^{İdare Hukukunda}Yargı Öncesi Uyuşmazlık Çözüm Usulleri

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Önsöz 7
GİRİŞ 17
I. GENEL OLARAK YARGI ÖNCESİ ÇÖZÜM USÛLLERİ 22
A. Yargı Öncesi Çözüm Usûllerinin Doğuşu, Gelişimi ve Tanımları 22
B. İdare Hukukundaki Yargı Öncesi Çözüm Usûllerinin Çeşitleri 28
1. İç (Dâhilî) İnceleme (Internal Reviews) 30
2. Müzakere (Negotiation) 31
3. Uzlaştırma (Conciliation) 31
4. Arabuluculuk (Mediation) 32
5. Müzakereye Dayalı Anlaşma (Negotiated Settlement) 36
6. Tahkim (Arbitration) 38
7. Toplantı (Meeting) 39
8. Kamu Denetçiliği Kurumu (Ombudsmanlık Kurumu) 40
a. Genel Olarak Ombudsman 43
b. Kamu Denetçiliği Kurumu’nun Hukukî Statüsü, Kuruluşu, Görevi, Başvuru Usûlü 48
aa. Kamu Denetçiliği Kurumunun Hukukî Statüsü 48
bb. Kamu Denetçiliği Kurumunun Kuruluşu 50
cc. Kamu Denetçiliği Kurumunun “İdareyi Denetleme” Görevi 51
dd. Kamu Denetçiliği Kurumuna Başvuru Usûlü ve Sonuçları 54
C. İdare Hukukunda Yargı Öncesi Çözüm Usûllerinin Faydaları 58
D. Yargı Öncesi Çözüm Usûllerinin Türk Hukuk Sistemi İçindeki Yeri 60
E. Türk İdare Hukukunda Mevcut Olup Uzlaşma Öneren Münferit Kanunî Düzenlemelerden Bazı Örnekler 62
1. 3533 sayılı “Umumî Mülhak ve Hususî Bütçelerle İdare Edilen Daireler ve Belediyelerle Sermayesinin Tamamı Devlete Veya Belediye Veya Hususî İdarelere Ait Daire ve Müesseseler Arasındaki İhtilâfların Tahkim Yolu ile Halli Hakkında Kanun 63
2. 442 sayılı Köy Kanunu 63
3. 6326 sayılı Petrol Kanunu 63
4. 213 sayılı Vergi Usûl Kanunu 64
5. 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu 64
6. 4501 sayılı “Kamu Hizmetleri ile İlgili İmtiyaz Şartlaşma ve Sözleşmelerinden Doğan Uyuşmazlıklarda Tahkim Yoluna Başvurulması Halinde Uyulması Gereken İlkelere Dair Kanun” 64
7. 659 sayılı Genel Bütçe Kapsamındaki Kamu İdareleri ve Özel Bütçeli İdarelerde Hukuk Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Kanun Hükmünde Kararname 65
8. 663 sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilât ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname 66
9. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu 67
10. 5894 Sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun 70
11. 3289 Sayılı Spor Genel Müdürlüğünün Teşkilât ve Görevleri Hakkında Kanun 73
12. 6023 sayılı Türk Tabipler Birliği Kanunu 74
13. 5233 Sayılı Terör ve Terörle Mücadeleden Doğan Zararların Karşılanması Hakkında Kanun , 75
14. Genel İdarî Usûl Kanunu Tasarısı 77
II. TÜRK İDARE HUKUKUNDA HALEN UYGULANMAKTA OLAN VE UYGULANMASINDA YARAR GÖRÜLEN YARGI ÖNCESİ ÇÖZÜM USÛLLERİ 79
A. İdarî İtiraz 79
1. İdarî İşleme İtirazın Yapılacağı Yerler 80
2. İtiraz Başvurusunu İncelemeye Yetkili Makam 81
3. Tazminat İstemlerine İlişkin Başvuruların Uzlaşma Yoluyla Çözümü 86
4. İdarî İşlemin İcrâsının Durması 88
5. Kesin İdarî İşleme İtiraz 90
B. 659 Sayılı Genel Bütçe Kapsamındaki Kamu İdareleri ve Özel Bütçeli İdarelerde Hukuk Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Kanun Hükmünde Kararname İle Düzenlenen Başvuru 92
1. 659 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Amacı 94
2. 659 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Düzenlediği Konular ve Sulh Usûlü 95
C. Sulh Olma 101
1. Sulhun Şartları 103
2. Sulhun Zamanı 103
3. Sulhun Etkisi 103
D. Spor Federasyonlarının Kararlarının Tahkim Yoluyla Çözümü 104
1. Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim Kurulu 104
2. Spor Genel Müdürlüğü Tahkim Kurulu 104
E. Müzakere 104
F. Uzlaştırıcılık veya Arabuluculuk 105
G. Müstakar İçtihat 106
III. İDARE HUKUKUNDA YARGI ÖNCESİ ÇÖZÜM USÛLLERİ İLE İLGİLİ OLARAK 659 SAYILI KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMEDE YAPILMASI GEREKEN DEĞİŞİKLİKLER, ELEŞTİRİLER 107
A. Kanun Hazırlanırken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar 107
B. Yargı Öncesi Çözüm Usûlleri Hangi Kanunda Düzenlenmeli ve Hangi Yargı Öncesi Çözüm Usûlleri Kabûl Edilmelidir? 113
C. Kanun Hazırlanırken Karşılaşılabilecek Güçlükler ve Gözönünde Bulundurulması Gereken Hususlar 115
1. Yargı Öncesi Çözüm Usûllerine Kimlerin Başvurma Hakkı Olmalıdır? 115
2. Yargı Öncesi Çözüm Usûllerinden Sadece Bir Tanesi mi Kullanılmalıdır? Yoksa Çözüme Ulaşmak İçin Diğer Çeşitlere de Başvurulabilmeli midir? 115
3. Müzakere, Uzlaştırma (veya Arabuluculuk) Süreci Kimin Talebiyle Başlayabilir? 118
4. İdareye; Ferdin Yargı Öncesi Çözüm Usulü Teklifini Kabûl Etmeme Hürriyeti Verilmeli midir? 119
5. Uyuşmazlığın Konusu Üçüncü Kişileri de İlgilendiriyorsa, Sürecin Başlaması İçin “Üçüncü Kişiler” in Katılmayı Kabûl Etmesi Şart mı Olmalıdır? 120
6. Yargı Öncesi Çözüm Usûlleri Süreci Başladıktan Sonra Taraflara; İstedikleri Anda Yargı Öncesi Çözüm Usûllerinden Vazgeçme Hürriyeti Verilmeli midir? 121
7. Yargı Öncesi Çözüm Usûlleri Süreci Başladıktan Sonra “Üçüncü Kişiler”e –Ferdin veya İdarenin Yanında Yer Alacak, Uyuşmazlıkla Doğrudan veya Dolaylı İlgili Şahıslara– İstedikleri Anda Yargı Öncesi Çözüm Usûllerinden Vazgeçme Hürriyeti Verilmeli midir? 121
8. “Temsilci” Kavramı 122
9. İdare ve “Kabûl” Süresi 122
10. Yargı Öncesi Çözüm Usûllerine Başvurulduğu Zaman “Dava Açma Süresi” Durmalı mıdır? “Dava Açma Süresi” Ne Zaman Durur? “Dava Açma Süresi” Ne Zaman Tekrar İşlemeye Başlar? 124
11. İdarî İşlemin Yürütülmesi Duracak mıdır? 125
12. Taraflar Uzlaştırıcının (Arabulucunun) İsmi Üzerinde Anlaşamazlarsa Ne Olacaktır? 125
13. Kimler Uzlaştırıcı (Arabulucu) Olabilecektir? 126
14. İdare ile Birey Arasındaki Uzlaştırıcı veya Arabulucunun Başkanlığında Yürütülen Görüşmelere Katılan İdare Temsilcisi Uzlaşma/Anlaşma Kararı Vermede Tam Yetkili mi Olmalıdır? 127
15. Uzlaştırıcının (Arabulucunun) Sorumluluğu 128
16. Yargı Öncesi Çözüm Usûllerinde “Süre” nin ve “Süreç” in Başlama Zamanı Ne Zamandır? Müzakerede/Uzlaştırıcılıkta/Arabuluculukta Sürenin Başlama Noktası Başvurudan Sonra Diğer Tarafın Kabûlü Zamanı mıdır? “Uyuşmazlığın Konusunda, İçeriğinde Anlaşma” Zamanı mıdır? 129
17. “Uzlaşma Görüşmeleri Süresi” Ne Kadar Olmalıdır? 131
18. Yargı Öncesi Çözüm Usûllerinin Uygulanacağı Uyuşmazlıklar “Kanun”la Belirlenmeli Midir? 132
19. Yargı Öncesi Çözüm Usûllerinde “Gizlilik” Esasına Taraflarca Uyulmamasına Uygulanacak Müeyyideler Neler Olmalıdır? 136
20. Yargı Öncesi Çözüm Süreci Sonunda Verilen Kararı “İdare” veya “Fertler” Ne Kadar Sürede Yerine Getirmelidir? 137
21. Yargı Öncesi Çözüm Süreci Sonunda Verilen Kararı “İdare” Yerine Getirmediği Takdirde “Fert” Neler Yapabilmelidir? 137
22. Yargı Öncesi Çözüm Süreci Sonunda Verilen Kararı “Fert” Yerine Getirmediği Takdirde “İdare” Kamu Yararını da Düşünerek Neler Yapabilmelidir? 138
23. Yargı–Öncesi Çözüm Usûlleri Kullanılacağı Zaman Önceden Belirlenmiş Davranış Kuralları, Toplantı Kuralları, Usûl Kuralları Olmalı mıdır? 138
D. Kanunda Yer Alması Düşünülen Çeşitli Yargı Öncesi Çözüm Usûlleri İçin Ortak Hükümler 139
1. Yargı Öncesi Çözüm Usûllerinin Amacı 140
2. Yargı Öncesi Çözüm Usûlleri İçin Tarif Edilmesi ve Açıklık Getirilmesi Gereken Kavramlar 141
3. Yargı Öncesi Çözüm Usûllerinin Kullanılabileceği Haller 141
4. Yargı Öncesi Çözüm Usûllerinin Kullanılmaması Gereken Haller 141
5. Yargı Öncesi Çözüm Usûllerine Katılımın İsteğe Bağlı Olup Olmaması Hususu 142
6. İdarenin Yargı Öncesi Çözüm Usûlleri Konusunda İlgililere Bilgi Verme Yükümlülüğü 142
7. Uyuşmazlık Konusu Olan İdarî İşlemin Yürütülmesinin Durdurulması 143
8. Tarafsız Kişi 143
9. Gizlilik 143
10. Sürelerin İşlememesi 144
11. Uyuşmazlık Konusu İdarî İşlemin İcrâsının Durması 145
IV. YARGI–ÖNCESİ ÇÖZÜM USÛLLERİNİN BAZI KANUNLARLA VE KURUMLARLA İLİŞKİSİNİN DÜZENLENMESİ 146
A. Yargı Öncesi Çözüm Usûlleri – Kamu Denetçiliği Kurumu (Ombudsmanlık Kurumu) İlişkisi 146
B. Yargı Öncesi Çözüm Usûlleri –İdarî Yargı İlişkisi 146
C. Yargı Öncesi Çözüm Usûlleri – Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu İlişkisi 147
V. YARGI ÖNCESİ ÇÖZÜM USÛLLERİNİN UYGULAMADA BAŞARIYA ULAŞABİLMESİ İÇİN UZLAŞTIRICILAR (VEYA ARABULUCULAR) NASIL EĞİTİLMELİDİR? 150
A. Uzlaştırıcı/Arabulucuları Eğitecek Olan Eğiticilerin Eğitilmesi 151
B. Uzlaştırıcı/Arabulucuların Eğitilmesi 151
1. Uzlaştırıcı/Arabulucularda Bulunması Gereken Nitelikler 151
2. Uzlaştırıcı/Arabulucuların Seçilmesi 155
3. Uzlaştırıcı/Arabulucunun Göreve Başlaması ve İlk İncelemesi 156
4. Uzlaştırıcı/Arabulucunun Görevini Yerine Getirme Süresi 156
5. Uzlaştırıcının (Arabulucunun) Verdiği Kararın İdare Tarafından Yerine Getirilmesinin Gerekliliği 157
6. 6325 Sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanununa Göre Arabuluculuk Eğitimi 157
7. Eğitim Verilecek Konular 158
8. Uzlaştırıcının/ Arabulucunun Ücreti 160
C. İdarenin Eğitilmesi 161
1. İdarenin Yargı Öncesi Çözüm Usûllerini Kabûl Etmeyi İlke Edinmesi 161
2. İdarenin Yargı Öncesi Çözüm Usûlleri Sürecinde Uzlaşmamayı Değil Uzlaşmayı Esas Alması 163
3. İdarî Personelin Eğitilmesi 163
D. Avukatların Eğitilmesi 164
SONUÇ 165
Kaynakça 171
Kavram Dizini 191