Vergi Hukuku

Prof. Dr. Yusuf ZİYA TAŞKAN

İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ 5
İÇİNDEKİLER 7
BİRİNCİ BÖLÜM
VERGİ HUKUKUNA GENEL BAKIŞ
1.1. Kamu Harcamalarının Finansmanında Vergilerin Rolü 19
1.2. Vergi Kavramı ve Benzer Kavramlardan Ayırt Edilmesi 21
1.3. Hukuk Devleti ve Vergi 24
1.4. Vergi Hukukunun Tanımı ve Kapsamı 25
1.5. Vergi Hukukunun Hukuk Sistemi İçindeki Yeri 26
1.6. Vergi Hukukunun Diğer Hukuk Dalları İle İlişkileri 28
1.6.1. Vergi Hukukunun Kamu Hukuku Dalları İle İlişkileri 28
1.6.2. Vergi Hukukunun Özel Hukuk Dalları İle İlişkileri 30
1.7. Vergi Hukukunun Bölümleri 30
1.7.1. Maddi - Şekli Vergi Hukuku Ayrımı 30
1.7.2. Genel - Özel Vergi Hukuku Ayrımı 31
1.7.3. Genel Vergi Hukukunun Alt Dalları 32
İKİNCİ BÖLÜM
VERGİ HUKUKUNUN KAYNAKLARI
2.1. Vergi Hukukunun Kaynaklarına Genel Bakış 35
2.2. 2017 Yılı Anayasa Değişikliklerinin Vergi Hukukunun Kaynaklarına Etkisi 36
2.3. Vergi Hukukunun Kaynaklarının Sınıflandırılması 38
2.3.1. Kaynakların Üretildiği Organa Göre Sınıflandırılması 38

2.3.2. Bağlayıcı Kaynak - Yardımcı Kaynak Sınıflandırılması 39
2.3.3. Güncel Kaynak - Eski Kaynak Sınıflandırılması 40
2.4. Vergi Hukukunun Güncel Kaynakları 41
2.4.1. Anayasa 41
2.4.2. Kanun 46
2.4.3. Uluslararası Antlaşmalar 48
2.4.4. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 48
2.4.5. Cumhurbaşkanı Kararları 53
2.4.6. Yönetmelik 57
2.4.7. Anayasa Mahkemesi Kararları 59
2.4.8. İçtihadı Birleştirme Kararları 60
2.4.9. Genel Tebliğler 62
2.4.10. İç Genelgeler 65
2.4.11. Özelge (Mukteza) ve Sirküler 66
2.4.12. Örf ve Adet 68
2.4.13. Diğer Yargı Kararları 69
2.4.14. Doktrin 69
2.5. Vergi Hukukunun Eski Kaynakları 69
2.5.1. Kanun Hükmünde Kararnameler 70
2.5.2. Bakanlar Kurulu Kararları 72
2.5.3. Tüzük 74
2.6. Normlar Hiyerarşisi ve Yargı Denetimi 75
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM VERGİ KANUNLARININ
UYGULANMASI VE YORUMLANMASI
3.1. Vergi Kanunlarının Uygulanması Kavramı 77
3.2. Vergi Kanunlarının Zaman Bakımından Uygulama Alanı 77
3.2.1. Vergi Kanunlarının Yürürlüğe Girişi ve Yürürlükten Kalkışı 77

3.2.2. Vergi Kanunlarının Geçmişe Yürütülememesi 80
3.3. Vergi Kanunlarının Yer Bakımından Uygulama Alanı 81
3.3.1. Mülkilik ve Şahsilik İlkeleri 81
3.3.2. Hukuki ve Ekonomik Anlamda Çifte Vergilendirme 83
3.3.3. Türk Vergi Kanunlarındaki Düzenlemeler 84
3.4. Vergi Kanunlarının Yorumlanması 87
3.4.1. Yorum Kavramı, Yorum Türleri ve Yöntemleri 87
3.4.2. Vergi Hukukunda Yorumun Özellikleri 91
3.5. Vergi Kanunlarının Yorumunda Ekonomik Yaklaşım İlkesi 93
3.5.1. Ekonomik Yaklaşım İlkesi Konusunda Genel Bilgi 93
3.5.2. Peçeleme Sözleşmeleri 94
3.5.3. Peçeleme Sözleşmelerinde İspat Yükü 98
3.6. Vergi Hukukunda Kıyas Yasağı 99
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
VERGİ MÜKELLEFİ VE VERGİ SORUMLUSU
4.1. Vergi Hukuku İlişkisi, Vergi Ödevi ve Vergi Borcu Kavramları 101
4.2. Vergi Mükellefi (Yükümlü) 102
4.2.1. Mükellef Kavramı 102
4.2.2. Yasaklanmış Faaliyetler ve Vergi Mükellefiyeti 106
4.2.3. Özel Sözleşmelerin Mükellefiyet ve Sorumluluğa Etkisi 109
4.3. Vergi Hukukunda Ehliyet ve Temsil 113
4.3.1. Vergi Hukukunda Ehliyet 113
4.3.2. Vergi Hukukunda Temsil 115
4.4. Vergi Sorumlusu 118
4.4.1. Sorumluluk ve Vergi Sorumlusu Kavramları 118
4.4.2. Vergi Sorumlularının Ödev ve Yetkileri 120
4.5. Başlıca Vergi Sorumluluğu Örnekleri 122

4.5.1. Kanuni Temsilcilerin Sorumluluğu 122
4.5.2. Vergi Kesenlerin Sorumluluğu 131
4.5.3. Mirasçıların Sorumluluğu 132
4.5.4. Meslek Mensuplarının Sorumluluğu 133
4.5.5. Kefillerin Sorumluluğu 134
4.5.6. Karnesiz Hizmet Erbabı Çalıştıranların Sorumluluğu 135
4.5.7. Tasfiye Memurlarının Sorumluluğu 135
4.5.8. Kurumları Devralanların Sorumluluğu 136
4.5.9. Katma Değer Vergisinde Sorumluluk 136
4.5.10. Özel Tüketim Vergisinde Sorumluluk 137
4.5.11. Damga Vergisinde Sorumluluk 137
4.5.12. Motorlu Taşıtlar Vergisinde Sorumluluk 138
4.5.13. Harçlarda Sorumluluk 138
4.5.14. İlan ve Reklam Vergisinde Sorumluluk 138
BEŞİNCİ BÖLÜM VERGİ İDARESİ,
MÜKELLEFİN ÖDEVLERİ VE DENETİM
5.1. Vergi İdaresi 139
5.1.1. Vergi İdaresinin Genel Görünümü 139
5.1.2. Hazine ve Maliye Bakanlığı 140
5.1.3. Gelir İdaresi Başkanlığı 142
5.1.4. Takdir Komisyonları 145
5.2. Vergi Mükelleflerinin Ödevleri 147
5.2.1. Bildirme Ödevi 148
5.2.2. Defter Tutma Ödevi 149
5.2.3. Kayıt Düzenine Uyma Ödevi 154
5.2.4. Defterleri Onaylatma (Tasdik) Ödevi 155
5.2.5. Belge Düzenine Uyma Ödevi 158

5.2.6. Saklama ve İbraz Ödevi 161
5.2.7. Beyanname Verme Ödevi 162
5.2.8. Vergi Usul Kanununda Düzenlenen Diğer Bazı Ödevler 163
5.3. Vergi İdaresinin Mükellefleri Denetlemesi. 164
5.3.1. Genel Bilgi 164
5.3.2. Denetleme Yöntemleri 165
5.3.2.1. Bilgi Toplama. 165
5.3.2.2. Yoklama 166
5.3.2.3. İnceleme 169
5.3.2.4. Arama. 172
5.3.3. Denetimlerin Muhtemel Sonuçları 174
ALTINCI BÖLÜM VERGİLENDİRME İŞLEMLERİ
6.1. Vergilendirme Sürecine Genel Bakış 175
6.2. Vergiyi Doğuran Olay 178
6.3. Vergilendirme Sürecinin Teknik Aşamaları 179
6.4. Tarh 180
6.4.1. Tarh İşleminin Tanımı ve Unsurları 180
6.4.2. Tarh İşlemi İçin Gereken Unsurlar 182
6.4.3. Tarh İşleminin Türleri 186
6.4.3.1. Beyana Dayalı Tarh 187
6.4.3.2. İkmalen Tarh 189
6.4.3.3. Re’sen Tarh 191
6.4.3.4. İdarece Vergi Tarhı 196
6.5. Tebliğ 198
6.5.1. Tebliğ Kavramı ve İlgili Mevzuat 198
6.5.2. Tarh İşleminin Türü ve Konusu Bakımından Tebliğin
Mahiyeti 199

6.5.3. Tebliğ Edilmesi Gereken Belgeler 200
6.5.4. Tebliğin Genel Çerçevesi ve Tebliğ Yapılacak Kimselere
İlişkin Kurallar 200
6.5.5. Tebliğ Yöntemleri 202
6.5.5.1. Posta Yoluyla Tebliğ 202
6.5.5.2. İlan Yoluyla Tebliğ 204
6.5.5.3. Memur Aracılığı İle Tebliğ 206
6.5.5.4. Daire veya Komisyonda Tebliğ 206
6.5.5.5. Elektronik Ortamda Tebliğ 206
6.5.6. Tebliğ İşlemlerinde Hatalar ve Sonuçları 209
6.6. Tahakkuk 211
6.6.1. Tahakkuk Kavramı ve Hukuki Niteliği 211
6.6.2. Tahakkukun Sonucu 213
6.6.3. Vergi Borcunun Tahakkuku ve Kesinleşmesi Kavramları 214
6.6.4. Vergi Borcunun Tahakkuk Ettiği ve Kesinleştiği An 215
6.6.4.1. Tahakkuk ve Kesinleşmenin Birlikte Gerçekleştiği Durumlar. 215
6.6.4.2. Tahakkuk ve Kesinleşmenin Ayrı Ayrı Gerçekleştiği Durumlar. 216
6.7. Tahsil 219
6.8. Vergilendirme İşlemlerinde Süre 220
6.8.1. Hukukta Süre Kavramı ve Önemi 220
6.8.2. Süre Türleri 221
6.8.3. Sürelerin Hesaplanması 224
6.8.4. Süreleri Uzatan Haller 226
6.8.4.1. Ölüm 227
6.8.4.2. Mücbir Sebep. 227
6.8.4.3. Zor Durum 230
6.8.4.4. Resmi Tatil 231
6.8.4.5. Adli Tatil 231
6.8.4.6. Mali Tatil 231

6.8.4.7. Diğer Sebepler 233
6.9. Değerleme ve Amortisman 234
6.9.1. Değerleme ve Amortisman Kavramlarına Genel Bakış 234
6.9.2. Değerleme 234
6.9.2.1. İktisadi İşletmelere Dâhil Kıymetlerin Değerlenmesi 236
6.9.2.2. Servetlerin Değerlenmesi 239
6.9.2.3. Enflasyon Düzeltmesi ve Yeniden Değerleme Oranı 240
6.9.3. Amortisman 241
6.9.3.1. Mevcutlarda Amortisman 242
6.9.3.2. Alacaklarda ve Sermayede Amortisman 244
6.9.3.3. Amortisman Uygulamasına İlişkin Özel Durumlar 246
YEDİNCİ BÖLÜM
VERGİ BORCUNUN SONA ERMESİ
7.1. Vergi Borcunu Sona Erdiren Sebeplere Genel Bakış 247
7.2. Ödeme 248
7.2.1. Ödeme Yeri 248
7.2.2. Ödeme Zamanı 249
7.2.3. Özel Ödeme Zamanları 250
7.2.4. Ödeme Yapmamanın Sonuçları 252
7.3. Zamanaşımı 253
7.3.1. Tahakkuk Zamanaşımı 255
7.3.2. Tahsil Zamanaşımı 256
7.3.3. Düzeltme Zamanaşımı 258
7.3.4. Ceza Zamanaşımı. 259
7.4. Düzeltme 259
7.5. Takas 269
7.6. Terkin 270
7.7. Yargı Kararları 272

7.8. Uzlaşma 272
7.8.1. Tarhiyat Öncesi Uzlaşma 273
7.8.2. (Tarhiyat Sonrası) Uzlaşma 277
7.9. Af 282
7.10. Tecil Kavramı ve Sonuçları 282
SEKİZİNCİ BÖLÜM
VERGİ ALACAĞININ KORUNMASI VE ZORLA TAHSİLİ
8.1. 6183 Sayılı Kanun ve Kamu Alacağı Kavramı. 287
8.2. Vergi Alacağını Koruyan Temel Önlemler 288
8.2.1. Teminat veya Kefil İstenmesi 288
8.2.2. İhtiyati Haciz 290
8.2.3. İhtiyati Tahakkuk 293
8.2.4. Kamu Alacaklarında Rüçhan (Öncelik) Hakkı 296
8.2.5. Kamu Alacağını Kesip Ödemek Zorunda Olanların Sorumluluğu 296
8.2.6. Kamu Alacağını Kesmeden Ödeme Yapanlara Para Cezası Uygulanması 296
8.2.7. Takas 297
8.2.8. İptal Davaları ve Bazı İşlemlerin Hükümsüz Sayılması 297
8.2.9. Diğer Önlemler 300
8.3. Vergi Alacağının Değerini Koruyan Önlemler 300
8.3.1. Gecikme Zammı 301
8.3.2. Gecikme Faizi 302
8.4. Vergi Alacağının Zorla Tahsili 304
8.4.1. Zorla Tahsil İşlemlerinin Genel Görünümü 304
8.4.2. Teminatın Paraya Çevrilmesi ya da Kefilin Takibi 304
8.4.3. Ödeme Emri ve Ödeme Emrine Karşı Dava Açılması 305
8.4.4. Haciz Yoluyla Takip 307
8.4.5. İflas Yoluyla Takip 310

DOKUZUNCU BÖLÜM
VERGİ KABAHAT, SUÇ VE CEZALARI
9.1. Vergi Kabahati ve Vergi Suçu Kavramları 311
9.1.1. Genel Olarak Suç, Kabahat ve Ceza Kavramları 311
9.1.2. Suç ve Cezada Kanunilik İlkesi 312
9.1.3. Vergi Kanunlarına Aykırı Davranışlara Genel Bakış 313
9.1.4. Vergi Kabahatleri ve Suçlarının Karşılaştırılması 314
9.2. Vergi Kabahatleri ve Cezaları 315
9.2.1. Vergi Cezasının Kesilmesi ve Ceza Verme Yetkisi 316
9.2.2. Vergi Ziyaı Kabahati 316
9.2.3. Usulsüzlük 323
9.2.4. Özel Usulsüzlükler 325
9.3. Vergi Suçları ve Cezaları 331
9.3.1. Kaçakçılık 331
9.3.2. Vergi Mahremiyetinin İhlali. 337
9.3.3. Mükelleflerin Özel İşlerini Yapma 338
9.4. Vergi Kabahat, Suç ve Cezalarına İlişkin Ortak Kurallar 338
9.4.1. Tekerrür (Tekrarlanma) 338
9.4.2. İştirak (Katılma) 339
9.4.3. İçtima (Birleşme) 340
9.5. Vergi Suçluluğunu Ortadan Kaldıran
(Ceza Kesilmesine Engel Olan) Sebepler 342
9.5.1. Pişmanlık 342
9.5.2. Mücbir Sebep 343
9.5.3. Yanılma. 343
9.6. Vergi Cezalarını Sona Erdiren ya da Azaltan Sebepler 344
9.6.1. Ödeme 344
9.6.2. Ölüm. 344

9.6.3. Zamanaşımı 345
9.6.4. Yargı Kararı 347
9.6.5. Terkin 347
9.6.6. Af 347
9.6.7. Düzeltme 347
9.6.8. Uzlaşma. 348
9.6.9. Ceza İndirimi 348
ONUNCU BÖLÜM
VERGİ UYUŞMAZLIKLARI VE ÇÖZÜM YOLLARI
10.1. Vergi Uyuşmazlığı Kavramı 351
10.1.1. Vergi Uyuşmazlıklarını Doğuran Sebepler 351
10.1.2. Vergi Uyuşmazlıklarının Türleri 353
10.2. Vergi Hukuku Kurallarına İlişkin Uyuşmazlıkların Çözümlenmesi 356
10.2.1. Vergi Kanunlarının Anayasaya Aykırılığı İddiasının
Çözümlenmesi 356
10.2.2. Düzenleyici İşlemlerin Kanuna Aykırılığı İddiasının
Çözümlenmesi 358
10.3. Bireysel Vergi Uyuşmazlıklarında Çözüm Yöntemlerine Genel Bakış 362
10.4. Vergi Uyuşmazlıklarında İdari Çözüm Yöntemleri. 364
10.4.1. Uzlaşma. 364
10.4.2. Düzeltme 366
10.4.3. Ceza İndirimi 368
10.5. Vergi Uyuşmazlıklarının Çözümünde Yeni Bir Yardımcı Yöntem:
İzaha Davet 369
10.6. Vergi Uyuşmazlıklarında Yargı Yoluyla Çözümün Genel Görünümü 371
10.7. Türkiye’de Vergi Yargısının Yapısı ve Gelişimi 372
10.8. Vergi Yargısında Görevli Yargı Organları 373
10.8.1. Vergi Mahkemeleri 374

10.8.2. Bölge İdare Mahkemeleri 377
10.8.3. Danıştay 378
10.9. Bireysel Vergilendirme İşlemlerine İlişkin Uyuşmazlıkların
Çözümü 379
10.9.1. İlk Derece Yargılaması (Vergi Mahkemelerinde Yargılama) 379
10.9.1.1. Vergi Davalarının Genel Görünümü ve İşleyişi 379
10.9.1.2. Vergi Davaları Arasında Bağlantı ve Davaların Birleştirilmesi 387
10.9.2. Kanun Yolları 395
10.9.2.1. İstinaf (Bölge İdare Mahkemelerinde Yargılama) 396
10.9.2.2. Temyiz (Danıştay’da Yargılama) 398
10.10. Vergi Yargılamasında Diğer Kanun Yolları 400
10.10.1. Kanun Yararına Temyiz 400
10.10.2. Yargılamanın Yenilenmesi 400
10.11. Vergi Uyuşmazlıklarında Çözüm Yöntemlerinin Alternatif Değeri 402
10.12. Vergi Yargılamasında İspat ve Delil 406
10.12.1. İspat, Delil, Karine ve İspat Yükü Kavramları 406
10.12.2. Vergi Hukuku Bakımından İspat ve Delil 408
KAYNAKÇA 411