^{Themis 2022}Anayasa Hukuku

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
Ön Söz v
1. Bölüm
ANAYASA HUKUKUNA GİRİŞ
I. ANAYASA HUKUKU 1
II. ANAYASA KAVRAMI 1
III. ANAYASACILIK DÜŞÜNCESİ VE DOĞUŞU 2
IV. ANAYASA TÜRLERİ 2
A. Yazılı Anayasa – Yazısız Anayasa Ayrımı 2
B. Yumuşak Anayasa – Sert Anayasa Ayrımı 3
C. Kazuistik Anayasa – Çerçeve Anayasa 4
V. ANAYASAL DEVLET – ANAYASALI DEVLET 4
2. Bölüm
TÜRK ANAYASA TARİHİ
I. OSMANLI İMPARATORLUĞU DÖNEMİ 5
A. Meşrutiyet Öncesi Dönem 5
1. Sened–i İttifak 5
2. Tanzimat ve Islahat Fermanları 7
B. 1876 Anayasası (Birinci Meşrutiyet) 8
1. Anayasanın Hazırlanışı 8
2. Temel Hükümleri 9
3. Anayasanın Uygulanması ve Yürürlüğünün Sona Ermesi 11
C. Anayasada 1909 Yılı Değişiklikleri (İkinci Meşrutiyet) 12
1. İkinci Meşrutiyetin Başlaması 12
2. 1909 Yılı Anayasa Değişiklikleri 12
3. Anayasa Değişikliklerinin Uygulanması 13
II. MİLLİ MÜCADELE DÖNEMİ 13
A. Milli Mücadele Döneminin Başlaması ve TBMM 13
B. 1921 Anayasası (Teşkilatı Esasiye Kanunu) ve Özellikleri 14
C. Saltanatın Kaldırılması 15
D. Anayasada 1923 Yılında Yapılan Değişiklikler 15
E. Halifeliğin Kaldırılması 16
III. 1924 ANAYASASI 16
A. Kabulü 16
B. Hükümet Sistemi 16
C. 1924 Anayasasının Uygulanması 17
IV. 1961 ANAYASASI 17
A. 27 Mayıs 1960 Askeri Müdahalesi ve Milli Birlik Komitesi 17
B. Kurucu Meclis 18
1. Milli Birlik Komitesi 18
2. Temsilciler Meclisi 18
C. 1961 Anayasasının Temel Özellikleri 19
D. 1961 Anayasasının Uygulanması 20
1. 12 Mart Muhtırası 20
2. Anayasa Değişiklikleri 21
3. Bölüm
1982 ANAYASASI
I. ANAYASANIN HAZIRLANMASI 23
A. Askeri Müdahale (12 Eylül Darbesi) 23
B. Kurucu Meclis 23
C. Anayasanın Kabulü 24
II. 1982 ANAYASASININ GENEL ÖZELLİKLERİ 24
A. Kazuistik Yöntemle Hazırlanmıştır. 24
B. Sert (Katı) Bir Anayasadır. 24
C. Devlet Otoritesini Güçlendirmiştir. 25
D. Az Katılımcı Demokrasi Modelini Benimsemiştir. 25
E. Siyasal Tıkanıklıkları Giderici Çözümler Benimsemiştir. 25
III. KARŞILAŞTIRMALI OLARAK 1924, 1961 ve 1982 ANAYASALARI 26
V. 1982 ANAYASASININ TEMEL İLKELERİ 36
A. Anayasanın Değiştirilemeyecek Hükümleri 36
B. Cumhuriyetçilik 37
C. Başlangıç Kısmında Belirtilen Temel İlkeler 37
D. Atatürk Milliyetçiliğine Bağlı Devlet 38
E. Demokratik Devlet 39
1. Genel Olarak 39
2. Seçim İlkeleri 39
F. Laiklik 44
G. Hukuk Devleti 45
1. Kuvvetler Ayrılığı 45
2. Temel Hakların Güvence Altına Alınması 45
3. Yasama İşlemlerinin Yargısal Denetimi 45
4. İdari İşlemlerin Yargısal Denetimi ve İdarenin Mali Sorumluluğu 46
5. Yargı Bağımsızlığı 46
6. Kanuni Hâkim Güvencesi 47
7. Hukukun Genel İlkelerine ve Ceza Hukukunun Evrensel İlkelerine Bağlılık 47
H. Sosyal Devlet 47
I. Eşitlik İlkesi 48
VI. ANAYASADA TEMEL HAKLAR VE HÜRRİYETLER (İNSAN HAKLARINA SAYGILI DEVLET) 50
A. 1982 Anayasasının Genel Yaklaşımı 50
1. Hak ve Ödev Niteliği 50
2. Pozitif Hak Anlayışı 50
3. Temel Hak ve Ödevlerin Türleri 50
B. Temel Hakların Sınırlanması 51
1. Anayasanın Doğrudan Sınırlaması 51
2. Kanunla Sınırlama 52
C. Temel Hakların Kötüye Kullanılamaması 53
D. Temel Hakların Kullanılmasının Durdurulması 54
E. Temel Hakların Türleri 56
VII. TEMEL HAKLAR VE ÖDEVLERDE İÇERİK 57
A. Kişinin Hakları ve Ödevleri 57
1. Kişinin Dokunulmazlığı, Maddi ve Manevi Varlığı 57
2. Zorla Çalıştırma Yasağı 58
3. Kişi Hürriyeti ve Güvenliği 59
4. Özel Hayatın Gizliliği ve Korunması 60
5. Yerleşme ve Seyahat Hürriyeti 63
6. Din ve Vicdan Hürriyeti 64
7. Düşünce ve Kanaat Hürriyeti 65
8. Düşünceyi Açıklama ve Yayma Hürriyeti 65
9. Bilim ve Sanat Hürriyeti 66
10. Basın ve Yayımla İlgili Hükümler 66
11. Toplantı Hak ve Hürriyetleri 68
12. Mülkiyet Hakkı 69
13. Hakların Korunması ile İlgili Hükümler 69
14. İspat Hakkı 70
15. Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması 71
B. Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler 72
1. Ailenin Korunması ve Çocuk Hakları 72
2. Eğitim ve Öğrenim Hakkı ve Ödevi 72
3. Kamu Yararı 73
4. Çalışma ve Sözleşme Hürriyeti 74
5. Çalışma ile İlgili Hükümler 74
6. Toplu İş Sözleşmesi, Grev Hakkı ve Lokavt 75
7. Ücrette Adalet Sağlanması 76
8. Sağlık, Çevre ve Konut 76
9. Gençlik ve Spor 76
10. Sosyal Güvenlik Hakları 77
11. Tarih, Kültür ve Tabiat Varlıklarının Korunması 78
12. Sanatın ve Sanatçının Korunması 78
13. Devletin İktisadi ve Sosyal Ödevlerinin Sınırları 78
C. Siyasi Haklar ve Ödevler (Aktif Statü Hakları – Katılma Hakları) 78
1. Türk Vatandaşlığı 78
2. Seçme, Seçilme ve Siyasi Faaliyette Bulunma Hakları 78
3. Parti Kurma, Partilere Girme ve Partilerden Çıkma ve Siyasi Partilerin Uyacakları Esaslar 80
4. Kamu Hizmetine Girme Hakkı ve Mal Bildirimi 85
5. Vatan Hizmeti 86
6. Vergi Ödevi 86
7. Dilekçe, Bilgi Edinme ve Kamu Denetçisine Başvurma Hakkı 87
4. Bölüm
YASAMA
I. YASAMA FONKSİYONU VE YASAMA ALANI 90
A. Yasama Fonksiyonu ve Niteliği Yönünden Yasama İşlemleri 90
1. Kanun 90
B. Yasama Fonksiyonunun Genelliği ve İlkelliği 91
1. Yasama Yetkisinin Genelliği (Sınırsızlığı) 91
2. Yasama Yetkisinin İlkelliği (Asliliği) 92
C. Yasama Yetkisinin Devredilemezliği 94
II. YASAMA İŞLEMLERİNDE USUL 94
A. Kanunlar 94
1. Teklif 95
2. Görüşme 95
3. Kabul 96
4. Yayım 97
5. Geri Gönderme ve Yeniden Kabul 97
6. Yürürlük 101
B. Parlamento Kararları ve Parlamento Kararlarının Şekli Kanunlardan Ayrılması 101
1. Genel Olarak 101
2. Parlamento Kararlarının Şekli Kanunlardan Ayrılması 101
C. TBMM İçtüzüğü 104
III. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİNİN KURULUŞU 105
IV. TBMM SEÇİMLERİ 106
A. Seçim Dönemi 106
B. TBMM Seçimlerinin Yenilenmesi 106
1. Cumhurbaşkanı Tarafından 106
2. TBMM Tarafından 107
3. Otomatik Olarak 107
C. Seçimlerin Başlangıç Tarihleri ve Oy Verme Günleri 107
D. Seçimlerin Geriye Bırakılması 108
E. Ara Seçim 108
V. SEÇİM SİSTEMLERİ 111
A. Genel Olarak 111
B. Seçim Sistemleri 112
1. Çoğunluk Sistemleri 112
2. Nispi (Orantılı) Temsil Sistemi 112
C. Türkiye’de Uygulanan Seçim Sistemi 113
1. Sistem Olarak 113
2. Diğer Seçim Hükümleri 114
D. Türkiye’de Uygulanan Seçim Sistemine İlişkin Pratik Örnekler 116
1. Seçim İttifakı Yapılmaması Durumunda 116
2. Seçim İttifakı Yapılması Durumunda 118
VI. TBMM ÜYELERİ (MİLLETVEKİLLERİ) 119
A. Milletvekili Seçilme Yeterliliği 119
1. Türk Vatandaşı Olmak 120
2. On Sekiz Yaşını Doldurmuş Olmak 120
3. En Az İlkokul Mezunu Olmak 120
4. Askerlik Hizmetiyle İlişiği Bulunmamak 120
5. Kısıtlı Olmamak 120
6. Kamu Hizmetinden Yasaklı Olmamak 120
7. Taksirli Suçlar Hariç Toplam Bir Yıl veya Daha Fazla Hapis Cezası Almamış Olmak 120
8. Ağır Hapisle Mahkûm Olmamak 121
9. Belli Suçlardan Hüküm Giymemiş Olmak 121
B. Milletvekillik Sıfatının Kazanılması ve Andiçme 123
C. Milletin Temsili İlkesi 124
D. Milletvekilliğiyle Bağdaşmayan İşler 124
E. Parlamenter Muafiyetler (Yasama Bağışıklığı) 125
1. Yasama Sorumsuzluğu (Mutlak Dokunulmazlık) 126
2. Yasama Dokunulmazlığı (Nispi Dokunulmazlık) 127
F. Milletvekilliğinin Düşmesi 132
1. Genel Olarak 132
2. Milletvekilliğinin Düşmesi Sebepleri ve İzlenen Usul 132
3. Kaldırılan Anayasal Hükümler 134
4. Kararlara İtiraz 134
G. Milletvekillerinin Disiplin Sorumluluğu 135
1. Disiplin Suç ve Cezaları 135
2. Savunma, Özür Dileme ve Kesinti 137
H. Milletvekillerinin Mali Statüsü 137
VII. TBMM’NİN İÇ YAPISI VE ÇALIŞMA DÜZENİ 137
A. Türkiye Büyük Millet Meclisinin İç Yapısı 138
1. Başkanlık Divanı 138
2. Meclis Siyasi Parti Grupları 140
3. Danışma Kurulu 140
4. Komisyonlar 141
B. Türkiye Büyük Millet Meclisinin Çalışma Düzeni 143
1. Meclisin Olağan Toplanması, Tatili ve Ara Verme 143
2. Yasama Dönemi, Yasama Yılı, Birleşim ve Oturum 143
3. Olağanüstü Toplantı 144
4. Toplantı ve Karar Yeter Sayıları 144
5. Mecliste Oylama Usulleri 148
VIII. TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİNİN GÖREV ve YETKİLERİ 149
A. Genel Olarak 149
B. Milletlerarası Antlaşmalara İlişkin Hükümler 150
C. Savaş Hali İlanı ve Silahlı Kuvvet Kullanılmasına İzin Verme Yetkisi 151
D. Bütçe ve Kesin Hesap Kanun Tekliflerinin Kabulü 151
1. Bütçenin Hazırlanması 152
2. Bütçenin Görüşülmesi 152
3. Bütçelerde Değişiklik Yapılabilme Esasları 153
4. Kesinhesap 153
E. Meclisin Bilgi Edinme ve Denetim Yolları 153
1. Yazılı Soru 154
2. Genel Görüşme 154
3. Meclis Araştırması 155
4. Meclis Soruşturması 155
5. Bölüm
YÜRÜTME
I. YÜRÜTME FONKSİYONUNUN NİTELİĞİ 159
A. Genel Olarak 159
B. Anayasal Hükümler 159
II. İDARENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİ 161
A. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi 161
1. Genel Olarak 161
2. Düzenleme Alanı 161
3. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle Düzenlenecek Özel Konular 162
4. Yayım ve Yürürlük 163
5. Yargısal Denetim 163
B. Olağanüstü Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi 163
1. Genel Olarak 163
2. Düzenleme Alanı 164
3. Yayım ve Yürürlük 165
4. Yargısal Denetim 165
C. Yönetmelik 166
III. YÜRÜTME ORGANLARI 166
A. Cumhurbaşkanı 167
1. Seçilme Yeterliliğine İlişkin Hükümler ve Adaylık 167
2. Seçilme Usulü 168
3. Seçimin Diğer Hükümleri 169
4. Tarafsızlığı 170
5. Sorumsuzluk ve Sorumsuzluk Durumu 170
6. Görev ve Yetkileri 172
7. Cumhurbaşkanına Vekâlet 175
8. Cumhurbaşkanı Yardımcıları 175
9. Bakanlar 176
10. Cumhurbaşkanlığına Bağlı Diğer Anayasal Örgütler 176
IV. YÜRÜTMEYE İLİŞKİN DİĞER TEMEL KONULAR VE 2017 YILI ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİ 178
A. Yürütmeye İlişkin 2017 Yılı Temel Anayasa Değişiklikleri 178
B. Olağanüstü Hal Yönetimi 179
1. Genel Olarak 179
2. Olağanüstü Hal 179
C. Başkomutanlık ve Genelkurmay Başkanlığı 181
6. Bölüm
YARGI
I. YARGI YETKİSİ VE TARİHÇE 183
II. MAHKEMELERİN KURULUŞU 184
III. MAHKEMELERİN BAĞIMSIZLIĞI VE HÂKİMLİK GÜVENCESİ 184
IV. HÂKİMLER VE SAVCILAR KURULU 185
A. Kuruluş 186
B. Üyelik 187
C. Organları 187
1. Başkanlık 188
2. Genel Kurul 188
3. Daireler 189
4. Genel Sekreterlik 190
5. Teftiş Kurulu 190
D. Hâkimler ve Savcılar Kurulu’nun Görevleri 190
E. 2017 Yılı Anayasa Değişiklikleriyle Getirilen Yenilikler 192
F. Kararlara Karşı Yeniden İnceleme, İtiraz ve Yargı Yolu 192
V. ANAYASADA YARGIYA İLİŞKİN DİĞER HÜKÜMLER 193
VI. YÜKSEK MAHKEMELER 194
A. Anayasa Mahkemesi 194
B. Yargıtay 195
C. Danıştay 195
D. Uyuşmazlık Mahkemesi 195
VII. ASKERİ YARGI 196
A. Askeri Yargılama Kural Olarak Kaldırılmıştır. 196
B. Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ve Askeri Yargıtay Kapatılmıştır. 197
VIII. SAYIŞTAY 197
IX. ANAYASA MAHKEMESİ 198
A. Kuruluş 198
B. Başkan ve Üyelik 200
C. Organlar, Çalışma ve Yargılama Usulü 201
D. Anayasa Mahkemesinin Görevleri 203
E. Anayasa Mahkemesi Kararlarında Gerekli Çoğunluklar 206
X. ANAYASA YARGISI 207
A. Genel Olarak 207
B. Tarihçe 207
C. Anayasal Denetimde Ölçü Normlar (Anayasallık Bloku) 208
D. Anayasaya Uygunluk Denetiminin Konusu 208
1. Kanunlar 208
2. Cumhurbaşkanı Kararnameleri 209
3. Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü 209
4. Anayasa Değişiklikleri 209
E. Anayasa Yargılamasına Tabi Olmayan Normlar 210
F. Anayasaya Uygunluk Denetiminin Kapsamı 211
1. Esas Bakımından Denetim 211
2. Şekil Bakımından Denetim 211
G. Anayasa Yargısında İlk İnceleme 212
1. Genel Olarak 212
2. İptal Davasında Dilekçede Bulunması Gereken Hususlar 213
3. İtiraz Başvurusu Kararında Bulunması Gereken Hususlar 214
H. Anayasaya Uygunluk Denetiminde Başvuru Yolları 214
1. İptal Davası (Soyut Norm Denetimi) 214
2. İtiraz Yolu (Somut Norm Denetimi) 216
3. İptal Davası ile İtiraz Yolunun Karşılaştırılması 219
XI. ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU 220
A. Genel Olarak 220
B. Başvurunun Temel Koşulları 221
1. Kapsam 221
2. İdari ve Yargısal Başvuru Yollarının Tüketilmesi 221
3. Başvuru Konusu Olmayan İşlemler 221
4. Başvuru Hakkına Sahip Olanlar 221
5. Başvuru Usulü 222
6. Başvuruların İncelenmesi ve Kabulü 223
7. Esas Hakkındaki İnceleme 223
8. İnceleme Sonunda Verilen Kararlar 224
XII. ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARININ ÖZELLİKLERİ 224
A. Anayasa Mahkemesinin Bütün Kararları İçin Geçerli Olan Özellikler 225
1. Anayasa Mahkemesi Kararları Bağlayıcılığı ve Kesinliği 225
2. Anayasa Mahkemesi Kararları Herkese Karşı Etkilidir. 226
3. Anayasa Mahkemesinin Bütün Kararları Gerekçeli Olmak Zorundadır. 226
4. Anayasa Mahkemesi ile Diğer Mahkemeler Arasında Bir Uyuşmazlık Ortaya Çıkarsa Anayasa Mahkemesi Kararları Esas Alınır. 226
B. Anayasa Mahkemesinin İptal Kararlarının Özellikleri 227
XIII. ANAYASA MAHKEMESİ İÇTİHATLARIYLA OLUŞTURULAN KURUMLAR 228
A. İptali İstenen Normun Yürürlüğünün Durdurulması 228
B. Dava Konusu İşlemin Adı ve Hukuksal Nitelemesiyle Bağlı Olmadan İnceleme Yapma 229
7. Bölüm
ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLMESİ
I. ANAYASANIN DEĞİŞTİRİLMESİ 231
A. Teklif 231
B. Görüşme Usulü, Kabul ve Yayım 232
C. Geri Gönderme, Yeniden Kabul ve Yayım 234
D. Anayasa Değişiklikleri ile Kanunların Karşılaştırılması 235
II. ANAYASA VE İKTİDAR TİPLERİ 236
A. Asli Kurucu İktidar 236
B. Tali (Türev) Kurucu İktidar 236
C. Kurulmuş İktidar 236
III. EGEMENLİĞİN KULLANILIŞ BİÇİMİNE GÖRE DEMOKRASİ TÜRLERİ 236
A. Doğrudan Demokrasi 236
B. Yarı Doğrudan Demokrasi 237
1. Halkoylaması (Referandum) 237
2. Halk Vetosu 238
3. Halk Girişimi 238
C. Temsili Demokrasi 238
8. Bölüm
HÜKÜMET SİSTEMLERİ
I. GENEL OLARAK 239
II. ERKLER (KUVVETLER) BİRLİĞİ SİSTEMLERİ 239
A. Kuvvetlerin Yürütmede Birleşmesi 240
1. Mutlak Monarşi 240
2. Diktatörlük 240
B. Kuvvetlerin Yasama Organında Birleşmesi 240
1. Genel Olarak 240
2. Uygulama Alanı 240
3. Temel Özellikleri 240
III. KUVVETLER AYRILIĞI SİSTEMLERİ 241
A. Parlamenter Sistem 241
1. Genel Olarak 241
2. Uygulama Alanı 241
3. Temel Özellikleri 242
4. Rasyonelleştirilmiş Parlamentarizm 242
B. Başkanlık Sistemi 243
1. Genel Olarak 243
2. Uygulandığı Ülkeler 243
3. Temel Özellikleri 243
C. Yarı Başkanlık Sistemi 244
1. Genel Olarak 244
2. Uygulama Alanı 245
3. Temel Özellikleri 245
EK 1: 2017 YILI ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİ 247
EK 2: TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ İÇTÜZÜĞÜ 257
Kaynakça 267