model ve Kurumlan Oluşturulması 275
- A. Ceza Hukuku Karşısında Sorumluluk Konusunda Asgari Bir Yaş Belirlenmesi 277
- B. Adli Kovuşturma Olmaksızın Önlem Alınması 278
- C. Orantılılık İlkesi 279
- D. Özgürlüğe Müdahalenin Son Çare Olması 280
- b. Sadelik, Basitlik ve Çabukluk İlkeleri 281
J Takdir Yetkisi 282
- 3. ÇOCUK VE CEZA SORUMLULUĞU 282
- 1. Genel Olarak 282
- 2. Ceza Sorumluluğu Yaşı 286
- 3. Kusurun Tespiti 287
- 4. Türk Ceza Hukuku Sisteminde Çocuk ve Ceza Sorumluluğu 289
- a. Genel Olarak 289
- b. Ceza Sorumluluğunun Tespiti 292
- a. Genel Olarak 292
- b. Alınacak Raporlar ve Hangi Yaş Grubunda Yer Alanlar İçin Alınacağı Hususu 293
- c. Yargı Kararlan 295
- c. Yaş Grupları 304
- Genel Olarak 304
- 12 Yaşım Doldurmamış Olan Çocuklar 305
aa Genel Olarak 305
bb Yakalama ve Gözaltına Alma 307
- I. 12-15 Yaş Grubunda Olan Çocuklar 307
aa Genel Olarak 307
bb Yargı Kararları 313
- II. 15-18 Yaş Grubunda Bulunan Çocuklar 319
aa Genel Olarak 319
bb Yargı Kararları 319
E Türkiye'de Suça Sürüklenen Çocuklara Götürülecek Hizmetlerden Sorumluluk 322
- A. ÇOCUKLARA ÖZGÜ GÜVENLİK TEDBİRLERİ| 324
- 1. Genel Olarak 324
- 2. Yargı Kararları 325
- B. BAZI CEZA HUKUKU KURUMLARI VE ÇOCUKLARIN DURUMU 328
A Yetişkinlerle Birlikte Suç İşlenmesi: Ayrı Soruşturma Yürütme Zorunluluğu 329
- 1. Genel Olarak 329
- 2. Yargı Kararları 329
- a. Sanık - Suça Sürüklenen Çocuk 331
- a. Genel Olarak 331
- b. Yargı Kararları 332
- b. Tutuklama ve Adlî Kontrol 332
- A. Çocukların Tutuklanması Konusunda Uluslararası Ölçütler 332
- B. Türkiye'de Durum 334
- c. Duruşmanın Giljj Yürütülmesi 334
- 1. Genel Olarak 334
- 2. Yargı Kararları 334
t Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması 336
- a. Genel Olarak
- b. Yargı Kararları 338
- a. Hapis Cezasının Seçenek Yaptırımlara Çevrilmesi (TCK m50) 343
- Genel Olarak 343
- Yargı Kararları 344
- b. Hapis Cezasının Ertelenmesi (TCK m51) 352
- a. Genel Olarak 352
- b. Yargı Kararları 353
HL Hak Yoksunluğu ve Çocuklar (TCK m53) 355
- Genel Olarak 355
- Yargı Kararları 356
L Tekerrür 357
1 Genel Olarak 357
Z Yargı Kararları 357
JL Adi Para Cezasının Ödenmemesi: Hapis Cezasına Çevirme Yasağı 358
- Genel Olarak 358
- Yargı Kararları 359
K Müdafi Görevlendirme ve Yargılama Giderleri 361
- I. Genel Olarak 361
- II. Yargı Kararları 361
Dördüncü Bölüm MAĞDUR ÇOCUK
- A. GENEL OLARAK 365
- B. MAĞDURUN KORUNMASINA YÖNELİK ULUSLARARASI ÇALIŞMALAR VE BELGELER 372
- 1. 29 Kasım 1985 tarihli Birleşmiş Milletler Deklarasyonu 372
- 2. Avrupa Konseyi Tarafından Yapılan Çalışmalar 372
- 1. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin Suç Mağdurlarına Tazminat Ödenmesi Hakkında 1977 Tarihli ve 27 Sayılı Tavsiye Kararı 372
- 2. Şiddet Suçu Mağdurlarının Zararlarının Tazmin Edilmesine İlişkin Avrupa Sözleşmesi 373
- 3. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesinin Ceza Muhakemesi Hukukunda Mağdurun Hukukî Durumunun İyileştirilmesine İlişkin R (85) 11 Sayılı Tavsiye Kararı 373
- C. ÇOCUĞA KARŞI ŞİDDET EYLEMLERİ 374
- a. Şiddet Eylemlerinin Çocuk Üzerindeki Etkileri 375
- b. Şiddetin Önlenmesi 375
- D. ÇOCUĞUN YAZILI VE GÖRSEL BASINDA İSTİSMARI 376
- E. CEZA MUHAKEMESİ SÜRECİNDE SUÇ MAĞDURU 377
- a. Suç Mağdurlarının Soruşturma Evresindeki Hakları 379
- A. Delillerin Toplanmasını Talep Hakkı 379
- B. Soruşturma Dosyasından Örnek Alma Hakkı 379
- C. Avukat Yardımından Yararlanma Hakkı 379
- D. Soruşturma Belgelerini ve El Konulan Eşyaları İnceletme Hakkı 379
- E. Kovuşturmaya Yer Olmadığı Kararına İtiraz Hakkı 379
- b. Suç Mağdurlarının Kovuşturma Evresindeki Hakları 380
- 1. Muhakemenin Gidişatı Hakkında Bilgi Edinme Hakkı 380
- 2. Muhakemeye Yön Verme Hakkı 380
- 3. Dava Dosyasını İnceleme ve Örnek Talep Etme Hakkı 380
- 4. Avukat Edinme Hakkı 381
- a. Genel Olarak 381
- b. Yargı Kararları 381
- c. Suç Mağduru Çocuğun Ceza Muhakemesi Sürecinde Dinlenilmesi 381
- a. Genel Olarak 381
- b. Yargı Kararları 382
I. Cinsel Dokunulmazlığa Karşı İşlenen Suç Mağduru Çocukların Durumu384
II. Genel Olarak 384
III. Yargı Kararları 384
A. SUÇ MAĞDURU ÇOCUĞUN CEZA HUKUKUNDA KORUNMASI 388
1. Dava Zamanaşımı 388
2. Çocukların Belli Saiklerle Cinsel İstismarı388
3. Çocuklar Üzerinde Deney Yapılması 389