Yerel Yönetimlerin Özerklik Hakkı

Zülfiye Yılmaz

Avrupa Konseyi düzleminde yerel yönetimlerin haklarını düzenleyen tek sözleşme olan Yerel Özerkliğe İlişkin Avrupa Şartı, 1988 yılından bu yana yürürlüktedir. 2014 yılı itibarıyla 47 Konsey üyesinin tamamı bakımından imza-onay-yürürlük süreçleri tamamlanmıştır. Hukuk doktora tezi olarak kaleme alınan bu çalışmada; Şart'ın taraf ülkelerde uygulaması, Şart'ın denetim mekanizması olan Yerel ve Bölgesel Otoriteler Kongresi'nin Şart hükümlerini somutlaştırmak üzere kabul ettiği temel ilkeler, uygulama örnekleri üzerinden sistematik bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Osmanlı-Türk anayasal gelişmeleri içerisinde her dönem tartışma konusu olmuş merkezi yönetim-yerel yönetimler arası ilişkilerin hukuki, siyasi, ekonomik dinamikleri çerçevesinde, Türkiye mevzuatı ve uygulaması ile Şart uyumu karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Sui generis bir hak olan yerel yönetimlerin özerklik hakkının, ulusal hukuklar ve uluslararası hukuk gözünden talep edilebilirliğini ortaya koymak bu çalışmanın temel hedefidir.(ARKA KAPAKTAN)

İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
Birinci Bölüm 
KAVRAMSAL ÇERÇEVE: YEREL ÖZERKLİK KAVRAMININ HUKUKTAKİ YERİ 
1. Yerel: Çok Boyutlu Bir Kavramsal Boşluk Doldurucunun Hukuk Disiplinindeki Yeri
A. Kentsel Mekanı Yorumlama Aracı Olarak Yerel
B. Pozitif Hukukun Tanımlanmayan Dolaylı Kaynağı Olarak Yerel
2. Yerel Özerklik Kavramı ve Bir Hak Olarak Yerel Özerklik
A. Kişisel Özerklik Karşısında Kurumsal ve Kolektif Özerklik Olarak Yerel Özerklik (Mümkün müdür?)
B. Özerklik Şartı Gözünden Yerel Yönetimlerin Hakkı Olarak Yerel Özerklik
3. Yerel Özerkliğin Çekirdek İlkelerini Belirleyen Bir Hukuk Belgesi Olarak Şart
A. Yerel Özerklik Hakkının Kapsamını Belirlemede Tarihsel Yorumun Önemi ve Şart'ın Kabulünü Hazırlayan Gelişmeler
B. Hazırlık Çalışmalarında Son Aşama ve 16.Konferans'ın Katkıları
İkinci Bölüm 
ŞART BAĞLAMINDA YEREL ÖZERKLİK HAKKININ KAPSAMI VE TALEP EDİLEBİLİRLİK SORUNU 
1. Yerel Özerkliğe İlişkin Avrupa Şartı Uyarınca Hakkın Öznesi Sorunu
A. Ratione Personae İlkesi: Şart'ın Uygulanacağı Yerel Yönetim Kategorileri
B. Hakkın Öznesi Olarak Yerel Topluluk: Kolektifin Tanımı Sorunu
2. Ratione Materiae Sorunu: Yerel Özerklik Hakkının Norm Alanı
A. Kamusal İşler Kavramı: Genel Yetkili Yerel Yönetimler Karşısında Münhasır Yetkili Yerel Yönetimler Sorunu
B. Özgürlük Olarak Yerel Özerklik: Merkezi Yönetimlerin Müdahalesinin Sınırları ile Negatif Yükümlülükler Sorunu
C. Etkili Kapasite Olarak Yerel Özerklik Hakkı: Pozitif Yükümlülükler Sorunu
D. Usuli ve Yargısal Güvence Olarak Yerel Özerklik
Üçüncü Bölüm 
YEREL ÖZERKLİĞE İLİŞKİN AVRUPA ŞARTI KARŞISINDA TÜRKİYE UYGULAMASI 
A. Yerel Yönetim Geleneğinin Tarihsel Gelişimi: Tanzimat'tan 1982 Anayasasına Merkeziyet-Adem-i Merkeziyet Kıskacındaki Yerel Yönetimlerin Evrimi
1. Tanzimat'tan Cumhuriyet'e İdari Yönetim İlkeleri: Dağılmaya Karşı Devletin Yeniden Yapılandırılması Aracı Olarak Yerel Yönetimler
2. 1921 Anayasası Dönemi Yerel Yönetimler: Asli Kurucu İktidarın Meşruiyetinin Kaynağı Olarak Muhtariyet Tartışması
3. 1924 Anayasası Dönemi Rejimi: 1876 Kavramlarıyla Cumhuriyet'in Yerel Yönetimlerinin Demokratik Yönetimi Mümkün mü?
4. 1961 Anayasası: Yerinden Yönetim İlkesinin Anayasallaşması, Yerel Özerkliğin Anayasallaşması mıdır?
B. 1982 Anayasası: Bitmemiş Bir Demokratik Meşruiyet Sorunu Kıskacında Yerel Yönetimler 
1. Anayasa Mahkemesi İçtihadı: Yerel Özerklik, Yerinden Yönetim İlkesinin Somutlaşmasıdır
2. Hakkın Öznesi: Türkiye'de Yerel Yönetim Organlarının Demokrasi Sorunu
3. Yerel Yönetimler Neyi Yönetecek: Şart'taki Kamusal İşler İfadesi Karşısında Türk Hukukunda Mahalli Müşterek İhtiyaçların Yönetimi Tartışması
4. Kamusal İşlere Karar Verme ve Yönetme Hakkının Türkiye Bakımından Görünümleri: Kongre Raporları Işığında Türkiye Uygulaması
SONUÇ
KAYNAKÇA
KİTAPLAR
MAKALELER
YEREL VE BÖLGESEL OTORİTELER KONGRESİ ÜLKE RAPORLARI VE DİĞER KAYNAKÇA
MAHKEME KARARLARI